De paradigmashift in het onderwijs “Teneinde dit recht te verzekeren, waarborgen zij een inclusief onderwijssysteem op alle niveaus” De paradigmashift in het onderwijs

Inhoud Inclusief onderwijs? Standard rules Richtlijnen voor actie (op nationaal niveau) Universal design (for learning)

Vaststellingen België wereldrecordhouder buiten- gewoon onderwijs (voor Duitsland) Toekomstperspectieven personen met een handicap (tewerkstelling, participatie, …) liggen lager in België dan meeste omringende landen Buitengewoon onderwijs kost meer dan dubbele gewoon onderwijs Effectiviteit van buitengewoon onderwijs werd nooit aangetoond

Vaststellingen Pupils identified as having special educational needs as a % of the total school population

Vaststellingen Pupils identified as having special educational needs as a % of the total school population

Vaststellingen

Vaststellingen België wereldrecordhouder buiten- gewoon onderwijs (voor Duitsland) Toekomstperspectieven personen met een handicap (tewerkstelling, participatie, …) liggen lager in België dan meeste omringende landen Buitengewoon onderwijs kost meer dan dubbele gewoon onderwijs Effectiviteit van buitengewoon onderwijs werd nooit aangetoond

Vaststellingen

Vaststellingen België wereldrecordhouder buiten- gewoon onderwijs (voor Duitsland) Toekomstperspectieven personen met een handicap (tewerkstelling, participatie, …) liggen lager in België dan meeste omringende landen Buitengewoon onderwijs kost meer dan dubbele gewoon onderwijs Effectiviteit van buitengewoon onderwijs werd nooit aangetoond

Vaststellingen Evolutie kostprijs per leerling in secundair onderwijs

Vaststellingen België wereldrecordhouder buiten- gewoon onderwijs (voor Duitsland) Toekomstperspectieven personen met een handicap (tewerkstelling, participatie, …) liggen lager in België dan meeste omringende landen Buitengewoon onderwijs kost meer dan dubbele gewoon onderwijs Effectiviteit van buitengewoon onderwijs werd nooit aangetoond

Inclusief onderwijs? Niet Wel recht op het regulier onderwijs recht op redelijke aanpassingen in het regulier onderwijs Wel onderwijssysteem ontworpen om alle leerlingen te bedienen onderwijssysteem zonder segregatie onderwijssysteem waarin ondersteuning én flexibiliteit binnen de reguliere setting aanwezig is

Inclusief onderwijs?

Bronnen binnen menseninstrumentarium Tallinn Guidelines for action in Human Resources Development in the Field of Disability (1989) Standard Rules on the Equalization for Opportunities for Persons with Disabilities (1993) Salamanca Statement on Principles, Policy and Practice and Practice in Special Needs Education (1994) + Framework for action General Comment N° 9 (2006) Committee on the Rights of the Child Inclusief onderwijs als regel Strikt genomen maakt de erkenning van het recht op onderwijs voor mensen met een handicap- impliciet – al deel uit van het ‘op algemene wijze’ geformuleerde recht op onderwijs. Het belang van artikel 24 ligt hem in de precisering van de verplichtingen waaraan de staat/overheid moet voldoen en daaraan eventueel gekoppelde inspanningen die geleverd moeten worden om het recht op onderwijs voor personen met een handicap daadwerkelijk te verwezenlijken. Het artikel bevestigt het recht op onderwijs van gehandicapte personen, en stelt dat dit principieel inclusief van aard is. In artikel 24 van het VN‐Verdrag wordt bepaald dat, om dit recht op onderwijs zonder discriminatie en op basis van gelijke kansen te verwezenlijken, de verdragssluitende staten “een inclusief onderwijssysteem op alle niveaus” waarborgen. Het verdrag expliciteert heel klaar dat dit recht ook gewaarborgd dient te blijven na het leerplichtonderwijs zodat personen met een handicap op voet van gelijkheid met anderen, toegang verkrijgen tot het tertiair onderwijs, beroepsopleidingen, volwassenenonderwijs en een leven lang leren. Kinderen met een handicap moeten toegang hebben tot hoogwaardig, inclusief onderwijs in de gemeenschap waarin zij leven. Kinderen met een handicap hebben dus in beginsel het recht om naar de school te gaan waar ze naartoe zouden gaan indien ze geen handicap zouden hebben.

