Algemeen kader voor de preventie/het beheer van afvalstoffen in het Brussels Hoofdstedelijk Gewest Leefmilieu Brussel / BIM – www.leefmilieubrussel.be Departement Afval en Terugnameplicht Griet Van Kelecom

Inhoud van deze uiteenzetting De belangen van de afvalproblematiek De Europese context: de grote politiek-juridische principes De Belgische context De Brusselse context De Brusselse politiek-juridische instrumenten De afvalproductie in het BHG De impact op het milieu Het kantoorafval in het BHG

De belangen van de afvalproblematiek Afval zorgt voor ernstige milieuproblemen Afval vormt een moeilijk te bevatten realiteit Afval vormt een doorbreking van de levenscyclus Afval, dat zijn aanzienlijke hoeveelheden die maar blijven toenemen

De belangen van de afvalproblematiek Er bestaan verschillen fracties van stoffen die nog nuttig toegepast kunnen worden De statistische gegevens blijven weinig betrouwbaar en er bestaan tal van classificatiecriteria Afval is iets wat we in een globalere grondstoffenproblematiek moeten kaderen

De grote (politiek-juridische) principes in de Europese context De Europese eenmaking en de afvalproblematiek: Niets in het begin (Verdrag van Rome van 1957): eerste tussenkomst in de jaren ‘70 om concurrentievervalsingen tegen te gaan; Europese akte (1986): het concept van een Europees milieubeleid dringt zich juridisch op en beperkt zich daarbij niet tot de marktverstoringsaspecten (artikel 130 R,S,T)

Verdrag van Maastricht (1992): invoering van de medebeslissingsprocedure; Verdrag van Amsterdam (1997): opdracht van de gemeenschap = “een harmonieuze, evenwichtige en duurzame ontwikkeling van de economische activiteiten” evenals “een hoog niveau van milieubescherming en een verbetering van de milieukwaliteit”; Verdrag van Nice (2000) – Verdrag van Lissabon (2007): geen wijziging met betrekking tot het milieubeleid

De grote (politiek-juridische) principes in de Europese context Europese beleidsvorming op het vlak van afval Almaar preciezere beleidsvorming: “Zuinige omgang met grondstoffen” “Naar een recyclagemaatschappij”

De grote (politiek-juridische) principes in de Europese context Specifieke strategische beleidsvorming: Er worden 5 hoofdlijnen naar voren geschoven: 1. Preventie (milieuvriendelijke technologieën en producten) 2. Nuttige toepassing (onderzoek en ontwikkeling, informatieverstrekking, belastingheffing, overheidssteun) 3. Veiligheid van de transporten 4. Optimalisering van de afvalverwijdering (richtlijn met betrekking tot stortplaatsen en verbranding) 5. Curatieve acties (geleidelijke sanering van vervuilde sites)

De grote (politiek-juridische) principes in de Europese context De fundamentele juridisch-politieke principes Preventieprincipe Voorzorgsprincipe Principe van de vervuiler betaalt Principe van het hoog niveau van milieubescherming Principe dat milieuaantastingen bij voorrang aan de bron moeten worden bestreden Nabijheids- en zelfvoorzieningsprincipe

De grote (politiek-juridische) principes in de Europese context De fundamentele juridisch-politieke principes Principe van een hiërarchisch opgebouwd beheer: 1. Preventie 2. Voorbereiding met het oog op hergebruik 3. Recyclage 4. (Andere vormen van) nuttige toepassing (dan recyclage), met name in energetisch opzicht 5. Verwijdering

Belgische context Milieu = geregionaliseerde materie De afvalproblematiek is een gewestelijke bevoegdheid BEHALVE: Radioactief afval; Doorvoer van afvalstoffen; Productnormen.  Kan tot bepaalde moeilijkheden leiden met betrekking tot het gewestelijke afvalbeleid

Brusselse context De specificiteiten van het Brussels Gewest Grote bevolkingsdichtheid Sterk verstedelijkt grondgebied Tertiaire sector die overheerst Vooral KMO’s en KMI’s  Kan tot bepaalde moeilijkheden leiden met betrekking tot afvalbeheer (gebrek aan ruimte, infrastructuren), de inzameling van gegevens en de identificatie van de producenten

