Taal- en Integratietoetsen in Nederland en Europa Centrum voor Migratierecht Ricky van Oers

Onderwerpen Inburgeringstoetsen in Nederland Redenen voor introductie Inburgeringstoets als voorwaarde voor naturalisatie (2003) Inburgeringstoets als voorwaarde voor perm. verblijf en een zelfstandige verblijfsvergunning (2010) Redenen voor introductie Effecten Statistieken Interviews (immigranten, gemeenteambtenaren, docenten, immigrantenorganisaties; FORUM 2006, INTEC 2010) => zijn doelen gehaald? NL in vergelijking met andere EU lidstaten ‘A Re-Definition of Belonging? Language and Integration Tests in Europe’, België, Denemarken, Duitsland, Frankrijk, Letland, Hongarije, Nederland, Oostenrijk, Verenigd Koninkrijk

Naturalisatie Tot 1 april 2003: test van taalkennis in informeel interview tussen gemeenteambtenaar en naturalisandus 1993: voorstel om Rijkswet op het Nederlanderschap (RWN) te wijzigen Formalisering van het niet toepassen van de afstandseis Meer uniforme toepassing van taal- en integratie-eis in de gemeenten Centrale visie op integratie: Een sterke rechtspositie bevordert integratie Naturalisatie is een stap in het integratieproces Dutch Nationality Act (DNA) Abolishing renunciation

Politieke debat 1993-2000 CDA en VVD: Naturalisatie ‘te gemakkelijk’ en vanwege instrumentele redenen Maakten bezwaar tegen afschaffing afstandseis Naturalisatie is juridische en emotionele voltooiing van de integratie. Schriftelijke vaardigheden en kennis van de samenleving Nieuw wetsvoorstel in 1998: afstandseis weer toegepast Introductie WIN 1998 (niveau A2, vaak niet gehaald in praktjk) D66: leesvaardigheden Wet aangenomen in 2000. Mate van taalkennis en kennis van NL samenleving te bepalen bij amvb WIN: verplichte deelname aan inburgeringscursussen, eindigend met een toets. Toets bedoeld om behaald niveau te meten. Eerste stap in het toetsen van kennis van immigranten gezet.

2003: inwerkingtreding herziene RWN en besluit naturalisatietoets Slagen voor naturalisatietoets voorwaarde voor naturalisatie Spreken, luisteren, lezen én schrijven Niveau A2 (terwijl slechte resultaten WIN) Maatschappij oriëntatie: meerkeuzetoets Inhoud geheim Vrijstelling en ontheffing: bepaalde diploma’s, beperkingen, analfabetisme (strenge regeling) Kosten: €260 Conclusie: originele doel van uniformering van taal- en integratievereiste heeft geleid tot fikse verzwaring van het vereiste Verdonk: naturalisatie is de ‘eerste prijs’, maar toets komt uit de koker van ‘Paars’

Effect op aantal naturalisaties (IND) nrs nrs

Effecten Sterke daling aantal naturalisaties na invoering van de toets 85% van alle aanvragers vrijgesteld op basis van diploma (evaluatie naturalisatietoets juni 2005) Toetsverplichting voor lager opgeleide immigranten van de eerste generatie en schooluitvallers van de tweede generatie. April 2003 - september 2006: minder dan de helft van alle aanmelders slaagt voor de toets (eenderde van inschijvers neemt niet deel) Integratie bevorderd? Niet voor twee ‘probleemcategorieën’: Goed geïntegreerde immigranten zonder (juiste) diploma Laag opgeleide immigranten met een laag inkomen => uitgesloten van burgerschap Relatie inhoud toets en integratie? Geen aandacht voor effecten naturalisatietoets In vgl met 2002 aantal naturalisaties 50% lager in 2004 en 2005

Vergelijking NL met Europa Taalkennis: DK (B2), DLD (B1), FR (geen toets), HON, LET, OOST (A2), VK (vooruitgang) Kennis van de samenleving: niet in FR Geen integratie-eis: België NL: enige land waar inhoud van toets geheim is Andere landen: wel voorbereidingsmogelijkheden NL: hoge kosten Doel: bevorderen integratie, actieve deelname in samenleving Oostenrijk ook: verminderen aantal naturalisaties, DLD voorkomen van ‘ naturalisatietoerisme’ Redenen WIN weinig succesvol: late introductie cursussen, gebrek aan cursussen (wachtlijsten), gebrek aan tailor made cursussen

Vergelijking NL met Europa Alle landen: daling aantal naturalisaties (m.u.v. VK) Denemarken: daling van 65% Oostenrijk: daling van bijna 50% Weinig verrassend: in alle landen ging het niveau van taalkennis omhoog en werd kennis van de samenleving als eis toegevoegd Geen rekening gehouden met resultaten uit het verleden (Dld), verhogen niveau ondanks daling (DK) VK: geen daling naturalisaties, wel effect per nationaliteit (gezinsherenigers, vluchtelingen) Dld: al test voor Aussiedler sinds 1997. 2000: minder dan de helft slaagt. 2005: een kwart van gezinsleden slaagt. 2005: niveau B1 voor permanent verblijf. 2008: 50% haalt niveau niet. Desondanks: niveau B1 vereist voor naturalisatie. DK: scherpe daling aantal naturalisaties na invoering taaleis 2002, maar verhogong van het niveau in 2005 Ihoogste in Europa) toen bleek dat aantal nat weer ging stijgen.

