Werkconferentie Depressiepreventie 18 maart 2010

Depressieve klachten in Midden-Holland Hoe vaak komt het voor? Rachel van Wijngaarden Functionaris gezondheidsbevordering GGD Hollands Midden, vestiging Gouda

Gezondheidsmonitor 2009 Periodiek onderzoek door GGD Hollands Midden Vragenlijst over gezondheid, leefstijl en sociale omgeving Respons: 2161 volwassenen regio MH (19-65 jaar) 2373 ouderen regio MH (65-plussers) Depressieve klachten nagevraagd via Kessler Psychological Distress Scale (K10)

Kessler Psychological Distress Scale (K10) Hoe vaak was u, of voelde u zich, in de afgelopen maand: 1. Erg vermoeid zonder duidelijke reden? 2. Zenuwachtig? 3. Zo zenuwachtig dat u niet tot rust kon komen? 4. Hopeloos? 5. Rusteloos of ongedurig? 6. Zo rusteloos dat u niet meer stil kon zitten? 7. Somber of depressief? 8. Het gevoel dat alles veel moeite kostte? 9. Zo somber dat niets hielp om u op te vrolijken? 10. Afkeurenswaardig, minderwaardig of waardeloos?

Depressieve klachten onder 19-65 jarigen (gegevens uit 2009) Meer dan een derde van de volwassenen rapporteert depressieve klachten Vrouwen vaker dan mannen

Gegevens ouderen en jeugd Depressieve klachten onder 65-plussers in Midden-Holland: In 2005 rapporteerde 37% matig tot ernstig depressieve klachten Alleenstaande 65-plussers vormen een risicogroep: Psychische gezondheid van de jeugd in Midden-Holland: 10% heeft een risicoscore op psychosociale problemen (o.b.v. de SDQ, Strength and Difficulties Questionnaire) Bron: Gezondheidsmonitor 4-12 jarigen en Gezondheidsmonitor 12-19 jarigen (GGD HM, 2006 en 2008) 65-plussers Niet alleenstaand Alleenstaand Matige klachten 26% 43% Ernstige klachten 4% 8%

Els Wim Stanley Peter Marijke

Conclusies Belang van preventie Depressie is omvangrijk gezondheidsprobleem Groot verlies aan kwaliteit van leven Grote maatschappelijke gevolgen: arbeidsverzuim, schooluitval, zorgkosten Nog veel winst te boeken met preventie: Er zijn geschikte effectieve interventies, echter: Veel depressieleed blijft nog onopgemerkt Slechts een fractie van de doelgroep maakt gebruik van het aanbod Maatschappelijke factoren zijn van invloed op psychische gezondheid Dit vraagt om een brede aanpak, met oog voor o.a. werk en inkomen, huisvesting, onderwijs, veiligheid, zorg en welzijn.

Regionale visie op de preventie en zorg van depressie Lisette van Dingenen, arts Maatschappij en Gezondheid Programmaleider Zorgketens Transmuraal Netwerk Midden-Holland

Uitgangspunten Visie gericht op de vier stadia: geestelijke gezondheid, psychosociale problemen, depressieve klachten, depressie Determinanten van invloed binnen de 3 gebieden: Fysieke (leef) omgeving Sociale relaties en verbanden Individuele competenties, veerkracht en kwetsbaarheden Gericht op preventie en zorg Onder verdeeld in: Publiek Cliënten Professional- en hulpverlener Structuur en organisatie

Visie Erkenning dat depressie het welbevinden ernstig kan verstoren. Preventie, (vroeg)signalering, behandeling en begeleiding/ondersteuning is hiervoor noodzakelijk. Complexiteit vraagt om integrale aanpak met maatwerk en samenwerking. Integrale aanpak vraagt om een regionaal preventie- en zorgprogramma dat organisatorisch en inhoudelijk de doelen/resultaten en werkwijze regelt.

Preventie- en zorgprogramma publiek Bevorderen van geestelijke gezondheid; versterken psychisch welbevinden Universele, selectieve preventie. Voorlichting en bewustwording psycho-educatie, lokale media, voorlichtingsbijeenkomsten

Preventie- en zorgprogramma cliënt Mensen leren hun depressieve klachten beter herkennen en erkennen Geïndiceerde, zorggerichte preventie. Voor iedereen een passend aanbod en het bereik van interventies wordt vergroot. Depressiegids. E-mental health.

Preventie- en zorgprogramma professional- en hulpverlener Professionals binnen en buiten de zorg leren depressieve klachten eerder en beter signaleren. Scholing vroegsignalering, transmurale richtlijn depressie, landelijke- en disciplinerichtlijnen

Preventie- en zorgprogramma structuur en organisatie De continuïteit van zorg en ondersteuning is gewaarborgd. Depressieketen; open communicatie, goede afstemming, overdracht en coördinatie. O.b.v. wettelijke en financiële kaders nemen gemeenten hun verantwoordelijkheid voor universele en selectieve preventie en dragen zij bij aan een goede aansluiting op de geïndiceerde en zorggerichte preventie.