Brusselse context Gedeelde bevoegdheid van Leefmilieu Brussel en het Agentschap Net Brussel LB is belast met het plannen van het preventie- en beheeraspect, onder de voogdij van de Minister voor Leefmilieu (Evelyne Huytebroeck). ANB is belast met de ophaling en verwerking (beheer) van huishoudelijk afval, onder de voogdij van de Staatssecretaris voor Openbare Netheid (Emir Kir)  Kan tot bepaalde moeilijkheden leiden

Brusselse context De Brusselse politiek-juridische instrumenten De gewestelijke wetgeving: De ordonnantie van 7 maart 1991 (wordt binnenkort opgeheven); Het besluit van 18 juli 2002 tot invoering van een terugnameplicht voor bepaalde afvalstoffen; Specifieke wetgeving met betrekking tot gevaarlijke afvalstoffen, bouwafval, sloopafval, …

Brusselse context De Brusselse politiek-juridische instrumenten Het gewestelijk afvalstoffenplan: Bepaalt de richtlijnen op korte, middellange en lange termijn; Omvat preventie- en beheermaatregelen; Op dit ogenblik is het 4de afvalstoffenplan van kracht, dat op 10 maart 2010 werd goedgekeurd.

Brusselse context Beknopte inhoud van het plan 2008-2013 Huishoudelijk afval Hiermee gelijkgesteld afval Industrieel, specifiek en gevaarlijk afval De economische en wettelijke instrumenten Ontwikkeling van evaluatiehulpmiddelen

Het huishoudelijke afval Doelstellingen: vermindering van de productie met 50 kg/inw./jaar stijging met 50 % van de fracties die gescheiden worden opgehaald Middelen: Vermindering aan de bron Bestrijding van de diverse vormen van verspilling Vermindering van de te verwerken hoeveelheden organisch afval Bevordering van het verrichten van duurzame aankopen Hergebruik en tweedehands Beheer Gescheiden ophaling Verbetering van de infrastructuren

Het met huishoudelijk afval gelijkgestelde afval Huidige situatie: Kantoren: 340.000 banen (belangrijkste afvalstromen: papier-, verpakkings- en organisch afval) Scholen: 200.000 leerlingen (belangrijkste afvalstromen: papier- en organisch afval) Horeca en handelszaken: > 20.000 vestigingen (belangrijkste afvalstromen: papier-, organisch en plastic afval)

Het met huishoudelijk afval gelijkgestelde afval Preventie in de kantoren (doelstelling: - 35 kg/werknemer/jaar): Voortzetting van de “to print or not to print”-acties Bestrijding van voedselverspilling in de kantines Beleid van duurzame aankopen van de overheid Gids & informatie over afvalpreventie en -beheer Preventie in de handelszaken en de horeca Invoering van een specifiek “ecodynamische onderneming”-label Ontwikkeling van een gids van goede beheerpraktijken Projecten in verband met het voorkomen van voedselverspilling Proefprojecten op het vlak van gescheiden ophaling

Het industriële, specifieke of gevaarlijke afval 3 hoofdacties Terbeschikkingstelling van “Afvaladviseurs” (voor de bedrijfsverantwoordelijken bestemde diagnosen en adviezen) Verbetering van de inzameling van gevaarlijk afval Selectieve afbraak en sortering op de werf

Het industriële, specifieke of gevaarlijke afval Terbeschikkingstelling van “Afvaladviseurs” (voor de bedrijfsverantwoordelijken bestemde diagnosen en adviezen) Doelstellingen: de ondernemingen helpen om het beheer van hun afvalstoffen te verbeteren (preventie, hergebruik, sortering aan de bron en recyclage) Individueel werk in de onderneming (diagnose, actieplan, …) Transversale benadering (bewustmakingscampagnes, uitwisseling van ervaringen, …) Verzameling van gegevens met het oog op de aanleg van een databank en vergelijkingsindicatoren Modaliteiten: Geografische en/of sectorale benadering Oproep tot deelname

Het industriële, specifieke of gevaarlijke afval Verbetering van de inzameling van gevaarlijke afvalstoffen Doelstelling: versterking van de inzameling van specifieke gevaarlijke afvalstoffen of producten in kleine hoeveelheden Modaliteiten Ontwikkeling van oplossingen die zijn aangepast aan kleine hoeveelheden gevaarlijke afvalstoffen Bewustmakings- en communicatiecampagnes

