De lerarenopleiding als kritische succesfactor bij betekenisvolle inzet van ict in het onderwijs Mirjam Brand

Programma Betekenisvolle inzet van ict in het onderwijs door lerarenopleidingen Ict gebruik in de maatschappij en in het onderwijs ITS-onderzoek onder pas afgestudeerden van Pabo en lerarenopleidingen Hoe word je een ict-bekwame (opleidings)docent? Vier in balans en voorbeelden 09.30 10.30 09.00 09.20 In de presentatie gebruik ik het woord ‘leraar’ om de (aankomende) leraar in het basis- en voortgezetonderwijs aan te duiden. Met ‘Opleidingsdocenten’ worden de opleiders aan de pabo’s en lerarenopleidingen bedoeld.

Wat staat deze leerling te wachten? Welke leraren komt hij tegen? Wat staat deze leerling te wachten? Dat weten we niet precies. Wat we wel weten is dat op dit moment de volgende ict middelen werkend ingezet worden. Voor deze leerling is dat nu nog nieuw, tegen de tijd dat deze leerling in het Vo zit, is dit al weer ‘ gewoon’ Wat staat deze leerling te wachten? Welke leraren komt hij tegen?

Drones die taart bezorgen …, zelfrijdende auto, op maat gemaakte 3D geprinte sportschoenen, NYPD (politie in New York City) die patrouilleert met google glass

Enkele voorbeelden van wat er op internet iedere minuut gebeurt: 2 miljoen zoekopdrachten in Google Er worden 571 nieuwe websites gemaakt Bijna 50.000 Apps gedownload En 100.000 Tweets verzonden

Gebruik van devices Ook in de omgeving van de leerling worden veel devices gebruikt (vier in balans, 2013) Dat is allemaal mooi om te horen, maar wat betekent dat voor het onderwijs en voor jou als (opleidings)docent? Zie volgende sheet

Wat betekent dit voor het onderwijs? Digitalisering van de maatschappij en het onderwijs: aansluiten bij trends uit en verwachtingen van maatschappij; Aantoonbaar rendement: weten wat werkt en waarom; 21st Century Skills; Afstemmen op verschillen: maatwerk en gepersonaliseerd onderwijs; Inspectie toezicht: complexe vaardigheden; Leven lang leren, ook voor de aankomende leraar. Op welke wijze pakken Pabo’s en lerarenopleidingen dit op? Wat betekent dit voor de pabo’s en lerarenopleidingen? Zijn die ook anders gaan opleiden? In 2013 is dit onderzocht: zie volgende sheet

ITS Onderzoek pas afgestudeerden (mei 2013) Meer dan de helft van de pas afgestudeerde leraren is negatief over de manier waarop hun opleiding ze heeft voorbereid op de inzet van ict bij het geven van onderwijs. Het ontbreekt aan aandacht voor ict en de mogelijkheden ervan in het onderwijs; Drie op de tien pas afgestudeerden van de pabo is matig tot slecht op de hoogte van computertoepassingen die ze bij hun onderwijs kunnen gebruiken. Bij afgestudeerden van de tweedegraadsopleiding is dit 44%. Er wordt weinig les in gegeven en er wordt, naast aandacht voor het office-pakket, weinig aandacht besteed aan ict- toepassingen in het onderwijs. Bron: http://www.kennisnet.nl/fileadmin/contentelementen/kennisnet/Onderzoek/Rapport_beginnende_leraren_en_ict_20130507__2___2_.pdf Hovius, M., van Kessel, N. (mei 2013). Onderzoek onder pas-afgestudeerden van Pabo en lerarenopleiding (Voldoende voorbereid op leren van de toekomst en ict?) N= 378: 225 Pabo, 153 tweedegraads

Onderzoek (2) Tijdens de opleiding wordt onvoldoende geleerd hoe met het digitaal schoolbord gewerkt kan worden, hoe dit effectief toe te passen is en hoe je hierop met digitale methodes kan werken Er wordt te weinig aandacht geschonken aan welke digitale leermiddelen er zijn, hoe je ze kunt ontwikkelen en hoe je digitale toetsen kunt maken, hoe verschillende digitale leerlingvolgsystemen werken en hoe je ict kunt inzetten voor de leerlingenadministratie. Op de meeste opleidingen zijn geen of in geringe mate digitale methoden aanwezig die gebruikt worden in het basis- en het voortgezet onderwijs. Ook mediawijsheid krijgt onvoldoende aandacht in de lerarenopleiding.

