Biologisch en chemisch terrorisme Deel 1: algemene en organisatorische aspecten FOD Volksgezondheid Hoge Gezondheidsraad September 2003 Biologisch en chemisch terrorisme deel 1

Biologisch en chemisch terrorisme deel 1 Inhoud Inleiding 1.1. Waarom een vorming? 1.2. Historiek Voorstelling van het probleem 2.1. Terrorisme: omschrijving 2.2. Biologisch vs. chemisch risico 2.3. Verloop van een incident 2.4. Risicoevaluatie On site management 3.1. First Respons – algemeen 3.2. First Respons – chemisch 3.3. First Respons – biologisch 3.4. Organisatie – rampenplanning De overheid Praktische tips Besluit September 2003 Biologisch en chemisch terrorisme deel 1

Biologisch en chemisch terrorisme deel 1 Waarom een vorming? risico: een bestaand, bewezen gevaar gecombineerd met een lage frequentie van voorkomen “lessons learned”: nood aan betere surveillance en alarmering eerste lijn heeft een primordiale functie opmerken van de syndromen notificatie aan de autoriteiten communicatie met de patiënten implementatie van gezondheidsmaatregelen bespreken van beheersing van een crisis sensibiliseren voor nut openbare gezondheid September 2003 Biologisch en chemisch terrorisme deel 1

Biologisch en chemisch terrorisme deel 1 Historiek natuurlijke incidenten Lake Nyos: asfyxie door CO2 opborreling C ongevallen Seveso 1976: dioxine C Sverlovsk B Enschede 2001 X malafide gebruik Wereldoorlog I: Ieper C Tokio 1995: sarin in de metro C Bulgaarse ricine-paraplu B US 2001: anthrax in briefomslagen B September 2003 Biologisch en chemisch terrorisme deel 1

Terrorisme – omschrijving chembio terrorism: vlag dekt de lading niet terrorisme: terror = angst = destabilisatie eco terrorisme politiek terrorisme economisch terrorisme terrorisme door een a- of antisociaal individu niet-conventioneel Weapons of Mass Destruction (WMD): specifieke moleculen Toxic Industrial Materials (TIM): omnipresent opmerking: gebruik massavernietigingswapens niet per se synoniem met groot aantal slachtoffers September 2003 Biologisch en chemisch terrorisme deel 1

Biologisch vs. chemisch risico onmiddellijk optreden effecten of na lange termijn aandacht voor dosis-effect relatie vluchtige vs. persistente agentia en rol van klimaat biologisch natuurlijke maar exotische of zeldzame ziekten bio-engineering belang ingangspoort voor symptomatologie bijzonder risico bij intermenselijke overdracht: variola primair doel: landbouw of mens? (taak veeartsen?) afwegingen vanwege de daders September 2003 Biologisch en chemisch terrorisme deel 1

Biologisch vs. chemisch risico afwegingen vanwege de daders voorwaarden voor gebruik beschikbaarheid producten en uitrusting vertrouwd zijn met gebruik zeker zijn van het effect effect: bedreigend en ongewoon keuze: af te wegen tegen conventionele middelen effect op publieke opinie September 2003 Biologisch en chemisch terrorisme deel 1

Verloop van een incident start van de crisis biologisch groot aantal zieken bij gebruik van toxines (vgl chemisch) primaire en secundaire gevallen chemisch symptomatologie in functie van dosis, tijd & ingangspoort symptoomvrije periode is mogelijk (bvb fosgeen, HD, …) verloop van de crisis openlijke aanslag detectie onafhankelijk van de symptomatologie slachtoffers geconcentreerd in tijd en ruimte => crisis management; rampenplanning verdoken aanslag detectie na optreden van klachten (latentietijd / incubatietijd) verspreide individuele aangifte => eerste lijn: verzamelen van gegevens September 2003 Biologisch en chemisch terrorisme deel 1

