Cocreatie in de opsporing Martin van Bochove MPA Centrum versterking opsporing

COCREATIE MET BURGERS (EN BEDRIJVEN) Politieacademie 11 september 2012 2

STRATEGIE AANPAK CRIMINALITEIT ‘Er is sprake van een dreigende crisis in de opsporing’ (Stoffel Heijsman, 22 november 2010) De huidige aanpak van criminaliteit staat onder druk. We stappen daarom af van alleen symptoombestrijding. We stellen het veiligheidsprobleem meer centraal. We gaan voor het maximale effect in de samenleving. Van visie op opsporing naar de strategie aanpak criminaliteit (tweedaagse RAIN-sessie op 28 en 29 oktober 2010): Opsporing is daarbij een interventie, een belangrijke, maar niet de enige. De opbouw van de strategie is gebaseerd op een integrale aanpak die uit de volgende elementen bestaat: Het veiligheidsprobleem centraal stellen, Het slachtoffer centraal, Het stimuleren van de naleving van wet- en regelgeving. 3

Directe aanpak & afhandeling DRIE HEFBOMEN Netwerkend werken Directe aanpak & afhandeling Cocreatie met burgers De hefbomen: gaan over een meer intensieve relatie met de omgeving, moeten een verandering brengen in de huidige aanpak van de criminaliteit, zorgen zo voor een meer blijvend effect van de criminaliteitsbestrijding. Allemaal gaan ze over een intensieve relatie met de omgeving. De hefbomen zijn: Netwerkend werken Geïntegreerde aanpak (ondermijnende) criminaliteit, afspraken met partners, RIEC’s etcetera Interne investering: hogeropgeleiden dossier (1.300 REKU’s in de opsporing), Annemieke Roobeek, het uitleren van netwerkend werken in verschillende korpsen (‘pilots netwerkend werken’) Directe aanpak en afhandeling Heterdaadkracht ZSM FoBo Cocreatie met burgers

COCREATIE IS… niet de bekende vormen van burgerparticipatie. wel intensief samenwerken met burgers. niet burgers informeren, raadplegen of adviseren. wel burgers als coproducent of meebeslisser. niet burgers betrekken bij politiewerk. wel politie betrekken bij burgerinitiatief. niet burgers dragen bij aan politiewerk. wel politie draagt bij aan burgerinitiatief. niet een doel op zich. wel het effect centraal stellen. Cocreatie = Hierbij gaat het zowel om het gezamenlijk produceren, als ook het mogelijk meebeslissen. Cocreatie ≠ daarentegen niet hetzelfde als burgerparticipatie. Cocreatie is een deelverzameling van burgerparticipatie. Informeren = politievoorlichting Raadplegen = Burgernet Adviseren = burgerpanel Cocreatie = coproduceren of meebeslissen. 4. Coproduceren = cocreatie  good practices (verschil met adviseren is dat betrokken burgers en politie samen iets creëren). 5. Meebeslissen = cocreatie  good practices Ik vertel jullie ter verduidelijking wat voorbeelden van wat cocreatie wel is – zie slide 8 t/m 11 Cocreatie is gezamenlijk werken aan een oplossing die voor beide partijen waarde creëert

WAAR KOMT COCREATIE VANDAAN? Maatschappelijke ontwikkeling: cocreatie van commerciële naar bestuurlijke inzet Maatschappelijke ontwikkelingen Jaren ‘90 21e eeuw 2010 : zelfredzaamheid : actieve wederkerigheid, individualisering & responsabilisering : burgerparticipatie : cocreatie in de Strategie Aanpak Criminaliteit Jaren ’90: eigen verantwoordelijkheid van burgers (hang- en sluitwerk woning, fiets op slot zetten). 21e eeuw: actieve wederkerigheid (burgers en slachtoffers serieus nemen) zelfredzaamheid, actief burgerschap en responsabilisering (meer eigen verantwoordelijkheid nemen voor de eigen veiligheid) betekenen in de 21e eeuw: Veiligheid in de samenleving wordt/is steeds meer (eerst) een zaak van burgers zelf. De politie heeft sindsdien veel gedaan om de verhoudingen met burgers te verbeteren. 2010 – beseft wordt dat criminaliteit ook door de burger zelf kan worden bestreden en aangepakt. Niet alleen preventieve maatregelen, zoals hang- en sluitwerk of leefbaarheidsinitiatieven in de wijk, maar ook bij daadwerkelijke interventie crimineel gedrag.  De burger als serieuze partner in het realiseren van veiligheid. VB – Gemeenten in Twente: vertrouwenskader, afspraken met architecten. 6

