organisatievormgever Steven de Groot organisatievormgever over Schoonheid in organisaties Samenvatting boek ‘Schoonheid in organisaties. Op weg naar Esthetische Verantwoord Ondernemen’, Eburon, 2006 KULTIFA www.kultifa.nl

Vraagstellingen Waarom hebben we geen oog voor schoonheid tijdens ons werk, maar enkel daar buiten? Wat is schoonheid? Wat is schoonheid in organisaties? Wat levert werken aan schoonheid op? Hoe maken we onze organisaties mooier?

Over schoonheid ‘Schoonheid is het doel van alle wording en het enige dat zichzelf rechtvaardigt’ – Whitehead ‘Wat schoon is, is ook geliefd, en wat niet schoon is, is ook niet geliefd’ – Theogonis (6de-5de eeuw v.Chr.).

Schoonheid: - gradueel - subjectief -persoonsafhankelijk Wat is schoonheid? spannend apart nieuw authentiek uitdagend Schoonheid: - gradueel - subjectief -persoonsafhankelijk harmonieus eenvoudig zuiver afwijkend vreemd innovatief

Gadameriam Kreis (Guillet de Monthoux, 2000) Schoonheidsbeleving, -waardering & -beoordeling Creation ART WORK CRITIQUE Reflecting on notation and executions AUDIENCE Receiving executions AUTHORS Notating scores, scripts TECHNICIANS Executing manifestations from notations Interpretation Gadameriam Kreis (Guillet de Monthoux, 2000)

Wat vindt u uw mooiste bezit? uw mooiste belevenis? uw mooiste herinnering? uw mooiste ontmoeting? uw mooiste dag? de mooiste ruimte in uw huis de mooiste man / vrouw? het mooiste kunstwerk? uw mooiste levenswerk

Eerste vertaling naar schoonheid in organisaties   We hebben behoefte aan schoonheid Behoeften Eerste vertaling naar schoonheid in organisaties Voedsel: honger en dorst bevredigen Salaris Veiligheid: bescherming tegen weer, wind en vijanden Veilige werkplek Ergens sociaal bijhoren: familie, stam, dorp, kerk ‘Lid ‘zijn van een organisatie (gebonden en verboden medewerker, trots op de organisatie Liefde, erkenning, zelfontplooiing en kennis: rol, status, onderwijs Erkenning voor werkzaamheden, taakverrijking, promotie, vak- en competentie-ontwikkeling Esthetische behoefte: schoonheid, aangename en boeiende ordening, decoratie Mooi kantoor? Mooie boeiende mensen? Mooie huisstijl? Mooie producten en diensten? Mooi voortbrengingsproces?  

Ontwikkeling van organisaties   Ontwikkeling van organisaties De efficiënte organisatie (> 1960) Markteis: prijs Performance criteria efficiency De kwaliteits- organisatie (> 1970) Markteis: prijs kwaliteit Performance criteria efficiency kwaliteit De flexibele organisatie (> 1980) Kwaliteit keuze/levertijd Performance criteria efficiency kwaliteit flexibiliteit/ snelheid De innovatieve organisatie (> 1990) kwaliteit uniekheid flexibiliteit/ snelheid innovativiteit De esthetische organisatie (> 2000) verantwoord schoonheid  

De esthetische organisatie De menselijke soort realiseert haar hoogste potentieel als mensen samen aandachtig schoonheid produceren; dat impliceert het realiseren van een collectieve ambitie waarvan het resultaat vele anderen ontroert De esthetische organisatie streeft er voortdurend naar dat haar collectief geproduceerde artefacten door steeds meer mensen, van een steeds hogere esthetische waardering worden voorzien Een organisatie () is gebaat bij medewerkers en andere stakeholders die beschikken over een hoge esthetische sensitiviteit. Weggeman, 2003

Wat vindt u uw mooiste bezit in uw werk? uw mooiste belevenis op uw werk? uw mooiste herinnering aan uw werk? uw mooiste ontmoeting tijdens uw werk? uw mooiste dag op uw werk? de mooiste ruimte in uw organisatie? uw mooiste collega? het mooiste kunstwerk op uw werk? uw mooiste werkresultaat?