Verloop van een incident openlijke aanslag verdoken aanslag verspreiding van de slachtoffers chemisch: beperkt tot primaire gevallen + enkele gecontamineerden biologisch: toename van aantal zieken is functie van de individuele weerstand en morbiditeit van de ziekte. Secundaire gevallen bij intermenselijke overdracht en slechte contaminatiecontrole. wegens menselijke tussenkomst volgt incident niet steeds het natuurlijk verwachte patroon September 2003 Biologisch en chemisch terrorisme deel 1

Risico evaluatie “low frequency – high consequence” individueel vlak kliniek omgevingsfactoren openbare gezondheid globaal momenteel beeld epidemiologische evolutie gevaren voor de gemeenschap detectie aandacht voor aerosolen detector: beperkt gamma, analysetijd (functie van specificiteit), vals positieve en/of negatieve symptomatologie: incubatieperiode / latentietijd, weinig karakteristiek

On site management – first response algemeen identificatie & melding ongewoon evenement ()112) “aandacht voor elk individu” => “crisis management” indien veel slachtoffers (o.a. aandacht voor gezonden) toestand onder controle krijgen individuele bescherming gepaste uitrusting & expertise kernwoorden: commando – coördinatie – communicatie isolatie van site decontaminatie & contaminatiecontrole eerste hulp / evacuatie van de slachtoffers (?) provinciale & nationale middelen komen later! doctrine: hazard avoidance / protection of individuals / contamination control September 2003 Biologisch en chemisch terrorisme deel 1

On site management – first response chemisch onderwinds gevaar vermijd verspreiding van contaminatie wees bewust van de beperkingen van uw beschermmiddelen decontamineer zo snel mogelijk slachtoffers: vermijd elke fysische aktiviteit (symptoomvrije periode !) open vensters en deuren (>< bio !) indien de zone onderwinds vrij is (doel: lage concentratie) September 2003 Biologisch en chemisch terrorisme deel 1

On site management – first response biologisch eerste teken: agens laat ruimte evacueren, hou blootgestelden onder controle individuele bescherming (masker P3, handschoenen, overall) bescherming van de groep (registratie, samenhouden) vermijd het verspreiden van de contaminatie (sluit deuren, zet luchtverversing af, …) decontaminatie (zie verder) verzamel het staal in een afgesloten (plastic) doos post-crisis eerste teken: slachtoffers breng de medische autoriteiten op de hoogte strategie is functie van verspreidingswijze en diagnose (persoon-tot-persoon, vector, ingangspoort) verstreng hygiënemaatregelen (gevaar voor second strike) tracht een gemeenschappelijke bron op te sporen September 2003 Biologisch en chemisch terrorisme deel 1

On site management – rampenplanning 1° stap: verzamelen van de slachtoffers

On site management – rampenplanning 2° stap: verzorging en regulatie

On site management – rampenplanning 3° stap: evacuatie

Reactie van de overheid taken van de overheid organisatie van het crisisbeheer voorstelling van de betrokken structuren Cel Medische Bewaking (CMB) Wetenschappelijk Instituut Volksgezondheid (WIV) Antigifcentrum wanneer denken aan BCT? hoe een gevaarlijke situatie herkennen? relaties met de overheid contactpunten September 2003 Biologisch en chemisch terrorisme deel 1

Biologisch en chemisch terrorisme deel 1 Taken van de overheid risicoanalyse opstellen van plannen ontwikkelen van een responscapaciteit vigilantie medicatie; humane en materiële middelen sensibiliseren, informeren (bevolking & professionals) evaluatie, beslissingsname, coördinatie organisatie van communicatie met gezondheidswerkers en publiek September 2003 Biologisch en chemisch terrorisme deel 1

Biologisch en chemisch terrorisme deel 1 Organisatie FASERING September 2003 Biologisch en chemisch terrorisme deel 1

Organisatie Functionele DISCIPLINES September 2003 Biologisch en chemisch terrorisme deel 1

Organisatie crisisbeheer Bewaking, Meldingen en Alarm Evaluatie Beslissingen Coördinatie WIV Hulpdiensten & Politie FAVV CMB &Volksg CGCCR Reactie - interventies van de actoren op het terrein WIV: Wetenschappelijk Instituut Volksgezondheid FAVV: Federaal Agentschap voor de Veiligheid van de Voedselketen CMB: Cel Medische Bewaking CGCCR: Coördinatie- en Crisiscentrum van de Regering Volksg: FOD Volksgezondheid September 2003 Biologisch en chemisch terrorisme deel 1

