BINNENSTAD visie MAASTRICHT 2030 ‘’MAASTRICHT … MAAK HET MEE‘’ een bewoners bijdrage

inleiding Maastricht wordt momenteel onder de voet gelopen. De grote belangstelling vanuit allerlei terreinen is nauwelijks nog te beheersen. De leefbaarheid staat onder druk en de oorspronkelijke cultuurhistorische kwaliteiten gaan verloren door de grote hoeveelheid veranderingen. Van gemeentewege wordt met een lawine aan studies en nota’s geprobeerd een en ander in goede banen te leiden, maar dat lukt onvoldoende. Te vaak wordt ons ook nog eens zand in de ogen gestrooid door te wijzen op de zogenaamde “successen” ervan. Deze binnenstadsvisie is een frank en vrije benadering van de problematiek. Daarin wordt afstand genomen van alle actuele plannen, omdat die steeds in het verlengde van bestaand beleid worden ontwikkeld. De huidige krediet crisis illustreert misschien nog het beste waarom we tussendoor eens terug naar de basis moeten. Immers aan de groei blijken grenzen te zitten en rederingen vanuit korte termijn winsten kunnen zomaar verdampen. Maastricht is in deze extra kwetsbaar, omdat het voorzieningen niveau van de binnenstad de locale functie ver te boven gaat Daarom wordt nu relatief onbevangen de binnenstad van Maastricht nog eens tegen het licht gehouden. Terug naar de basiswaarden lijkt daarbij een goed hanteerbaar uitgangspunt. Dan kunnen ook de veranderingen in de loop der tijd worden geplaatst en garanties voor leefbaarheid en duurzaamheid worden bepaald.

. Wat nu voorligt is een bewoners bijdrage aan de toekomst van de binnenstad, waarbij meer oog is voor de logica van ontwikkelingen in relatie tot de plaats, voor meer onderlinge samenhang van dingen en voor het stellen van kwaliteit boven kwantiteit. Het stuk is tevens beknopt in die zin dat het gaat over het beschermd stadsgezicht, bereikbaarheid, de vele functies van de binnenstad en last but not laest de binnenstadsbewoning. Deze speerpunten zijn in beeld gebracht met behulp van een aantal oneliners, die achtereenvolgens inventariseren wat de waarde is, wat er mee te doen valt of welke beperkingen die kennen en welke voorkeur er vanuit de bewoners aan wordt gegeven.

AANLEIDING in juni 2005 verschijnt een geactualiseerde stadsvisie voor 2030; recent is duidelijk dat bevolking en economie niet vanzelfsprekend blijven groeien; de gemeente blijft desondanks grootse plannen maken i.p.v. alternatieven; reden voor de binnenstadsbewoners om zich zorgen te maken over de realiseerbaarheid van kwaliteit, leefbaarheid en woonomgeving van onze binnenstad.

ONZE ZOEKTOCHT analyse van en voorstel voor een steviger fundament onder de toekomst van de binnenstad

ONZE BEVINDINGEN Maastricht bezwijkt onder haar succes; de binnenstad is een fragiel complex, dat meer bescherming en versterking verdient; de binnenstad is een waardevol kleinood dat te veel speelbal is van speculanten en beleggers; de binnenstad gaat ten onder aan schaal vergroting van bebouwing en gebruik.

KLEINSCHALIGHEID ALS RECEPT (‘wie het kleine niet eert …’) je kunt niet ongestraft maar grootschalige ontwikkelingen blijven stapelen zonder oog voor het draagvlak van de binnenstad

ONTWIKKELINGEN DIE TE DENKEN GEVEN belevingswaarde cultuurhistorie wordt minder door nieuwbouw; vervlakking winkelbestand + leegstand; slechte bereikbaarheid; geen duurzame binnenstadsbewoning; te weinig bijsturing door langlopende contracten met grote marktpartijen; beleidsdouche door de vele deelnota’s;

. betaalbaarheid van de grootse plannen; arbeidsmarkt/opleidingen niet in functie van wat de gemeente nodig heeft; te weinig zelfkritiek (eigen roem stinkt); te veel bestuurlijk geloof in een “ijzersterk imago” en ruimtelijk gezien “groot opnemend vermogen” inzake zogenaamde eigentijdse ontwikkelingen.