Standard rules Duidelijk beleid uitwerken, dat begrepen en aanvaard wordt door scholen en ruimere maatschappij Flexibiliteit in het curriculum brengen, door toevoeging aan dit curriculum en aanpassing ervan toe te laten Zorgen voor kwaliteitsmateriaal, voortdurende professionalisering en ondersteuning van leerkrachten

Standard rules Geïntegreerd onderwijs en gemeen- schapsgebaseerde programma’s voor kostenefficiënt onderwijs aan personen met beperking Wanneer schoolsysteem NOG NIET adequaat voor personen met beperking, mag speciaal onderwijs MAAR dit moet voorbereiden op gewoon onderwijs Enige uitzondering op specifieke categorieën: blind, doof, doofblind

Richtlijnen voor actie Beleid en organisatie beleid moet bepalen dat kind met handicap naar buurtschool kan, (d.w.z. school waar kind naartoe zou gaan als geen beperking had) wanneer niet volledig mogelijk, dan streven naar parttime schoollopen in reguliere school (voor dove, blinde, doofblinde kinderen) beleid én vooral financiering moet totstandkoming inclusieve scholen bevorderen

Richtlijnen voor actie Beleid en organisatie er moet gewerkt worden aan flexibiliteit van curriculum, inclusief wijze van toetsing centrale rol schoolleiderschap: bevorderen van juiste attitude Verantwoordelijkheid wordt gedeeld door schoolteam en ligt niet bij één leerkracht alleen

Richtlijnen voor actie Rekrutering en opleiding onderwijskundig personeel belangrijkste competentie is en blijft goed les kunnen geven positieve attitude t.o.v. handicap en goed begrip van wat kan bereikt worden in school met juiste ondersteuning eigen autonomie en vaardigheden versterken om instructie en curriculum te kunnen aanpassen aan noden van leerling training in samenwerking met ouders

Richtlijnen voor actie Externe ondersteunende diensten doorslaggevend belang voor succes speciale scholen moeten in toenemende mate functioneren als ‘resource centres’ coördinatie van deze scholen op clusterniveau Gemeenschapsperspectieven niet taak van scholen of ministerie van onderwijs alleen samenwerking met families mobilisatie lokale gemeenschap

Universal design Inclusief onderwijs veronderstelt dat niet zozeer de persoon met een handicap zich aanpast aan de omgeving, maar dat de omgeving meer geschikt wordt gemaakt voor de persoon met een handicap. Hiervan is volgens artikel 2 van het IVPRH sprake bij ‘universeel ontwerp’: ontwerpen van producten, omgevingen, programma’s en diensten die door iedereen in de ruimst mogelijke zin gebruikt kunnen worden zonder dat een aanpassing of een speciaal ontwerp nodig is. Dit artikel veronderstelt dus dat elke voorgestelde maatregel of geboden ondersteuning afgetoetst dient te worden of deze niet te veel gericht is de op inpassing van de leerling met een handicap in het vingerende onderwijssysteem i.p.v. de noodzakelijke aanpassing van het onderwijssysteem zelf.

Universal design In plaats van een trap te plaatsen opteerde de Roberts Campus in Berkeley, California om een hellend vlak te plaatsen. Op deze manier is de verdieping toegankelijk voor alle studenten via dezelfde weg. Mooi maar wat kost dat? Is de meerkost een argument om diproportionaliteit van een aanpassing in te roepen? Elementen die in de beoordeling van de redelijkheid meegenomen worden zijn bijv. naargelang een aanpassing meer gebruikt wordt of voor meerdere mensen een voordeel kan zijn, bijv. luchtzuiveringsinstallatie is voor vele leerlingen een voordeel. Hoe noodzakelijker de aanpassing, hoe duurder die mag zijn en hoe meer inspanning die mag vragen. De belasting mag zwaar zijn, maar mag de betrokken aanbieder van aanpassingen niet tot het faillissement drijven.