Cel Medische Bewaking (CMB) verzamelen meldingen & sanitair alarm (24u/24) studie van risico’s en strategische keuzes; hulp bij realisatie responsplans en specifieke procedures deelname aan beheer van sanitaire crisissen ontvangst van alarmsignalen verzamelen en checken van informatie activering interne noodplannen FOD link met politici, deelname aan nationaal noodplan verzamelen wetenschappelijke info, mobiliseren experts deelname aan evaluatie van maatregelen om de volksgezondheid te vrijwaren doorgeven info crisisbeheer aan gezondheidsbeoefenaars (e-mail, website Biotox, call center)

Wetenschappelijk Instituut Volksgezondheid (WIV) wachtdienst (24u/24) opvolging & evaluatie epidemiologische gegevens registratie epidemiologische gegevens (wachtnetwerken) verzamelen meldingen van ongewone pathologieën verplicht aan te geven ziekten omgevingsstalen stalen analyses of vervoer naar geschikte laboratoria doorgeven van alarm aan CMB epidemiologische evaluatie crisissituaties September 2003 Biologisch en chemisch terrorisme deel 1

Biologisch en chemisch terrorisme deel 1 Antigifcentrum technische ondersteuning Cel Medische Bewaking & gezondheidsbeoefenaars referentie inzake kennis van chemische producten, hun effecten en meest geschikte behandelingen telefonische bijstand i.g.v. (risico van) intoxicatie studie van omstandigheden waarin ongevallen zich voordoen met de bedoeling ze te voorkomen advies aan fabrikanten en overheid inzake nodige preventiemaatregelen (verpakkingen, handleidingen, samenstelling producten, …) bewaren vertrouwelijke samenstelling van alle gevaarlijke producten op de markt September 2003 Biologisch en chemisch terrorisme deel 1

Wanneer denken aan BCT? Hoe het gevaar herkennen? ongewone symptomen of verschijnselen, specifiek voor bepaalde stoffen na dreigingen (! psychosomatische verschijnselen t.g.v. stress) bijzondere verschijnselen in een rustig klimaat ongewone ziektes (zeldzame, ongewoon voor onze streek, uitgeroeide, met ongewoon voorkomen (algemene kiem met bijzondere virulentie)) bijzondere symptomen met ongewone frequentie of ernst ongewone epidemie(ën) onrustbarende klinische verschijnselen (bubonen, huidhemorragieën, ...) ongewone morbiditeit en/of mortaliteit September 2003 Biologisch en chemisch terrorisme deel 1

De overheid verwittigen waar kan men terecht voor informatie? website Biotox op http://www.health.fgov.be/biotox/ lijst van de verplicht aan te geven ziektes & BCT-stoffen wie mag de overheid verwittigen? elke huisarts of specialist die een vermoeden heeft van een BCT-situatie noodsituaties: belangrijk risico van morbiditeit / mortaliteit bij niet-onmiddelijke interventie vermoeden van pokken andere aangetoonde besmettelijke ziekte (pest, Ebola, …) vaststelling van een ongewone pathologie vermoeden van besmetting van de voedselketen of waterdistributiesystemen September 2003 Biologisch en chemisch terrorisme deel 1

Wanneer en wie verwittigen? vermoeden van pokken of anthrax CMB bedreiging voor de volksgezondheid CMB & WIV besmetting voedselketen FAVV & CMB besmette post 100 - 101 - 112 chemisch probleem CMB verplicht aan te geven ziekte WIV ziekte verband houdend met BCT CMB & WIV aangetoonde crisissituatie verdacht pokkengeval CMB & WIV contact met verdacht / aangetoond WIV pokkengeval September 2003 Biologisch en chemisch terrorisme deel 1