CONSISTENTIE wat vooraf ging en beantwoording van de vraag of onze conclusie gelijkluidend is inzake Structuurvisie Maastricht 1990 – 2015; Uitbreiding beschermd stadsgezicht; Stadsvisie 2030.

VASTE WAARDEN beschermd stadsgezicht

voor men verder leest De schrik slaat je om het hart als je ziet hoeveel van het Maastrichtse beschermd stadsgezicht momenteel opnieuw is of wordt ingevuld door hedendaagse bouwplannen. Het daardoor in beslag genomen oppervlak is langzamerhand zo groot dat het het totaal beeld van historische stad aantast. Daarmee is de discussie niet of iets lelijk of mooi is, want daar hebben architecten en burgers heel andere ideeën over, maar of iets nog past in het oorspronkelijk verkavelings patroon. Dan heeft men het ondertussen over de wijze waarop grootschaligheid ontspoort in eenzijdigheid, het niet meer herkennen van perceelsbreedte, bouwhoogte, gevelindeling en een verwijzing naar het oorspronkelijk terrein gebruik. Let wel dit is geen pleidooi tegen vernieuwing, maar wel tegen vernieling! Als het aan de bewoners lag mocht het allemaal wel een beetje Maastrichtser. Als je goed kijkt ligt de inspiratie op straat en zorg dat je eerst maar eens leert zo goed te zijn als onze voorgangers alvorens iets nieuws uit te vinden in beton en kunststof, In onze conclusie benoemen wij locaties voor wie die boodschap bedoeld is.

VASTE WAARDEN wat ligt er ten grondslag aan alles de diepere ondergrond …… mergel; reliëf …… plateau’s – steilrand – beekdal; bodem …… voedsel rijk – arm - gemengd; waterhuishouding …… nat- droog; vegetatie …… gebiedseigen soorten; gebruik …… onbebouwd – bebouwd; verkaveling …… OPTELSOM WAARDEN bereikbaarheid …… oud wegenpatroon.

VASTE WAARDEN topografie van de binnenstad de eerste natuurlijke oversteek van de Maas ten noorden van de Ardennen (reden ontstaan van de stad Maastricht); openheid van Maas en beekdal Jeker; historisch radiale wegenpatroon; compactheid binnen 1ste stadsmuur; 2de stadswal en vestingwerken; latere singels;

VASTE WAARDEN de visie: groen/blauwe long om de binnenstad versterken Jekerdal bebouwingsvrij houden; Maasoever groen/blauw bindend element; schootsvelden en fronten open houden; inundatie gebieden weer herkenbaar; een op bewoners gericht stadspark.

VASTE WAARDEN het plaatje: de onaantastbare ruimte

het plaatje toegelicht versterken openheid en groenstructuur tussen Jeker en fronten; opwaarden groenrelatie tussen de binnenstad en prachtwijken; groenstructuur voor Wijck ontwikkelen; meer stadsbomen (platanen) langs wegen; groene binnenterreinen opwaarderen; gevelbeplanting tegen stof en lawaai.

