Tien jaar baggeren: veranderend beleid geobserveerd vanuit de praktijk Piet den Besten Baggernet: tien jaar baggeren, het heden en verleden 22 juni 2007

Veranderend beleid: observaties vanuit de praktijk - het denken - doelen - instrumenten - ervaringen Wat lopen we na voor vroeger – heden - toekomst

Het Nederlands waterbodembeleid ‘voorheen’ “Lekkerkerk ook in Nederlandse wateren” Doel: bescherming en herstel van de functionaliteiten van de bodem Regelbehoefte : verontreinigende stoffen in de bodem --> risico op aantasting functionaliteit --> normstelling en regulering Risico voor mens , ecosysteem en grond-/oppervlaktewater Waterbodembeleid is te typeren als een aanpak die meelifte met de landbodem. Vaak omschreven als de tankstation-aanpak Droge uiterwaardbodem = waterbodem

Instrumenten waterbodembeleid ? Instrumenten waterbodembeleid Instrumentarium: - Wbb - WM - WvO Bouwstoffenbesluit (marginale bodembelasting) - Beleidsstandpunt verwijdering baggerspecie - Wbm

Beoordeling bodemkwaliteit Stapsgewijze beoordeling 1e stap op basis van chemie Biologische beschikbaarheid van verontreinigingen in 2e lijnsbeoordeling (potentiëel versus actueel risico) 2e en volgende stappen geven ruimte voor andersoortige informatie (oa biologische parameters) Onderbouwing nut/noodzaak saneren met risico-informatie

Bodembeleid: Praktijkervaringen Vertaling risico-informatie naar maatregelen blijkt moeilijk Regelgeving van afval-, bodem-, water- en natuurbeleid tegelijkertijd van toepassing Juridisch kader zeer complex en overlappend Beleidslijnen “actief beheer” kunnen zelfs meer belemmering geven dan algemeen kader Het verwerken/reinigen van bagger blijft hoofdzakelijk steken in pilots Stagnatie in het baggeren Wbm (jan 2002) werkte niet, administratieve lasten wogen niet op tegen de opbrengst. Vanaf 2005 (1 januari) overgegaan in minimale verwerkingsstandaard ----------------------------------- Kennis ontwikkeld m.b.t. effecten/risico’s van bodemverontreinigingen en het beoordelen daarvan (potentieel versus actueel risico) Kennis opgebouwd rondom milieueffecten van depots Ervaringen met waterbodemsanering (effectiviteit/doelmatigheid: vertaling risico’s naar maatregelen blijkt lastig) Ervaringen met verwerking en hergebruik (Wbm, SVB, GVB)

Veranderend beleid in breder perspectief: 1999 BEVER: Kosteneffectief en functiegericht 2002 Athene: (BEVER waterbodems): KRW doelen bepalend voor saneringsdoelstelling waterbodems, afstemmen met andere lidstaten 2002 Kabinetsstandpunt nav Tien JS * 2003 Beleidsbrief Bodem: intensiteit bodembeheer afstemmen op mate van risico, Kabinetsbeleid: deregulering en “nuchter omgaan met risico’s” 2005 Verkenning waterbodems in de waterwet 2005 Kabinetsstandpunt Waterbodems *

10-Jaren Scenario zet bagger op de agenda Peilers: Aanpassing beleid & regelgeving Financiële prikkels Verbetering van samenwerking overheden Bagger loont (MKBA) Ruimte voor berging bagger (Depot plus) KBS gaat over vervolg 10JS, steeds meer gericht op integrale benadering (zie verderop)

Beleid in beweging: nieuwe doelen Paradigmashift: van stoffen meten naar gebiedskwaliteit Integrale benadering watersysteem Waterbodembeheer moet bijdragen aan gebiedskwaliteit Hotspots versus grootschalige diffuse verontreiniging