Wanneer en wie verwittigen? in hospitaalmilieu onmiddellijk contact opnemen met Cel Medische Bewaking (CMB) 0476/605.605, en Wetenschappelijk Instituut Volksgezondheid (WIV) 0479/45.95.49 dan formulier invullen en opsturen vanuit http://www.health.fgov.be/biotox/ aangifteformulier voor ongewone pathologiën elektronische versie (108 kB) / papieren versie (15 kB pdf) naar BT@iph.fgov.be en het ministerie van de gemeenschap verwittigen September 2003 Biologisch en chemisch terrorisme deel 1

Biologisch en chemisch terrorisme deel 1 Contactadressen 24u/24, 7d/7 Hulpdiensten 100 - 101 - 112 Cel Medische Bewaking 0476/605.605 (CMB) 02/210.47.45 (fax) ter informatie Wetenschappelijk Instituut 02/642.51.11 Volksgezondheid (WIV) 0479/45.95.49 Federaal Agentschap voor 0800/13.550 de Veiligheid van de 0495/58.31.33 Voedselketen (FAVV) 0495/58.31.34 Coördinatie- en Crisiscentrum 02/506.47.11 van de Regering (CGCCR) Antigifcentrum 070/245.245 September 2003 Biologisch en chemisch terrorisme deel 1

Biologisch en chemisch terrorisme deel 1 Praktische tips maatregelen ter plaatse: algemeen veiligheid eerst beperk aantal blootgestelden blootstellingsduur dosis samenwerking met andere disciplines (C-C-C) informatie: verzamelen, doorspelen, verwerken September 2003 Biologisch en chemisch terrorisme deel 1

Biologisch en chemisch terrorisme deel 1 Praktische tips maatregelen ter plaatse: biologisch laat de omgeving evacueren individuele bescherming (masker P3, handschoenen, overall) collectieve bescherming (registratie, verzameling) vermijd verspreiden contaminatie (sluit deuren, airco, …) decontaminatie water & zeep / hypochloriet medisch toezicht UV & Cl2, temperatuur (80°C) verzamel stalen in een gesloten (plastic) doos post-crisis September 2003 Biologisch en chemisch terrorisme deel 1

Biologisch en chemisch terrorisme deel 1 Praktische tips maatregelen ter plaatse: biologisch, zieke slachtoffers verwittig de medische autoriteiten strategie is functie van de diagnose en de besmettelijkheid (tussen mensen, via een vector, ingangspoort, … ) verhoog de hygiëne (nieuwe aanslag mogelijk) tracht gemeenschappelijke elementen in de anamnese te vinden September 2003 Biologisch en chemisch terrorisme deel 1

Biologisch en chemisch terrorisme deel 1 Praktische tips maatregelen ter plaatse: chemisch denk aan het benedenwinds gevaar vermijd plaatsen met hoge concentratie aan agens vermijd de verspreiding van de contaminatie decontamineer zo snel mogelijk vermijd fysieke activiteit bij blootgestelde personen (symptoomvrije periode is mogelijk) open vensters en deuren indien benedenwinds niemand in gevaar gebracht wordt (= verlaag de concentratie binnenshuis) September 2003 Biologisch en chemisch terrorisme deel 1

Biologisch en chemisch terrorisme deel 1 Praktische tips decontaminatie doel contaminatiecontrole veiligheid en gezondheid van personeel en publiek beperken van intoxicatie- / besmettingsgraad van slachtoffer hoe? N: stofzuiger, opletten luchtuitlaat (interne contaminatie ) B: decontaminatie < desinfectie < sterilisatie ! C: nat of droog (douche / absorberend agens) bij persisterend agens, neutralisatie blijft gevaarlijk wanneer? buiten de gevarenzone zo snel mogelijk probleem: restcontaminatie September 2003 Biologisch en chemisch terrorisme deel 1

Biologisch en chemisch terrorisme deel 1 Besluit terrorisme is van alle tijden & volgt de technologische evolutie beste verdediging = voorbereid zijn elke dag, elke patiënt risico = frequentie x gevaar (ernst) ideale situatie: oplettendheid + doctrine + uitrusting + training eerste lijn is at risk essentieel voor snelle en adequate reactie September 2003 Biologisch en chemisch terrorisme deel 1