voor men verder leest De lol vergaat je van een bezoekje aan Maastricht wanneer je in de file staat op zoek naar een parkeerplaats. De eigen inwoners kennen het probleem al en vermijden de binnenstad of zoeken sluipwegen. Al dat gedoe veroorzaakt ook nog eens 1/3 van alle luchtverontreiniging. Natuurlijk wil men een oplossing. Autogebruikers, liefhebbers van OV en fietsers roepen om het grootste gelijk. Ons recept is, uitgaande van de individuele keuze vrijheid, geef ieder het optimale. Maar zorg wel voor oplossingen die maximaal matchen en elkaar aanvullen. Wel lijkt het op den duur onmogelijk om iedereen toegang tot de binnenstad te verschaffen. Dit moet uiteindelijk voorbehouden blijven aan bewoners, ondernemers en dienstverleners. Dit vergroot uiteindelijk ook de omvang en verblijfskwaliteit van het winkel (aanloopstraten) en bezoekers gebied. Daarom moeten grote parkeervoorzieningen aan de singels komen, die ook al dienen om de doorstroming te verbeteren en de aansluitende buurten te ontlasten van parkeeroverlast. Aanvullend zijn buspendels en Pen R nodig. Een grote kans tot verbetering biedt de Maas als (toeristische) OV route op korte termijn. Dit is vooral een optie tijdens de aanleg van de A2 tunnel.

VASTE WAARDEN topografie van de bereikbaarheid binnenstad nederzettingen patroon op terrasranden; ontsluiting Romeinse versterking en oeververbindingen; radialen vanuit de omgeving naar de stad; ordening na rooilijnenbesluit in 15..; oude stadspoorten als plaatsbepalers; station, spoor, singels en nieuwe bruggen.

VASTE WAARDEN de kwetsbaarheid van de bereikbaarheid voorzieningen te veel aan oude wegen; aantrekkingskracht van voorzieningen groeit desondanks, vooral van buitenaf; verkeersdeelnemers conflicteren sneller; stilstaand verkeer is aanslag op ruimte en milieu (beleid wordt niet begrepen); parkeerbeleid in particuliere handen.

VASTE WAARDEN de visie; herschikking van de bereikbaarheid opvang auto’s aan de rand van de binnenstad, PenR en buspendels; grote parkeergarages aan de singels; vrijthofgarage voor bewoners en fietsers; ingaand verkeer binnenstad vanaf de rotondes; duidelijker materiaalonderscheid rijbaan, fietsstroken en (beter beloopbaar!) voetgangersgebied;

. aanloopstraten opnieuw broedplaats voor kleinschalige bedrijven,voorzieningen, winkels en bewoning; uitgaand verkeer via de stoplichten; • alleen eenrichtingsverkeer voor fietsers (band als verzamelroute langs de singels); • Bredestraat (relatie Vrijthof – OLVplein) sterker betrekken bij voetgangersgebied; • Wilhelmina(nood)brug bij werkzaamheden; • Maas tussen Beatrixhaven en Köbbesweg als (toeristische) OV route.

VASTE WAARDEN het plaatje: basis duurzame bereikbaarheid

het plaatje toegelicht verkeersopvang in noord en zuid flank opdelen; buspendel tussen nieuwe 2 grote garages en doorlinken naar PenR Limmel en Köbbesweg; pendelboot Maas doorlinken met Beatrixhaven (en PenR Limmel) en Köbbesweg; radiale straten herinrichten (beloopbaarheid), maar ook mbt fietsers + verruimde stalling; weginrichting geïnspireerd op historie en konfort; pakketdienst bevoorrading binnenstad; geen toeristentreintjes en andere flauwekul; geen tram naar Hasselt (station Bilzen dichterbij)

voor men verder leest Functiemenging was een wezenlijk kenmerk van de oude stad. Daarbij komt nog dat die door bestuurlijke omstandigheden in een drietal sectoren verdeeld was: de kerkelijke, de Brabantse en de Luikse. Vragende naar de toekomst loopt men tegen de volgende aan: cultuur(hoofdstad), universiteit en winkelstad. Aan de basis aanleiding genoeg om inspiratie op te doen uit het verleden, maar uiteraard zonder de cultuurhistorie van de gebouwde omgeving geweld aan te doen. Aanloopstraten zouden hun dienstenconcept daar zelfs op af kunnen stemmen. Als rode draad door dit geheel loopt een aaneen gesloten circuit van terrassen van plein naar plein (een toeristisch seizoenverlengend pluspunt). Dan is de opstap van evenementen spreiding dan ook zo gemaakt, om te beginnen met Winterland. Het biedt boven dien kansen om de Bredestraat en Grote Gracht – Helmstraat beter te integreren in het winkelgebied. Grote zorgen bestaan er bij het verplaatsen van goed lopende zaken als Lumière. Daar en tegen zou de verplaatsing van onderwijs instellingen wel hier en daar structuurversterkend kunnen werken. Soms is het ook te veel van het goede en zijn nieuwe zaken te veel een trend of hype en komt de binnenstad om in de goede bedoelingen of vervlakt door te veel van hetzelfde. De rol van vastgoed beleggers is daarbij alles behalve toe te juichen.