Slagingspercentages ‘Life in the UK’ test nov 2005- nov 2008 Bron: ABNI and Ryan 2008 Nationaliteit % USA 98,1% Australia 98,0% South Africa 94,2% Russia 91,0% Ukraine 86,3% Romania 85,3% Kenya 84,2% Nigeria 82,6% Ghana 81,6% India 79,4% Pakistan 63,9% Kosovo 49,1% Iraq 48,7% Afghanistan 47,9% Bangladesh 45,0% Turkey 44,0%

Permanent verblijf 1998: Wet Inburgering Nederland (geen verblijfsrechtelijke consequenties, wel verplichte deelname inburgeringscursussen) 2004: Bruggen Bouwen: groot aantal deelnemers haalt niveau A2 niet. Politieke conclusie: WIN is weinig effectief vanwege gebrek aan verplichtingen Nieuw integratiebeleid voorgesteld in 2003: Meer verplichtend en resulaatgericht beleid nodig Naturalisatie en permanent verblijf beloning voor succesvolle integratie Integratie is verantwoordelijkheid van immigrant WI en WIB Redenen WIN weinig succesvol: late introductie cursussen, gebrek aan cursussen (wachtlijsten), gebrek aan cursussen ‘op maat’.

Introductie Wet Inburgering 2007 Vervanging naturalisatietoets door inburgeringsexamen Centraal deel en decentraal deel examen (portfolio), niveau A2 Kosten: €230 Inhoud toets nog steeds geheim Effecten naturalisatietoets niet in acht genomen, voortbestaan twee ‘probleemcategorieën’ Vanaf 1 januari 2010: slagen voor examen vw voor permanente verblijfsvergunning Toets moet binnen 3,5 jaar zijn behaald

Effecten WI: respondenten (INTEC) Practische problemen: combineren inburgeringsplicht met werk en kinderen Immigranten: kennis taal en samenleving verbeterd Sommige: meer zelfvertrouwen in sociale contacten Groot aantal is gemotiveerd maar sommige bekritiseren verplichting Maar: sommige geven toe niet naar cursus te gaan zonder verplichting Oudere immigranten: vroeger had ik het wel gewild, nu niet meer Docenten: oudkomers alleen vrijwillig Portfolio: volgens sommige nuttig, andere zijn kritischer (vernederend, moeilijk te organiseren) Docenten: instanties zijn niet voorbereid op portfolio Sommige beledigd (Japanners, Amerikanen) vanwege niveau of normatieve vragen Problemen bewijzen vrijstelling (B1), boosheid vanwege niet tellen van certificaat WIN (opnieuw verplichting) Working migrants do not understand and are not willing Young migrants oke

Meer reacties respondenten (INTEC) Docenten: belangrijk voor vrouwen zonder opleiding of steun van echtgenoot (sociale contacten, meer onafhankelijkheid) Docenten: onderwerpen dragen niet bij aan integratie (verzekeringen, belastingen, niet: dagelijks leven) + weinig tijd over voor taal Docenten missen cursussen op maat (niveau en doel) Kritiek: A2 bereidt niet voor op arbeidsmarkt Docenten: gefrustreerd vanwege vele veranderingen en niet worden betrokken bij besluitvorming Verplichting en geheime inhoud creëren veel stress Immigranten zijn bang voor gevolgen van zakken Meeste problemen: oudkomers met laag opleidingsniveau, getraumatiseerden Amsterdam: een grote groep niet binnen 5 jaar Meeste voldoen aan plicht, sommige keren terug naar land van herkomst Conclusie: beleid gericht op iedereen, maar slechts hele specifieke groep profiteert ervan

NL in vergelijking met Europa Slagen toets als voorwaarde voor permanent verblijf ook in Denemarken, Duitsland, Letland, Oostenrijk, VK (ook mogelijkheid bewijzen vooruitgang) Niveau taalkennis hoog in Denemarken: B1, daarnaast vereiste om gedurende 2,5 jaar een fulltime baan te hebben gehad België: Vlaanderen: bepaalde immigranten tekenen een ‘integratiecontract’ (taalcursus en arbeidsmarkttraining), deelname aan cursus verplicht op straffe van boete => geen verblijfsrechtelijke consequenties Frankrijk: ‘integratiecontract’ (volgen van taalcursus en cursus over de instanties en waarden van de Franse republiek), niet nakomen van contractuele verplichtingen kan in aanmerking worden genomen bij verlenging van verblijfsvergunning. Effecten: Dld: 2008: 50% van immigranten haalt niveau B1 niet. 2010: helft aanvragers permanent verblijf moeilijkheden. Geen gevolgen: België en Frankrijk Wallonië: sinds 2006: ‘onthaalprogramma’s’ (taalcursus en cursus over maatschappij), niet verplicht.

Conclusies Introductie van integratie-eisen om (vaak verborgen) doel om niveau en type immigratie te controleren? Doel van controleren van immigratie kan impliciet worden afgeleid uit Geen relatie tussen feiten en beleid koppelen van naturalisatie/permanent verblijf aan slagen voor toets niet slagen leidt tot boetes Moeilijk om effectiviteit van integratie-eisen voor integratie vast te stellen Effecten (statistieken en interviews): Aantallen aanvragen naar beneden Toetsen selecteren rijke, hoogopgeleide en jonge immigranten Geen aandacht voor uitgesloten immigranten Taal- en integratietoetsen voorkomen dat immigranten meer zekere verblijfstitel verkrijgen of naturaliseren => uitsluiting