VAN STRATEGIE NAAR UITVOERING Meerwaarde tonen Experimenteren Aandacht voor innovatie en experimenten door maatwerk ondersteuning; Handvatten om samenwerking te vergemakkelijken en mogelijk te maken; Onderzoek naar de meerwaarde van cocreatie; Cocreatie resultaatgericht inzetten; Good practices een podium geven en successen zichtbaar maken. Cocreatie open podium Civiele afhandeling winkeldiefstal (functionele pilot ZSM) Collegetour ‘cocreatie’ Delen ‘good practices’ Actieonderzoek TGO.nl Het project/traject cocreatie ondersteunt de eenheden bij het succesvol opzetten van een intensieve samenwerking met burgers en bedrijven in de aanpak van criminaliteit. Hiervoor worden de volgende activiteiten uitgevoerd in samenwerking met de eenheden: Open podium: digitale uitwisseling van ideeën (nog niet nader uitgewerkt). Cocreatie in de aanpak van winkeldiefstal: Voor het effectiever afdoen van winkeldiefstal wordt gekeken of het cocreëren van de civielrechtelijke afdoening voor first offenders een bijdrage kan leveren in de aanpak van winkeldiefstal. Collegetour ‘cocreatie’: fysieke, interactieve uitwisseling van good practices. Delen good practices: delen van goede ideeën. Actieonderzoek TGO.nl: hier kom ik later nog uitgebreid op terug.

COCREATIES VOOR VERSCHILLENDE CRIMINALITEITSVORMEN Incidentgericht Probleemgericht Thematisch Veel Voorkomende Criminaliteit Baas in eigen wijk 2 initiatieven vb. Horecateam Utrecht 10 initiatieven vb. Buurt Bestuurt 5 initiatieven vb. Meldpunt Internetoplichting High Impact Crime Burgers in de opsporing 4 initiatieven vb. Social Game & Burgerrechercheurs vb. Track&Trace Ondermijning Burger als moreel ondernemer vb. Ketenaanpak Witgoedfraude & Innovatieteam 3 initiatieven vb. Bankenteam (Electronic Crimes Taskforce) Voorbeeld ondermijning thematisch, wordt niet nader uitgelicht ivm het feit dat het nog in ontwikkeling is. 8

BURGERRECHERCHEURS (LAREN) PROBLEEM/DOEL Seriematige brandstichting AANPAK Bewoners krijgen een spoedcursus rechercheren, om een pyromaan te vinden. SUCCESFACTOR Burgerrechercheurs denken mee, geven tips, en er is goed onderling contact tussen team en bewoners. RESULTAAT Politie Gooi blijft op deze manier samenwerken met burgers Aanpak overgenomen in o.a. Huizen en Weert, ook voor de aanpak van woninginbraken Incident-gericht Probleem-gericht Thema-tisch VVC HIC Onder-mijning Deelnemers: politie (recherche) district Gooi, gemeente Laren en Blaricum, brandweer en burgers Het co-component: burgers worden door de politie betrokken als mede-rechercheur. Niet direct in de surveillance, maar wel in hun dagelijkse activiteiten door het herkennen van verdacht gedrag. Contactpersoon is Peter Gieling (districtschef). Initiatiefnemer is een rechercheur van het korps Gooi- en Vechtstreek. Werkwijze: de politie Gooi zette 2011/2012 burgerrechercheurs in om een pyromaan te vinden. De bewoners van Laren en Blaricum kregen hiervoor een spoedcursus rechercheren voor burgers. Succesfactor: de burgerrechercheurs hebben meegedacht en tips gegeven en er was onderling contact tussen het team en de burgers (terugkoppeling, onderhouden relatie en betrokkenheid). Pyromaan (verdachte) is gepakt, niet direct met behulp van de burgerrechercheurs 9

