Patiëntveiligheid in een risicosamenleving Prof. dr. Arco van de Ven RA 26 november 2010

Moderne risicosamenleving Kenmerken ‘high modernity’ Risicosamenleving Individualisering Tijd en plaats onafhankelijkheid Toename onzekerheid

Consequenties Vertrouwen op abstracte systemen Verschuiving van inhoud naar managementsystemen Negatieve spiraal vertrouwen in mensen en vertrouwen in systemen

Het gebruik van risicomanagement methodieken heeft minder te maken met echte kansen en bedreigingen dan wordt gedacht, maar het gaat meer om het afleggen van verantwoording en legitimatie (Power 2007)

RISICOMANAGEMENT: FAÇADE? NIET DE METHODE MAAR DE INVULLING BEPAALT DE EFFECTIVITEIT VAN RISICOMANAGEMENT !

Objectives Process Components Entity Units Het bereiken van de doelstellingen gebeurt door een evaluatie van de volgende acht componenten bij organisaties: Interne omgeving De interne omgeving omvat de ‘toon’ van de organisatie en vormt de basis voor de manier waarop er tegen risico’s wordt aangekeken. Dit omvat de risicomanagementfilosofie, risk appetite, integriteit en ethische waarden en de omgeving waarin de organisatie opereert. Doelen Doelen moeten bestaan voordat het management kan inschatten of mogelijke gebeurtenissen het realiseren van de doelstellingen kunnen ondermijnen. Het management moet er voor zorgdragen dat de doelen afgestemd zijn op de missie en de risk appetite. Bedreigingen Interne en externe bedreigingen moeten worden geïnventariseerd. Hierbij moeten de kansen worden teruggekoppeld naar het strategieproces en worden gebeurtenissen onderkend, die een risico inhouden voor de realisatie van de doelen. Risico analyse Risico’s moeten worden geanalyseerd en vastgesteld moet worden wat de kans van optreden en de daarbij mogelijke schade is. Dit vormt de basis voor hoe deze risico’s moeten worden gemanaged. Het inschatten van de risico’s moet, zowel met als zonder de bestaande maatregelen worden bepaald. Het inschatten zonder de aanwezige maatregelen geeft het inherente risico weer. De inschatting met de bestaande maatregelen, geeft het huidige risico aan dat wordt gelopen. Risico strategie Het management moet aangeven hoe omgegaan gaat worden met de risico’s: vermijden, accepteren, mitigeren of overdragen. Beheersmaatregelen Gedragslijnen en procedures moeten zijn ontworpen en zijn geïmplementeerd om te zorgen dat de ‘risk response’ effectief worden uitgevoerd. Informatie and Communicatie Relevante beheersinformatie is vastgesteld, vervaardigd en gecommuniceerd, zodanig dat medewerkers hun verantwoordelijkheden kunnen dragen. Monitoring Het geheel van ERM wordt geëvalueerd op haar effectiviteit en aanpassingen zijn hierbij noodzakelijk. Monitoring wordt bewerkstelligd door management activiteiten, separate evaluaties of beide (COSO 2004:2-4). Entity Units

Factoren beheersomgeving Ethisch leiderschap voorspellende factor rapporteren problemen (Brown et al. 2008:49) Vertrouwen in management en beter burgerschap (Mayer & Gavin 2005) Rechtvaardigheid (fair proces) – minder opportunistisch gedrag (Cohen et al. 2007) BELANG MENSELIJKE FACTOR

Vb. Onderzoek stress & risico’s (Jones et al Vb. Onderzoek stress & risico’s (Jones et al.,1988, Journal Applied Psychology, 723-735) Onderzoek met 67 US hospitals en 12 000 medewerkers Job Stress (too much pressure; fatigued during work; sleeping problems) Organisatie stress (work is not well organized; understaffed; staff turnover) Resultaten Relatie: stress en medische fouten; Relatie: stress en ‘malpractice claims’; Stress management: 50% minder fouten (gecontroleerd experiment)

Beheersmaatregelen

Welke controls werken?

‘Controle is goed, vertrouwen is nog beter’ (Cools 2005) ‘Vertrouwen is goed, controle is beter’ uitspraak toegeschreven aan Lenin ‘Controle is goed, vertrouwen is nog beter’ (Cools 2005) ‘Vertrouw op Allah, maar bind wel je kameel vast’ (Shah 2003:18)

Praktische vertaling Bestuurders kunnen en mogen niet vertrouwen op risicomanagement systemen Management speelt zelf een cruciale rol Effectiviteit van beheersmaatregelen is een complexe wisselwerking van harde en zachte controls