Schoonheidniveaus 1 Esthetiek verhogende competenties leiderschap voor schoonheid Vormgeving logo, werkplek & gebouw Visie op schoonheid Leerklimaat (flow) Bijdrage aan people & planet MENS ORGANISATIE IMAGO productie-schoonheid ‘Mooie werkgever’ Voorbeeld- functie Beroepsethiek Marketing schoonheids-productie

Schoonheidniveaus 2 in medewerkers: esthetische sensitiviteit, gewetensvolheid, zelfinzicht (met name over de eigen bekwaamheden), leervermogen en samenwerken in organisatieaspecten: managementstijl, cultuur, middelen (fysieke inrichting & vormgeving), processen en het resultaat hiervan, de producten & diensten schoonheidsimago

Strategieën voor schoonheid OUTPUT THROUGHPUT Lelijk Mooi Lelijke organisatie Kunstfabriek (schoonheidsproductie) Kunstgroep (schoonheidsproductie én productieschoonheid) Operatieteam (productieschoonheid)

Strategieën voor schoonheid Operatieteam (productieschoonheid) productie-schoonheid Kunstgroep (schoonheidsproductie én productieschoonheid) Kunstfabriek (schoonheidsproductie) schoonheidsproductie

Schoonheid in organisaties = De betekenis van schoonheid voor de organisatie is gebaseerd op de waarden van de organisatie en deze zijn consequent doorvertaald naar de competenties en het gedrag van medewerkers, de organisatieaspecten (fysieke en mentale) en de te leveren producten & diensten en het imago.   Schoonheid in organisatie = schoonheidsproductie X productieschoonheid

De draaideur tot de schoonheid 1 Beelden bij schoonheid Vertaald naar organisaties Harmonieus Harmonie van gelijkgerichtheid en samenwerking, maar ook afwijkend In evenwicht / symmetrie Evenwicht tussen economische en altruïstische doelen Individu versus collectieve ambities Volmaakt Consequent doorgevoerde missie/visie in schoonheidsniveaus in de organisatie Eenvoudig Ontdaan van alle details en afleiding Zuiver en authentiek Beroepsethiek Bewust bekwaam / vakmanschap Spannend, nieuw/innovatief, verrassend Ondernemend Lef Innovatie

In-/uitgang van de organi-satie De draaideur tot de schoonheid 2? In-/uitgang van de organi-satie Schoonheid binnen de organisatie - mens, processen & inrichting - samenwerking & persoonsontwikkeling - producten en diensten - imago - maatschappelijke bijdrage - kostenpost / rendementsvraag - diffuus / onzichtbaar Schoonheid buiten de organisatie - kunst - belangeloos / functieloos - gefinancierd - concreet / zichtbaar

Wat levert schoonheid op 1? ‘De esthetische schoonheid brokkelt af onder invloed van het analyserend begrijpen’ - Hegel Schoonheidskapitaal of esthetisch kapitaal is het vermogen om te schoonheid te beleven en esthetische waarde te creëren die voorbijgaat aan economische en sociale dimensies Is schoonheid om schoonheid niet genoeg?

Wat levert schoonheid op 2? Mooie processen, mooie output, mooi imago Goed werkgeverschap versus mooi werkgeverschap Goed werkgeverschap levert geld en med.tevredenheid op MVO levert aandeelhouderswaarde en hoger bedrijfseconomisch rendement Maar ook: trots, betrokkenheid en verhoging van productiviteit bij medewerkers

Werken aan schoonheid: Esthetisch Verantwoord Ondernemen (EVO) (Organisaties mooier maken) Esthetisch Verantwoord Ondernemen (EVO) = op een mooie wijze mooie producten / diensten voortbrengen (met economisch rendement als positief bij-effect) Of anders gezegd:   op een economisch rendabele wijze schoonheidsproductie én productieschoonheid realiseren

Leren van MVO: overeenkomsten beiden starten met een waarden-oriëntatie en hebben gevolgen voor het denken en handelen van de medewerkers, de spelregels binnen de organisatie en leiderschap beiden streven sociale en ecologische (MVO wat sterker) doelen na beiden achten mensontwikkeling belangrijk (people) beiden willen bijdragen aan de maatschappij (planet)