Het industriële, specifieke of gevaarlijke afval Ontwikkeling van een geïntegreerde “ecoconstructie”-benadering Doelstelling: minimalisering van de impact van de bouwsector (preventie en hergebruik) en een recyclagepercentage van 90 % halen Modaliteiten: Uitwerking van hulpmiddelen (praktische gids, …) die het sorteren en het gebruik van gerecycleerde materialen aanmoedigen Uitbouw van recuperatieondernemingen (circuit van sociale economie) Versterking van de recyclagecontrole Lancering van proefprojecten in verband met selectieve afbraak …

De economische en wettelijke instrumenten om deze doelstellingen te concretiseren 5 hoofdacties Sorteerverplichting voor alle actoren Vereenvoudiging van de afvalaangifteregels Brusselse taks op de verbranding van afval Terugnameverplichting voor gevaarlijke afvalstoffen Betere controle van de terugnameverplichtingen

En op een transversale manier Ontwikkeling van hulpmiddelen voor beoordeling en opvolging van het plan: Opvolging van de becijferde doelstellingen Verbetering van de gegevens en ontwikkeling van indicatoren Opvolgingscomité van het plan (om de twee jaar)

De afvalproductie in het BHG Het gemeentelijke afval 460.000 ton in 2007 Het door het ANB opgehaalde afval ton Gescheiden ophalingen Restafvalophalingen

De afvalproductie in het BHG Het huishoudelijke afval Samenstelling van de witte zak Organisch afval Plastic Sanitair textiel Papier Glas Karton Ander afval Metaal Textiel Composietmateriaal

De afvalproductie in het BHG Het gemeentelijke afval waarvan 95.000 ton gescheiden wordt opgehaald Gescheiden ophaling Ton [Onleesbaar]

De afvalproductie in het BHG Het gemeentelijke afval Vergelijking met de andere Gewesten (kg/inw./jaar)

De afvalproductie in het BHG Het niet-huishoudelijke afval Afvalproductie in het BHG Gemeentelijk afval Bouw- en sloopafval Industrieel afval Verbrandingsresten Baggerspecie Afval afkomstig van de gezondheidszorg

De afvalproductie in het BHG Het niet-huishoudelijke afval 1.750.000 Totaal 123.000 Baggerspecie 137.000 Verbrandingsresten 10.000 Schoonmaakafval 35.000 Afval afkomstig van scholen Afval afkomstig van de horeca 40.000 Afval afkomstig van de gezondheidszorg Afval afkomstig van de transportsector 80.000 Afval afkomstig van handelszaken 100.000 Kantoorafval 500.000 Industrieel afval 650.000 Bouw- en sloopafval Ton / jaar Sector

Impact op het milieu Het begrip afval “elke stof […] of elk voorwerp […] waarvan de houder zich ontdoet of waarvan hij het voornemen of de verplichting heeft zich te ontdoen.” Vaak denken we louter aan de gevolgen voor het milieu van de ophaling en de verwerking. Het afval is echter maar het zichtbare topje van de ijsberg …

Impact op het milieu De levenscyclus van een product Fabricage Transport Distributie Levenscyclus Gebruik Sortering Einde levensduur Nuttige toepassing Verwijdering/opslag Ontwerp Onttrekking van grondstoffen en energie

Impact op het milieu Enkele voorbeelden Een tandenborstel is goed voor 1,5 kg verborgen afval Een gsm: 75 kg Een computer: 1.500 kg Naar schatting verbruikt elke Europeaan gemiddeld 50 ton natuurlijke hulpbronnen per jaar … … om “maar” 600 kg afval / jaar te produceren!

Impact op het milieu Het afvalbeheerbeleid Europese afvalbeheerhiërarchie: 1. Preventie 2. Voorbereiding met het oog op hergebruik 3. Recyclage 4. Nuttige toepassing 5. Verwijdering

Impact op het milieu De preventie in het BHG Becijferde verminderingsdoelstelling: 50 kg/inw./jaar tegen 2020 Acties: Bestrijden van verspilling Promoten van milieuvriendelijke aankopen Promoten van diensten Promoten van tweedehands en hergebruik …

Impact op het milieu Bestrijden van verspilling Vier grote types van verspilling: Overbodige aankopen: gadgets, hypes, … Voeding (geraamd op 15 kg/inw./jaar) Papier Verpakkingen

Impact op het milieu Een voorbeeld van voedselverspilling De runderen hebben dorst … 1 kg soja 1 kg rundvlees 1 kg kip 1 kg maïs 1 kg tarwe 1 kg aardappelen André Méry Ecologische voetafdruk van dieren April 2004