Universal design

Universal design for learning UDL is als kader ontwikkeld door het Center for Applied Special Technology (CAST). De drie UDL-principes: 1. Informatie op verschillende manieren aanbieden 2. Leerlingen/studenten op verschillende manieren met materiaal laten omgaan en op verschillende manier laten aantonen wat ze geleerd hebben. 3. Leerlingen/studenten op verschillende manieren betrokken laten voelen.

Universal design for learning Universal Design for Learning gaat niet enkel over het gebruik van technologie in het onderwijs. De technologie kan de participatie, toegankelijkheid,… vergroten voor alle lerenden, maar moet worden gecombineerd met effectieve pedagogiek De grens tussen reguliere en assistieve technologie vervaagt. Reguliere technologie wordt relatief goedkoper en is vaak ook inzetbaar voor personen met specifieke behoeftes. De iPad is bijvoorbeeld bruikbaar voor alle studenten. Het toestel bevat standaard tientallen ondersteunende technologieën die de toegankelijkheid kunnen verbeteren zoals: - Schermvergroting via zoomfuncties - Standaard ondersteuning voor vernieuwbare brailleleesregels die gebruikmaken van de draadloze Bluetooth-technologie - VoiceOver, een volwaardige screenreader - Zwart op wit weergave voor meer contrast

Universal design for learning Spellingcorrector voor alle studenten Standaard ICT-tools om op verschillende manieren actief om te gaan met leerstof Gebruik van IT-tools voor alle leerlingen

Universal design for learning Vanzelfsprekendheden in de organisatie Programma zonder afstands- leren Informatiedragers Openingsuren bibliotheek Avondlessen of daglessen Lesrooster spoorregeling Als je echt dieper gaat kijken naar de principes van Universal Design for Learning, dan begint de uitdaging als de vanzelfsprekendheden in de organisatie, onderwijswerkvormen en het curriculum worden in vraag gesteld

Universal design for learning … in onderwijswerkvormen Cursusmateriaal: vooraf flexibel (digitaal) ter beschikking; vorm- geving (eenduidige indeling, studeerinstructies, …) complementair tekst-, audio-, beeldmateriaal; … Evaluatie: evaluatievormen overeenkomstig onderwijs- vormen; studenten zelf kiezen uit meerdere evaluatievormen Toegankelijkheid van de onderwijswerkvormen SIHO aantal brochures en e-learningmodule

Universal design for learning … in het curriculum Wat behoort tot de kern van een opleiding? Wat betekent het weglaten van de noodzaak om bepaalde competentie te bereiken? (dispenseren) …t.o.v. diploma Wat is civiele effect van diploma? Op de vraag of inclusief onderwijs ook betekent dat het gemeenschappelijk curriculum aangepast moet kunnen worden aan leerlingen met een handicap, klinken de antwoorden tijdens de hoorzittingen in het Vlaams Parlement over het ontwerp van decreet betreffende maatregelen voor leerlingen met specifieke onderwijsbehoeften, heel minder eensluidend Vreemde taal voor filosofiestudent Vreemde taal voor student bussiness management De grootste uitdaging voor het hoger onderwijs is nadenken over het diploma. We mogen niet te snel denken dat een persoon het beroep niet zal kunnen uitoefenen omwille van een beperking. Daarnaast mogen we er niet van uitgaan dat de persoon altijd het meest evidente beroep zal uitoefenen met een bepaald diploma.

Conclusie Regulier onderwijs omschrijven als ‘voor wie het gemeen- schappelijk curriculum aankan’ is conceptueel fout Vlaanderen heeft paradigmaprobleem Bij overheid Bij onderwijs Bij (sommige) juristen? Fundamenteel andere visie en beleid is nodig

Vandaag beginnen = over 15 jaar landen Uitstel onaanvaardbaar Conclusie Vandaag beginnen = over 15 jaar landen Uitstel onaanvaardbaar