VERANDERENDE WAARDEN kenmerken gebruik binnenstad oudste stadsdeel compact (ambacht en handel); volgende fase (2de muur/wal) open terreinen; bestuur, kerk/kloosters, adel en ambacht en individuele burgers (tevens refugieplaats); georganiseerde militaire macht; 1830 kerk/kloosters langzaam eruit, (Luikse) industrie erin; onderwijs, diensten voorzieningen en verzorging; kennisindustrie en wonen ipv maakindustrie.

VERANDERENDE WAARDEN de twijfels: wat valt er nog te waarderen verhouding oud – nieuw vorm van dynamiek of bedreiging; toename dezelfde functies vorm van rijkdom of verschraling; leegstand vorm van kansen of bron speculatie; leegloop vorm van bevolkingsontwikkeling of bindingsgebrek; massale toeloop(bezoekers) vorm van uitbuiting of kwalitatief hoogstandje; evenementen vorm van culturele rijkdom of chaos.

. binnenstadsbewoning vorm van opvulling of belemmering; kunst en cultuur vorm van broedplaats of verdere vercommercialisering; onderwijs vorm van kennis export of versterking lokale economie/arbeidsmarkt; horeca vorm van verfijning of vetzucht; toerisme vorm van verteren/kopen of verwonderen/BELEVEN.

VERANDERENDE WAARDEN de visie: duurzame gebruiksfundamenten hergebruik ipv van sloop/vervanging; stimuleer unieke (lokale) ondernemingen; beïnvloeding marktprijzen met (leegstands)beleid aanloopstraten (b.p.); breng (cultuurhistorische) beleving terug op de eerste plaats (minder € gevoelig); differentieer de noordflank met kunst en cultuur en de zuid flank met universiteit en herschik onderwijsvoorzieningen daarbij;

. versterk aanloopstraten met functies die passen bij flank differentiatie en het buurtkarakter; horeca is niet omgevings dominant, voor zover geen onderdeel van de terrassenring en pleinen; geen uitbreiding winkels, bedank elkaar kopiërende winkelformules voor de moeite; breng meer samenhang tussen evenementen en omvang, met respect voor de (plein)ruimte; coffieshops allemaal de binnenstad uit.

VERANDERENDE WAARDEN het plaatje: de kansen vergroter stadsgebruik

het plaatje toegelicht ontwikkeling flanken: KWALITEIT overal voor kwantiteit; de noordflank tussen Kumulus en Timmerfabriek door diverse opleidingen vormen tot kunst en cultuur broedplaats; de zuidflank voor verdere diversiteit van kennis/universiteit in bestaande gebouwen; • winkelgebied alleen vernieuwen langs historische radialen; binnenstadswonen voor blijvers, dus geen kortverblijvers en speculanten/belegger (evaluatie woningprogramma); evenementen zijn een Maastrichts ondernemersproduct van binnenuit; horeca meer dan een (terras)rondje waard;