BUURT BESTUURT (ROTTERDAM) PROBLEEM/DOEL Veiligheid in de buurt verbeteren, veiligheidsgevoel versterken, leefbaarheid vergroten, door bewoners die actief meedoen in de buurt en politie en gemeente die uren beter inzetten. AANPAK Top 3 problemen in de buurt wordt aangepakt, bepaald door comité bewoners en professionals SUCCESFACTOR Kloof bewoners en professionals wordt kleiner. RESULTAAT Steeds meer partners sluiten aan, in steeds meer buurten is het project van start gegaan. Incident-gericht Probleem-gericht Thema-tisch VVC HIC Onder-mijning Deelnemers: politie Rotterdam, stadstoezicht, deelgemeente Delfshaven en burgers. Waarom ontstaan: veiligheid in de buurt verbeteren, veiligheidsgevoel versterken, leefbaarheid vergroten, bewoners die actief meedoen in de buurt en uren van politie en gemeente beter inzetten. Het co-component: Het is een initiatief ontstaan vanuit een behoefte uit de wijk om mee te kunnen beslissen over de prioriteiten in de buurt. Het is cocreatie aan de voorkant, het echt mee co-produceren van burgers is met het samenvoegen met 10.000 eyes wel meer onderdeel van de aanpak. Minimaal. Contactpersoon is Peter Groeneveld (gemeente Rotterdam, directie Veiligheid) Werkwijze: een comité bestaande uit bewoners en professionals bepaalt samen een top-3 van de problemen in de buurt die als eerste moeten worden aangepakt (en wie kan wat doen). Succesfactor: de kloof tussen bewoners en professionals wordt verkleind door samenwerking op gedeelde veiligheidsproblemen. 10

INNOVATIETEAM/VDV-METHODE Incident-gericht Probleem-gericht Thema-tisch VVC HIC Onder-mijning PROBLEEM/DOEL: Criminaliteit bij de kern cq. bron aanpakken. AANPAK Beïnvloeden crimineel gedrag, door aan de voorkant van het probleem, in gesprek te gaan met publieke en private partners; "Je zou geen zaken moeten willen doen met criminelen" SUCCESFACTOR Per samenwerking kijken wie beste papieren heeft, om het probleem samen aan te pakken. Onderling vertrouwen is hierbij heel belangrijk. RESULTAAT o.a. convenant Makelaars (politie, de MVA en Dienst basisinformatie) en afspraken BOVAG Initiatiefnemer(s): Jeroen Poelert en Jan Spriensma (innovatieteam) en Weert Schenk, Jouke de Jong en Ron Boelsma (VDV-methode) Werkwijze: met het innovatieteam wordt in Amsterdam geprobeerd aan de voorkant van het probleem te komen, door onder meer aan de voorkant in gesprek te gaan met zowel publieke als private partijen. In deze gesprekken deelt de politie relevante informatie, meer informatie dan we bij de politie gewend zijn. Met deze kennisdeling en ervaring maken ze de betrokken partijen sterker, waardoor zij ook in staat zijn te helpen bij belangrijke thema’s. Succesfactor: bij de samenwerking is het belangrijk te kijken wie de beste papieren heeft om een bepaald probleem aan te pakken (politie en/of welke partner). Daadwerkelijke samenwerking vraagt vervolgens om vertrouwen en dat moet je winnen. Resultaat: Makelaarsconvenant en afspraken BOVAG Uit opsporingsonderzoeken blijkt dat criminelen geregeld anoniem in dure huurwoningen verblijven die betaald worden met geld afkomstig van misdrijven. Een deel van die dure huurwoningen wordt gehuurd via makelaars. Deze kennis is enige tijd geleden (een aantal jaar geleden) door de politie gedeeld met de makelaarsvereniging Amsterdam (MVA). 11