Promoten van milieuvriendelijke aankopen Klassieke producten Afval Prijs Persil Pure 18 wasbeurten 172 g Potjes yoghurt in kartonnen verpakking 40 g Apart verpakte Prince-koeken 53 g 6 blikjes bier van 25 cl 166 g Doosje makreelfilets in kartonnen verpakking 22 g Soupline 4 l 153 g M Proper vochtige tissues 414 g Pot Nivea-talkpoeder 100 g 35 g 3 wegwerpzakken 2 g Totaal 1.057 g Producten die minder afval genereren Afval Prijs Persil tabletten 18 wasbeurten 100 g Losse potjes yoghurt 20 g Pak Prince-koeken 8 g 6 statiegeldflessen van 25 cl 0 g Los doosje Makreelfilets 20 g Soupline geconcentreerd (4 l = 1 l) 37 g Vaatdoek 0 g Navulling 100 g 6 g 2 herbruikbare zakken Totaal 191 g

Impact op het milieu Bewustmakingsbrochure: 10 tips

Het kantoorafval

Het kantoorafval Gemiddelde productie van een kantoor Variabele gegevens: 225 kg/inw./jaar  BHG, variërend al naargelang het type van kantoor 100 kg/inw./jaar  Frankrijk 700 kg/inw./jaar  Vlaams Gewest 1.020 kg/inw./jaar  Ierland Gemiddelde samenstelling: Papier en karton (80 %) Organisch afval (7 à 8 %) Plastic (6 %) Metaal, glas, gevaarlijk afval (6 %)

Het kantoorafval Facts & Figures voor de EU 294 kg/inw./jaar (330 in 2003) 54 % wordt gerecycleerd 15 gesorteerde afvalstromen 50 vellen/dag/werknemer (88 in 2003) Duurzame consumptie

Het kantoorafval Focus op papier Ongeveer 60 % van het kantoorafval (10.000 vellen/VTE/jaar) Afhankelijk van het type van kantoor (bv.: informatica-afdeling: 2.000 vellen/VTE/jaar) Uit proefprojecten is gebleken dat het mogelijk is om 30 % te besparen ( 7.000 vellen/VTE/jaar)

Het kantoorafval Focus op papier Enkele handelingen, onderverdeeld in drie benaderingen Een individuele benadering De medewerkers bewustmaken en opleiden om hen bewuste gedragingen te doen aannemen: Dubbelzijdig kopiëren, E-mails niet afdrukken, Teksten nalezen en wijzigingen bijhouden op het scherm, Een e-mail zegt evenveel als een fax, Een cd-rom neemt minder plaats in dan een papieren dossier, … Focus op papier [Nvdv: In de brontekst staat er letterlijk “een papieren dossier neemt minder plaats in dan een cd-rom”. Bedoeld wordt volgens mij, wat er vertaald is]

Het kantoorafval Focus op papier Enkele handelingen, onderverdeeld in drie benaderingen Een structurele benadering De informaticamiddelen aanpassen: Standaard zuinig afdrukken, Schermen en printers in waakstand, Virtuele archivering op optische schijf of computerserver, …

Het kantoorafval Focus op papier Enkele handelingen, onderverdeeld in drie benaderingen Een organisatorische benadering De werkprocedures van de onderneming aanpassen: Kiezen voor elektronische transacties, Een elektronische nieuwsbrief in de plaats van een krant op papier, De elektronische handtekening gebruiken, …

Het kantoorafval Focus op papier Zij hebben het gedaan … Proefexperiment van 10 maanden: Levi-Strauss – informatica-afdeling: 28 % minder papier - 2.270 € bespaard Vivaqua – Commerciële dienst: 38 % minder papier - 5.748 € bespaard FOD Mobiliteit en vervoer: 26 % minder papier - 12.188 € bespaard Hotel Le Méridien: 32% minder papier – 27.262 € bespaard

De Europese Week van de Afvalvermindering Doelstellingen van deze week Duurzame acties voor afvalvermindering doorheen heel Europa promoten en hen onder de aandacht brengen via concrete voorbeelden van afvalvermindering. Waarom deelnemen? 85 % van onze impact op de planeet is een gevolg van de productie, het transport, het verbruik en de opruiming van onze consumptiegoederen! Projet Life + Editie 2009: 67 projecten in het BHG Editie 2010: van 20 tot 28 november 2010

Dank u voor uw aandacht! Griet Van Kelecom: 02/775 76 83 – gvk@ibgebim.be