voor men verder leest Na lezing van al het voorgaande moet ook nog de belangrijkste doelstelling van het gemeentebestuur overeind blijven: “de binnenstad moet bewoond blijven”. Een ding is dan zeker, men kan niet allerlei zaken maar toevoegen aan die binnenstad. Wat verdere bebouwing betreft, is de maat vol. Woningbouw leidt maar marginaal tot meer permanente bewoning. Auto’s en fietsen raakt men niet meer kwijt. Groene binnenterreinen verdwijnen en daarmee ook een stukje woongenot. Soms verlangt men zelfs naar een maandelijkse rustige bewonerszondag, puur om van de stad in ruste te genieten. Wanner de binnenstadsbewoner het sluitstuk van alle besluitvorming blijft doet Maastricht zich zelf de das om en wordt de binnenstad een lege huls waar de anonimiteit toeslaat, met alle gevolgen van dien zoals nog minder kleine winkels, minder sociale controle en minder monumentenzorg voor onze woonbebouwing. Redeneren vanuit de woonkwaliteit levert een beter en duurzamer concept op dan door marktpartijen de regie te geven. Gemeente neem zelf het heft maar weer eens in handen. Daar was u toch voor en voor de burger, naar wij ons hebben laten vertellen.

WOONWAARDEN kenmerken binnenstad cultuurhistorische monumentale omgeving; alle voorzieningen bij de hand; veel te beleven en vertier; werkgelegenheid kort bij huis; goed openbaar vervoer; groen en water binnen loopafstand; diversiteit aan woningtypen; goed onderhoud, beheer en relatief veilig.

WOONWAARDEN aantasting van de leefbaarheid de bereikbaarheid is een aanfluiting; geluid, stof en stank lijken niet te beteugelen; de bestrating vergt halsbrekende toeren en fietsenstalling verziekt de rest; intensivering van de bebouwing (binnenterreinen en woningsplitsing) tast de privacy aan; met studenten en weekendlui bereikt men geen draagvlak voor buurtwinkels e.d.; prioriteit wonen ipv commercie is REDMIDDEL.

WOONWAARDEN de visie: onvoorwaardelijke kwaliteits bewaking geen enkele vorm van woningsplitsing; geen aantasting binnenterreinen; geen verdichting van overige bebouwing; koppeling niet woonfunctie begane grond met wonen erboven; (ver)bouwen met zichtbaar ritme van de historische kavelmaat;

WOONWAARDEN de visie: ontmoedigen speculanten/beleggers ook bepalen dat geen (woon)panden kunnen worden samengevoegd; ook bepalen dat indien na 2 jaar nog sprake is van leegstand, de bestemming verandert in een maatschappelijke of culturele of kunstzinnige of ambachtelijke; de gemeente wordt weer regiseur.

WOONWAARDEN de visie: heroverwegingen Clevarie ook voor universiteit; Lindenkruispoort (maagdendries) gedeelte sphinx - gemeentewerken veel historische kleinschaligheid samen met Boschstraat – omgeving Festi Village; behoud van filmhuis Lumière; macaroniefabriek voor universiteit; Tapijn terrein openbaar groen;

. geen hoge bebouwing op terrein achter Palace bioscoop; geen tram maar watertaxi, zeker tijdens bouw A2; mega parkeren op van Gent en Loos en sportterrein Tappijn terrein; pakketdienst binnenstad.

WOONWAARDEN het plaatje: het cement tussen de kwaliteiten

WOONWAARDEN het plaatje toegelicht geen verdere verdichting, maar zelfs herontwikkeling voormalige woonhuizen; poten af van binnenterreinen; meer leefbaarheid door parkeren alleen voor binnenstadsbewoners (gebruikers), zonder stad af te sluiten voor noodzakelijk kort bezoek; houdt allerlei kleinschaligheid in stand; alle Maastrichtenaren hebben recht op een kwaliteits binnenstad, maar dan ook niet te duur! heroverweeg voornoemde actuele locaties/plannen.

CONCLUSIE ER IS NOG VEEL WERK TE VERRICHTEN AAN HET BINNENSTADS FUNDAMENT ALVORENS DOOR TE BOUWEN AAN EEN GROOTS MAASTRICHT; daarom de volgende oproep: MAASTRICHT……MAAK HET MEE. dit om er met z’n allen de schouders onder te zetten (MAKEN) en er met z’n allen (bewoners en bezoekers) van te genieten (MEEMAKEN); de huidige crisis heeft zo z’n voordelen……