Autopiese Lilith Roggemans

Autopoiese 1. Inleiding 2. Definitie 3. Theorie 4. Toepassing op Beleid 5. Toepassing op sociale systemen

1. Inleiding Traditioneel: verandering ontspringt in omgeving open systeem wisselwerking met de omgeving

Nieuwe aanpak: Systeemtheorie Autopoiese = zelfproducerend systeem Vele toepassingen: sociale systemen, organisatietheorieën

2. Definitie Letterlijk: Auto = zelf Poiesis = productie of creatie

Zelfproducerend systeem Gesloten Verwijst enkel naar zichzelf 3 kenmerken: - autonomie - circulair karakter - zelfverwijzing

3. Theorie Maturana en Varela Dynamiek van levende systemen Wat is kenmerkend voor een levend systeem? Maturana wilde autonomie behouden  verklaren als levende machines

Zelfproducerend systeem Doel = zichzelf voortbrengen EN Karakter behouden Hoe? Alle veranderingen ondergeschikt maken aan de instandhouding van de eigen organisatie

Structurele koppeling Autopoiese en wederzijdse beïnvloeding naast elkaar laten bestaan Systeem ontstaat door interacties omgeving en omgekeerd  aanpassen, wel congruentie

Structurele koppeling Plasticiteit van de structuur Structuur verandert  functie verandert Systeem en omgeving in oneindige wisselwerking

Structurele koppeling

4. Toepassing op beleid Niklas Luhmann Duits socioloog, jurist en bestuurskundige gebruikt autopoiese- concept Maatschappelijke complexiteit te groot  noodzaak om te selecteren  Sociale systemen ontstaan

Luhmann Sociale deelsystemen met eigen structuur vb. juridische, politieke, economische, ... Eigen uitgangspunten die ze steeds reproduceren Ieder bouwt eigen realiteit en bekijkt wereld vanuit deze realiteit

Gevolgen Gesloten referentiekader Wel veranderingen, maar deze gebeuren binnen eigen systeem Sturing van buitenaf onmogelijk

Gevolgen Hoe kunnen we toch aan beleid doen? Sturing zal de vorm krijgen van het stimuleren van de zelfsturing van sociale systemen

5. Toepassing op sociale systemen 3 kenmerken van complexe netwerken: Pluriformiteit: verschillen tussen actoren Geslotenheid: ondoordringbaarheid Interdependentie: afhankelijkheid tussen actoren

Geslotenheid Hoge mate van autonomie van een groep Zorgt voor beperkte stuurbaarheid Beleidsmaatregels hebben vaak teleurstellende of contraire effecten Ze worden anders geïnterpreteerd dan verwacht

Autopoiese toegepast Zelf-productie is kenmerkend voor sociale systemen Input wordt bepaald door het systeem Gestabiliseerde manier van denken Betekenis wordt van binnenuit bepaald Niet van buitenaf beheersbaar

De logica van de wederzijdse causaliteit Greet Lauwereys

Logica van de wederzijdse causaliteit Autopoiese-theorie  verandering door circulaire patronen van interactie. Nieuwe manier van denken ontwikkelen  verandering in termen van kringlopen => wederzijdse causaliteit in plaats van lineaire en mechanische causaliteit Wederzijdse of reciproque causaliteit is een recente innovatie in de wetenschappen.

Logica van de wederzijdse causaliteit Vele cybernetici hebben geprobeerd om de juiste methodologieën te ontwikkelen.  de beste is beschreven door Maruyama

Logica van de wederzijdse causaliteit Voorbeeld van het denken in kringloopsystemen:  project van de Club van Rome vooruitgang maakt de mens zowel sterker als onmachtiger. Oplossing: grenzen aan de groei.

Logica van de wederzijdse causaliteit Uitleg van begrippen en processen: aan de hand van Maruyama, Forrester en Meadows Voorbeeld van de Club van Rome: op basis van het boek ‘De grenzen aan de groei’ van Meadows. Het onderzoek werd uitgevoerd door het MIT-team = Meadows, Forrester en andere wetenschappers.

Logica van de wederzijdse causaliteit ! wederzijdse causale systemen = feedbacksystemen

Sociale Systemen als complexe systemen met de aanwezigheid van feedback Sociale systemen evolueren naar grotere eenheden van heterogeniteit en complexiteit. Sociale systemen = meer-kringlopige systemen, onmogelijk iets veranderen in subsysteem zonder andere delen te beïnvloeden.

Gedrag van complexe sociale systemen = autonoom & anti-intuïtief Sociale Systemen als complexe systemen met de aanwezigheid van feedback Gedrag van complexe sociale systemen = autonoom & anti-intuïtief Analyse van complexe systemen = ingewikkeld Nood aan een beter begrip van het gehele complexe systeem  hulpmiddel = systeemdynamiek

Systeemdynamiek Ontwikkeld in 1956 door MIT-team Ontstaan uit samenloop van drie stromingen van onderzoek: - klassieke of beschrijvende benadering: informatie zoeken over de delen van het systeem, maar zorgt voor ‘overload’ aan informatie. - Feedbacktheorie: gaat belangrijke van nutteloze informatie scheiden. - Ontwikkeling van computers: zorgen dat gevolgen van observaties aangaande sociale systemen geanalyseerd kunnen worden.

Systeemdynamiek Essentie systeemdynamiek: individuele componenten en de structuur van een bepaald systeem zijn even belangrijk bij het bepalen van het systeemgedrag.