Onderzoek (3) De meerderheid van de pas afgestudeerde leraren denkt dat digitaal leermateriaal in de nabije toekomst alleen nog maar zal toenemen. Daarom zou de lerarenopleiding volgens hen voorop moeten lopen als het gaat om de inzet en mogelijkheden van ict in het onderwijs; Een derde van de beginnende leraren en een kwart van de beginnende basisschoolleraren wil op school meer doen met ict, maar wordt hierin afgeremd door collega’s; 53% van de scholieren wil digitaler onderwijs -> kans voor nieuwe generatie leraren

Hoofdrol voor Pabo’s en Lerarenopleidingen Elke leraar moet de meerwaarde van ict kennen, erkennen én ernaar handelen. De kern van het kader! Hoofdrol voor Pabo’s en Lerarenopleidingen

Kader ict bekwaamheid

Kader ICT-bekwaamheid het kader ict-bekwaamheid: wat moeten (aankomende) leraren kennen en kunnen op het snijvlak van onderwijs en ict? We bekijken de ict-bekwaamheid vanuit het beroep van de leraar in drie kerntaken. Het kader voor ict-bekwaamheid maakt vanuit deze drie invalshoeken duidelijk dat elke leraar de meerwaarde van ict moet kennen, erkennen én ernaar moet handelen. In de dagelijkse praktijk heb je veel interactie met je leerlingen; je geeft ze instructie, laat ze oefenen en toetst of ze iets hebben geleerd. We noemen dit pedagogisch-didactisch handelen. In deze context kun je ict gebruiken om je onderwijs te ondersteunen en te verrijken; gebruik bijvoorbeeld instructievideo’s, digitale oefenprogramma’s en digitale toetsen. Hierbij is van belang dat je als leraar weet wanneer de inzet van de ict-middelen een meerwaarde heeft. VB: werken met een digibord: combinatie van tekst, video en audio/versimpeld het uitleggen van complexe begrippen   Naast het werk in de klas, heb je als leraar ook met de schoolorganisatie te maken die bepaalt hoe informatie wordt opgeslagen en gedeeld, hoe het werk moet worden verantwoord en op welke manier er wordt gecommuniceerd: werken in de schoolcontext, noemen we dat. In deze context moet je systemen als een elektronische leeromgeving en een leerlingvolgsysteem op de juiste manier kunnen toepassen. VB: werken met een sms-dienst voor lesuitval en roosterwijzigingen Ook ben je als leraar door het jaar heen bezig met je eigen vakbekwaamheid; je wil immers niet alleen vakbekwaam zijn, maar ook vakbekwaam blijven. We noemen dit professionele ontwikkeling. Ook hierbij biedt ict een meerwaarde. Op internet is bijvoorbeeld veel actuele vakinformatie te vinden. Het is van belang dat je als leraar weet hoe je gericht kan zoeken naar relevante bronnen en platforms. VB: Netwerkleren met internationale collega’s via Skype

A: Pedagogisch-didactisch handelen Het ondersteunen van onderwijs met ict-hulpmiddelen: In staat te beoordelen wanneer ict een meerwaarde heeft; Het in samenhang toepassen van kennis en vaardigheden op het gebied van leerinhoud, pedagogiek, didactiek en technologie (TPACK) Heeft betrekking op: Multimediale instructie geven: digitaal schoolbord, digitale prentenboeken, leren op afstand, Khan academy, expert in de klas, flipping the classroom Leren leren en onderzoekend leren: gestructureerd oefenen/digitale oefenprogramma’s, simulaties, webquests, digitaal portfolio, elo); Toetsen

Meerwaarde van ict Weten wat werkt en waarom (4W) Afbeelding Vier in balans monitor 2013 Weten wat werkt en waarom: Het systematisch volgen en analyseren van de voortgang van de leerlingen is noodzakelijk voor goed onderwijs. Op basis van de geconstateerde verschillen tussen leerlingen moeten leraren in staat zijn hun pedagogisch-didactisch handelen, de leermaterialen, enz. afstemmen op de behoeften van de leerlingen. Hierbij is ict onmisbaar; Ict is een middel. Middelen hebben pas echt zin als ze ingebed zijn in het leren en het pedagogisch klimaat in de klas. Als ze passen bij de leerling en het leerdoel. Weten wat werkt en waarom (4W)

TPACK model Afzonderlijke kennis van vakinhoud, didactiek en ict is niet voldoende. Succesvol lesgeven met behulp van ict betekent dat de leraar een combinatie kan maken tussen ict kennis, didactische kennis en vakinhoudelijk kennis. Ict kennis: De leraar kent de mogelijkheden van ict en weet hier mee om te gaan. Vakinhoudelijke kennis: De leraar kent zijn vak en weet welke kennis, vaardigheden en inzicht de leerlingen moeten hebben. Didactische kennis: De leraar weet op welke manieren zij/hij kan lesgeven en begrijpt hoe leerlingen leren. Uitgangspunt bij het TPACK model is dat het niet voldoende is dat leraren beschikken over afzonderlijke kennis van ict, didactiek en vakinhoud. Het gaat er juist om dat leraren leren begrijpen hoe de drie kennisdomeinen vakinhoud, didactiek en ict met elkaar samenhangen. TPACK veronderstelt dat leraren weten waardoor bepaalde leerinhouden moeilijk of makkelijk te leren zijn en hoe ict-toepassingen de leerlingen kunnen helpen om problemen tijdens het leerproces te overwinnen. Succesvol lesgeven met behulp van ict betekent dat de leraar continu een balans zoekt tussen de kennisdomeinen van het TPACK-model. Een manier om tegen inzet van ict in het onderwijs aan te kijken. De docent kan de kennis en de vaardigheden die bij een vak horen, op een aantrekkelijke en begrijpelijke manier presenteren met behulp van ict. Helpt bij het maken van keuzes over hoe ict ingezet kan worden om het leren van een bepaalde vakinhoud te ondersteunen.