Leren van MVO: verschillen EVO streeft ook een cultureel belang na (eigenheid, schoonheid en contrast) en geen of veel minder een bedrijfseconomisch belang (schoonheid om schoonheid) EVO richt zich ook op de fysieke inrichting en vormgeving van de organisatie en de werkplek EVO hanteert geen normen, meetsystemen en verantwoordingsplicht EVO doet een sterk beroep op de esthetische beleving door medewerkers en afnemers; esthetische sensitiviteit is een voorwaarde

Organisational Beauty Program Stappenplan EVO: Organisational Beauty Program 4. Opstellen strategie: schoonheidsproductie en/of productieschoonheid 1. Extern oriënteren: schoonheid als waarde 2. Intern oriënteren: schoonheid als waarde 3. Spiegelen: hoe mooi zijn we? 5. Opzetten monitorings- en meetsysteem: de schoonheidsnorm 6. Werken aan schoonheid 7. Communiceren Organisational Beauty Program

Schoonheid als organisatiewaarde Aan de orde stellen van schoonheid als waarde: breder: schoonheid respecteren, waardoor met meer perspectieven & alternatieven rekening wordt gehouden; dieper: meer rekening houdend met het verleden en de gevolgen op de lange termijn; rijker: zich beslissen op basis van argumenten (‘de menselijke soort realiseert haar hoogste potentieel als mensen samen aandachtig schoonheid produceren; dat impliceert het realiseren van een collectieve ambitie waarvan het resultaat vele anderen ontroert’) beter verdedigbaar: baserend op argumenten zodat het nadelen beter bestand zijn tegen kritiek (investeren in schoonheid verhoogt behalve schoonheid op zich ook het financieel rendement, aandeelhouderswaarde, maar verhoogt ook trots, betrokkenheid en productiviteit bij medewerkers). (Cramer et al. 2005).

Spiegelen: gradaties van schoonheid Voorbeelden van de spiegel: Medewerkers zijn bewust bekwaam & bewust onbekwaam Medewerkers lachen veel en beleven dagelijks plezier met elkaar Heterogene samenstelling: lef, verrassing en ‘excelleren’ wordt gestimuleerd (kleurrijk) De leiding inspireert, daagt uit, wekt vertrouwen en legt medeverantwoordelijkheid bij haar medewerkers (geen consensus maar het beste idee wint) De werkplek is prettig en stimulusrijk Bedrijfsdoel is het realiseren van schoonheidsproductie en/of productieschoonheid

Schoonheids-strategie Focus op schoonheidsniveaus Waardering door Focus op schoonheidsniveaus Schoonheids-productie Afnemers Schoonheidsimago Schoonheid in medewerkers Productie-schoonheid Medewerkers Organisatieaspecten  

Spiegelen: gradaties van schoonheid Voorbeelden van de spiegel: Medewerkers zijn bewust bekwaam & bewust onbekwaam Medewerkers lachen en beleven dagelijks plezier met elkaar Heterogene samenstelling: lef, verrassing en ‘excelleren’ wordt gestimuleerd (kleurrijk) De leiding inspireert, daagt uit, wekt vertrouwen en legt medeverantwoordelijkheid bij haar medewerkers (geen consensus maar het beste idee wint) De werkplek is prettig en stimulusrijk Bedrijfsdoel is het realiseren van schoonheidsproductie en/of productieschoonheid

5 van 10 Gouden regels voor het implementeren van EVO 2. Aanpak die nauw aansluit bij de bedrijfscultuur en de gangbare manier van werken en communiceren. 3. Eén of meerdere competente en sociaal vaardige sleutelfiguren die het proces coördineren, mensen in de organisatie weten te enthousiastmeren 4. Commitment van management (tenminste 2 jaar) en vervulling leiderschapsrol 5. Beschouw EVO als een cyclisch en continu wordingsproces 9. Coördinatie verschillende activiteiten en samenhang (de verbindingen tussen de drie schoonheidniveau’s) binnen één EVO kader.

Tenslotte: Hoe mooi is uw organisatie? ‘Schoonheid is het doel van alle wording en het enige dat zichzelf rechtvaardigt’ – Whitehead Meer informatie / scans op: www.schoonheidinorganisaties.nl Genootschap ter bevordering van schoonheid in organisaties Steven de Groot, onderzoeker (IVA) / organisatievormgever sdegroot@kultifa.nl