Feedbacksystemen met positieve en negatieve feedback Feedbacksystemen: actie wijzigt situatie van systeem en nieuwe situatie regelt actie. Ontwikkeling: 2 fasen: - jaren ’40 – ’50: 1ste cybernetica: negatieve feedback - jaren ’60: 2de cybernetica: positieve en negatieve feedback

Positieve feedback:  complexiteit genereren, differentiatie en ongestructureerdheid doen toenemen  kleine verandering kan grote impact hebben  voorbeeld: groei stad, ontwikkeling embryo ! kan op hol geslagen situatie creëren.

Negatieve feedback:  verandering neutraliseren of veranderen  instandhouden van evenwicht binnen een systeem  voorbeeld: thermostaat

positieve feedback kan exponentiële groei veroorzaken  beperkingen nodig  kunnen gevormd worden door negatieve feedback.

Exponentiële groei Een hoeveelheid vertoont een exponentiële groei als het geheel per tijdseenheid met een constant percentage toeneemt. Voorbeeld: verhaal van de Perzische hoveling  exponentiële toename kan bedrieglijk zijn en plots zeer snel toenemen.

Het project van de Club van Rome Opgestart omdat de mensheid zich in een kritische situatie bevond. Als eersten de wereldeconomie opgevat als kringloopsysteem.  Meadows en Forrester

Hoe gaat het MIT-team te werk ? Voornaamste doelstelling: afhankelijkheid en wisselwerking tussen 5 factoren nagaan: - bevolkingsgroei - vervuiling - voedselproductie - industrialisatie - uitputting natuurlijke hulpbronnen

aard, afmetingen en dynamiek van het wereldprobleem onderzoeken  methode: systeemdynamiek. Manier van werken = opmerkelijk Nadeel: conclusies kunnen niet door empirisch bewijs gesteund worden. ! toch onderzoek verderzetten aan de hand van het wereldmodel.

Het wereldmodel van Forrester en Meadows Model = geordend stelsel van veronderstellingen over een complex systeem.  voorlopig wereldmodel

Het wereldmodel van Forrester en Meadows Voordeel: kan door iedereen begrepen worden Nadeel: o.a. te gevoelig voor veranderingen Model was een begin, ideaal om op voort te bouwen.

Conclusie in verband met de wereldproblematiek Neerval van de planeet is mogelijk en onvermijdelijk als er niet wordt ingegrepen. Geen actie is overgaan tot sterke actie. De stappen zijn duidelijk en binnen menselijke mogelijkheden.

Conclusie in verband met de wereldproblematiek 2 belangrijke bestanddelen nodig: realistisch doel + de wil dat doel te bereiken verschillende inspanningen kunnen de toekomst hervormen  positieve boodschap

Mogelijke oplossing - een groeiremmende druk - verzwakking van de positieve terugkoppelingskringlopen => toepassing van de negatieve en de positieve feedbacksystemen

Besluit: Wederzijdse causaliteit bij organisaties Logica van de wederzijdse causaliteit gebruiken om dynamiek van verschillende niveau’s van organisatorische problemen te doorzien. Situaties analyseren als een kringloop  rijker beeld Systemen zijn gehelen binnen gehelen  moeilijk om alle lussen te achterhalen, want heel complex en altijd in beweging.

Logica van de dialectische verandering: Morgan Birgit Wauters

Logica van de dialectische verandering: Morgan Ieder verschijnsel schept en bevat tegenstellingen Tegenstellingen creëren spanning Spanning zorgt voor verandering

Logica van de dialectische verandering: Morgan Twee theorieen Marx: Das Capital Taoisme: I-Tijng (via Heraclitus)

Logica van de dialectische verandering: Morgan Taoisme wereld: altijddurende stroom volledigheid door yin en yang - invloed op Hegel, Marx, Mao Ze Dong,…

Logica van de dialectische verandering: Morgan Marx - economisch en sociale tegenstellingen - drie principes 1) wederzijds doordringen 2) ontkenning van de ontkenning 3) kwantiteit naar kwaliteit - verklaring voor alle verandering in sociale systemen

Logica van de dialectische verandering: Morgan Marx - bewegingswetten - proces van kapitaalsvermeerdering * gebruikswaarde – ruilwaarde = toegevoegde waarde * arbeiders vs. kapitalisten

Social Analysis: V.L.Allen 1975 Alternatief voor statische theorieën Dialectisch materialisme Organische eenheid Aanpassing ~ verandering Noodzakelijke ~ sufficiënte voorwaarden Structuur ~ bovenstructuur Tegenstellingen Veranderingsproces

Social Analysis: V.L.Allen Dialectisch materialisme - historische ontwikkelingen krijgen vorm door continue spanning - kerntaak: begrijpen van processen - samenleving is een totaliteit

Social Analysis: V.L.Allen Organische eenheid - systeem functioneert harmonisch - externe invloeden kunnen organische eenheid verstoren

Social Analysis: V.L.Allen Aanpassing ~ verandering - aanpassing: zwakke spanning organisatie blijft intact - verandering: sterke spanning nieuwe organisatie

Social Analysis: V.L.Allen Noodzakelijke ~ sufficiënte voorwaarden - essentieel voor sociale systemen - noodzakelijk: vanuit de organisatie zelf - sufficiënte: omgevingsvoorwaarden

Social Analysis: V.L.Allen Structuur ~ bovenstructuur - in ieder sociaal systeem - structuur en sufficiënte voorwaarden bepalen bovenstructuur - bovenstructuur bestaat uit: vaardigheden macht ideologie

Social Analysis: V.L.Allen Tegenstellingen - verdelingsproces van de productie - heterogeniteit van de markt - aanbieders en kopers van arbeid

Besluit Belangrijkste tegenstelling tussen de aanbieders en kopers van arbeid Marx, Taoïsten en Allen zien sociale veranderingen als een product van spanningen tussen tegengestelden