B: Werken in de schoolcontext en C: professionele ontwikkeling B: Digitalisering van administratieve taken zoals absentie- en cijferregistratie en het delen van gegevens en dossiers Administratieve zaken digitaal vastleggen, beheren en delen; Digtale communicatie met leerlingen en ouders; Voortgang van leerling digitaal zichtbaar maken en volgen; C: Als leraar wil je vakbekwaam zijn en blijven (lerarenregister). Ict kan hierbij een ondersteunende rol spelen Raadplegen van informatie en bronnen op internet over het leraarschap en vakontwikkelingen; Kennisdeling: Leraar 24 en vakcommunities; Ict-middelen voor coaching; Vertalen naar de eigen schoolpraktijk en opnemen in HRM-cyclus!

Voorbeeldcase Pabo Breda, Hogeschool Avans Aanleiding Verhoging van kennis en kwaliteit van lerarenopleiding en de implementatie van de kennisbasis generiek voor een leraar basisonderwijs. Thema’s basisonderwijs: passend onderwijs, opbrengst gericht werken en duurzaamheid, 21st century skills. Veranderingen binnen Avans Hogeschool, zoals het aangescherpte instroombeleid. Conclusie: Richting geven aan de ontwikkeling van het curriculum van de opleiding, maar ook aan het sturen op ontwikkeling van ict- bekwaamheid van PABO-docenten en het aanbieden van een aansluitend opleidingsaanbod voor de PABO-docenten;

Aanpak voorbeeldcase Pabo Breda De visie is uitgewerkt in een opleidingskader. Dit opleidingskader bevat drie pijlers, namelijk creativiteit, kritisch denken en ict. Gedragen door de directie, docenten en het werkveld en vastgelegd in een digitale omgeving; De drie pijlers zijn individueel uitgewerkt in aparte trajecten met als opbrengst een competentieprofiel. Competentieprofielen met de uitwerking van een domein specifiek competentieprofiel zijn onderlegger voor het nieuwe curriculum en de ontwikkeling voor de PABO-docenten. Op basis van het competentieprofiel: start met het borgen van het competentieprofiel in het persoonlijke opleidingsplan van docenten en de functioneringsgesprekken. Hierin zal de behoefte aan ontwikkeling en opleiding van de PABO-docenten centraal staan. Het uitgangspunt is dat alle docenten in 3 of 4 jaar tijd op een hoger niveau zijn met betrekking tot alle vijf pijlers uit het opleidingskader.   De insteek van de vernieuwing is bottom-up. De casebeschrijving wordt in maart afgerond en wordt beschikbaar gesteld via: onderzoek.kennisnet.nl

Voorbeeld 3O, onderzoek Kennisnet Opleiding, Onderzoek en Onderwijs: studenten lopen stage op ict- rijke scholen en brengen deze praktijk mee de opleiding in; Door toename ict-rijke voorbeelden en ervaringen zijn de mogelijkheden om binnen de opleiding op te praktijk te reflecteren toegenomen -> leereffect voor studenten en opleidingsdocenten; Effect op stagescholen, leraren in opleiding, opleidingsdocenten en mogelijk curriculum; Onderzoeksresultaten zijn in de zomer van 2014 beschikbaar via onderzoek.kennisnet.nl

Doe het in ieder geval niet alleen, maar samen en vier in balans Doe het in ieder geval niet alleen, maar samen en vier in balans! Professionalisering is een van de vier basiselementen

Weten wat werkt en waarom: 4W ictbekwaamheid.kennisnet.nl Op de site ictbekwaamheid.kennisnet.nl tref je de pdf versie van de publicaties over het kader ict bekwaamheid aan, de discussie starter en hier wordt binnenkort ook de casusbeschrijving geplaatst. Het bestellen van publicaties kan ook via: bestellen.kennisnet.nl. Volg ook eens een van onze webinars of kijk op Leraar24. Via (een abonnement op) 4W blijf je op de hoogte van de laatste ontwikkelingen. Meer achtergrondinformatie over de diverse onderzoeken tref je aan op de onderzoekssite. Weten wat werkt en waarom: 4W Onderzoek.kennisnet.nl

Bedankt voor uw aandacht! M.Brand@kennisnet.nl @ MirjamBrand In MirjamBrand