ACTIEONDERZOEK TGO.NL Samen puzzelen met burgers in een opsporingsonderzoek DOEL Burger niet alleen als tipgever en informant, maar ook een rol in de hypothese- en scenariovorming AANPAK (experiment 3 eenheden) In een vroegtijdig stadium burgers laten meedenken in een live TGO. Via pagina [dossiers] op nieuwe politie.nl en sociale media. Parallel onderzoekt PA de meerwaarde. SUCCES-/RISICOFACTOR Hoe ver ga je met het delen van informatie? Burgers gaan te ver in hun rol als rechercheur (zie Deventer moordzaak) VERMISSING MONIKA TANOVA Politie Rotterdam volgt de aanpak van het deelproject actieonderzoek TGO.nl Burgers rechercheren mee via www.helpmonikavinden.nl Na één dag al 177 tips en scenario’s van het publiek In dit deelproject wordt onder de werktitel ‘actieonderzoek TGO.nl’ een instrument ontwikkeld, waarmee de eerste dagen na een misdrijf de intensieve samenwerking met burgers kan worden gezocht. TGO Zuiderdiep en de website politieonderzoeken.nl (ontstaan Utrecht, cold-cases) Burgers niet alleen als tipgever en informant, maar ook als rechercheur en in de hypothese- en scenariovorming. In de aanloop naar dit instrument is met het OM (zowel landelijk als per regio) gesproken en afgestemd over de inzet van dit instrument. Risico: Deventer Moordzaak, Maurice de Hond. 12

COCREATIE, OMDAT… ‘Cocreatie is een impuls om te komen van criminaliteitsbestrijding naar criminaliteitsbeheersing’ (Nicolien Kop) ‘Wij zijn een politie die intensief samenwerkt met burgers & partners’ (ontwerpplan Nationale Politie) ‘Door cocreatie met burgers en/of bedrijven ontdek je nieuwe concepten. Samen kom je tot iets, wat je nooit had gevonden als je het alleen had gedaan’ (Arthur van Baaren) ‘Samen met branches kunnen in plaats van zaken problemen worden aangepakt’ (Marc van Nimwegen) ‘De politie lost te weinig misdrijven op. De gebrekkige effectiviteit leidt ertoe dat de geloofwaardigheid en legitimiteit van de politie in het geding komen’ (Stoffel Heijsman)

TOT SLOT Stimuleren en motiveren van cocreatie werpt zijn vruchten af: Steeds meer eenheden starten cocreaties met burgers en bedrijven Artikelen in politievakblad Blauw over good practices September 2012: artikel over cocreatie in Tijdschrift voor de Politie E-magazines cocreatie Cocreatie onderdeel van het onderwijs van de TLL-R Daarom gaat het stimuleren & motiveren van cocreatie-experimenten door November 2012: start actieonderzoek TGO.nl + onderzoek PA naar de meerwaarde Collegetour cocreatie in de eenheden (5x in het najaar) Initiatiefnemers open podium gaan experimenteren met hun idee Samenwerken met bewegingen als de VDV-methode en Samen Veilig (GGP) Actieonderzoek TGO.nl start zodra de pagina’s dossiers zijn ingericht op het nieuwe politie.nl. Collegetour. De gesprekken met de eenheden zijn gaande en zodra het programma bepaald is starten de sessies. Drie initiatiefnemers open podium kunnen met kleine beurs experimenteren met hun idee. Een vakjury bestaande uit Jannine vd Berg, Krijn van Beek (directeur Strategie V&J), Marc van Nimwegen, Guus Wesselink en winnares Burgernet Award hebben deze gezamenlijk gekozen. Beweging Samen Veilig is van Hollands-Midden/Haaglanden/Politieacademie. Er worden cocreatie-events georganiseerd waarbij de politie samen met betrokken partners en burgers GGP-problematiek onder de loep neemt en gezamenlijk zoekt naar oplossingen (in de vorm van concreet plan van aanpak). Zij hebben vandaag een bijeenkomst gehad die Herman Reuvers gaat toelichten of heeft toegelicht. Uitsmijter: Het is lastig te bepalen wie de uitvinder is van iets als cocreatie. Maar één ding is zeker als gevolg van de Strategie Aanpak Criminaliteit zijn er verschillende kleine vuurtjes door cocreatie aangestoken en ik mag wel zeggen we hebben daarmee een grote veenbrand veroorzaakt. Het gedachtegoed van de hefbomen gaan door: netwerkend werken is een onomkeerbaar proces (toegevoegde waarde van hogeropgeleiden in de recherche), directe aanpak en afhandeling staat in de plannen van de nationale politie en cocreatie zoals ik al zei: gaat als een lopend vuurtje, we moeten nog veel leren en ervaring opdoen, maar de kurk is van de fles! Meer informatie: http://cvo.politieacademie.politie.nl/projecten/Pages/Cocreatie.aspx