KBS waterbodems: “Waterbodembeheer is waterbeheer” geen doel op zich maar levert bijdrage aan diverse doelen: Waterkwaliteit (KRW) Waterkwantiteit (tegengaan van wateroverlast en . droogte; WB21) Veiligheid (Ruimte voor de Rivier) Scheepvaart (Nota Mobiliteit) “Verwerking van baggerspecie is middel”

Uitgangspunten voor de uitvoering Zoveel mogelijk nuttig toepassen grond en bagger Nuchter omgaan met risico’s Opgebouwde kennis benutten Gebiedsgericht beleid voorop => regio aan zet om binnen gebied oplossingen te vinden en ‘bodemambitie’ te formuleren Samenhang in de baggerketen Ruimte voor innovatieve concepten

Bagger(en) en innovatie POSW GVB Winn / WnT Terpen van Baggerspecie IJsselmeergebied Verdiept Current deflection wall Smart Soils / gemodificeerde bagger Leven met Bagger Sawa Baggerspeciematras Innovaties bij waterschappen en in de ‘markt’ !

Terp-initiatieven Proeftuin op terp Klompenwaard (RWS / provincie Gelderland) Terp bij Bemmel/Gendt (DLG) Wierde Valcum (provincie Groningen) Terp-concepten in Zeeland (intentieverklaring RWS/waterschap/provincie)

Sediment als grondstof !!

Beleid in beweging: het vervolg Circulaire saneringscriterium (nat en droog) (2006) Besluit Bodemkwaliteit (2007) - bevoegdheden decentraal - generiek versus gebiedsspecifiek - nadere uitwerking per MR - putten: grootschalige toepassing van bodem . kan nuttig zijn Waterwet +waterbesluit + waterregeling nadere uitwerking (en daarmee betekenis voor de uitvoeringspraktijk) per MR

Consequenties waterwet Saneringsparagraaf zoals nu in Wbb verdwijnt voor waterbodem (dus ook geen apart budget) Het in detail beschrijven van de risico’s en effecten van verontreinigingen in waterbodem heeft niet direct zin Taak beheerder: definiëer de legger v/h watersysteem Legger is afgestemd op functie(s), bij legger moet vereiste kwaliteit worden vastgelegd Als waterbodem de functie belemmert  actie Informatie nodig over waterbodem  gericht onderzoek (RWS: beoordelingskader?)

EU-netwerk SedNet over de rol van sediment Te veel sediment Te weinig sediment Als grondstof Vaarwegobstructie Overstromende rivieren Besmeuring van bodem-leven Troebel water Strandafslag Oevererosie Verdwijnende wetlands Rivierprofiel aantasting Bouwmateriaal Strandzand Voeding van wetlands Grondverbeteraar Habitat en voedsel Sediment is een essentieel en integraal rivieronderdeel

Beheer stroomgebieden Centraal: “diensten die het watersysteem levert” Water accomoderen en afvoeren Natuur accomoderen Landbouw Visserij Recreatie Drinkwater …..

Lopende EU kwesties KRW: verspreiding (mors) van bagger a.g.v. baggerwerkzaamheden valt buiten lozingen ? Afvalstoffenwetgeving: Nederland dringt erop aan dat verspreiden/hergebruik bagger binnen het watersysteem niet onder afvalstoffenwetgeving valt Richtlijn voor depots: indien (verontreinigde) bagger als afvalstof behandelt dient te worden, wordt dan storten in ‘onderwater’ depots toegestaan ?

Kortom: Bodemkwaliteitsdenken van multifunctioneel naar systeem (gebieds-) gericht Van sectoraal naar integraal Van saneringsprogramma naar SGBP Waterbodem zien als onderdeel van watersysteem Baggeren: ketenbenadering meer centraal BBK, subsidieregeling, verruiming gebruik Rijksdepots hebben direct effect (gehad) op uitvoering Verwerking van baggerspecie is een middel Ruimte voor innovatieve concepten Meer invloed EU regelgeving

Tot slot Bagger- (water- ?) net: op naar een volgend lustrum!