Vragen Is dit dé visie voor de regio Midden-Holland? Welke rol of bijdrage kan uw organisatie leveren aan het invullen van deze visie?

Regionaal overzicht preventieactiviteiten Rachel van Wijngaarden Functionaris gezondheidsbevordering GGD Hollands Midden, vestiging Gouda

Doel en inhoud presentatie Met elkaar in gesprek raken over een sluitende keten in Midden-Holland Inhoud Kaders depressiepreventie Strategieën depressiepreventie Voorlopige conclusies o.b.v. huidig overzicht Discussie

Kaders depressiepreventie Landelijk Nota ‘Kiezen voor gezond leven’ (VWS) - speerpunt depressiepreventie Partnership Depressiepreventie sinds 2007 Regio Midden-Holland Regionale/lokale nota’s gezondheidsbeleid Raakvlakken met WMO Regionaal uitvoeringsplan OGGZ (onderdeel van WMO) Gemeenten ontvangen sinds 2007 een deel van het AWBZ-budget voor Collectieve Preventie GGZ Handleiding preventie van depressie in lokaal gezondheidsbeleid (Trimbos instituut, 2007)

Doel en strategie depressiepreventie Versterken emotionele, sociale, cognitieve vaardigheden Vergroten zelfredzaamheid en controle  Investering in goede geestelijke conditie / mentaal vermogen Strategieën: Gericht op mensen die nog géén klachten hebben universele preventie = gericht op de algemene bevolking selectieve preventie = gericht op risicogroepen (bv mantelzorgers, chronisch zieken, alleenstaanden) Gericht op mensen die reeds klachten/symptomen hebben geïndiceerde preventie Gericht op patiënten die herstellen of hersteld zijn van depressie zorggerelateerde preventie

Voorlopige conclusies Op zich breed aanbod beschikbaar voor diverse doelgroepen in MH -Vooral activiteiten gericht op risicogroepen en mensen met klachten (selectieve en geïndiceerde preventie) Universele preventie lijkt nog weinig aandacht te hebben  voorlichting en bewustwording / competentieversterking gericht op het algemene publiek Niet voor iedereen is er een aanbod ‘dichtbij huis’ Laag bereik, mogelijke oorzaken: Veel leed blijft nog onopgemerkt Aanbod onvoldoende bekend bij zowel professionals als publiek Hoge drempels, schaamte en angst Aard van de klachten maakt ‘passief’ Geen aanbod in de eigen woonplaats Gebruik van medicatie i.p.v. deelname aan preventieve interventies

Voorlopige conclusies Hoopgevend: Nieuwe technieken en methoden via internet: E-mental Health, bijvoorbeeld de internetcursus ‘Kleur in je leven’ Laagdrempelig en goedkoop! Steeds meer landelijke aandacht voor depressiepreventie en mentaal vermogen (www.mentaalvitaal.nl) Steeds meer zicht op kwaliteit van interventies via www.loketgezondleven.nl/i-database Gluren bij de buren: Samenwerkingsverband Veerkracht Depressiepreventie Zuid-Holland Noord (o.l.v. GGD HM, vestiging Leiden) Huidige actiepunten: digitaal overzicht van aanbod depressiepreventie, inzet van ervaringsdeskundigen in voorlichting

1. Publiek 2. Cliënt 3. Professional 4. Structuur en organisatie Discussie 1. Publiek 2. Cliënt 3. Professional 4. Structuur en organisatie

Afsluiting

De volgende sheets bevatten nog extra achtergrondinformatie, mocht dat nodig zijn

Lokaal basispakket depressiepreventie Bron: Handleiding preventie van depressie in lokaal gezondheidsbeleid

Mental Vermogen in levensloop Gezondheidsmanagement Werken met anderen Ruimtegevend leiderschap Aansprekende missie Sociaal actief Gezonde leefstijl Geluk delen Optimisme Missie Bewust leven Sociale betrokkenheid Druk weerstaan Mentaal Vermogen  Angst Depressie Chronische ziekten Sociale uitsluiting Ondersteunende en uitdagende opleiding Stress Jeugdtrauma Vroege Stress verspilling van mentale vermogens Goede opvoeding Tabak Vroege ervaring Slechte voeding Alcohol/Drugs Zelfvertrouwen, Opleiding Sociale omgeving Cognitieve weerbaarheid en vaardigheiden Vroege ontwikkeling Genetisch uitrusting Foetale invloeden Leervermogen Cognitieve reserve Prenataal Vroege jeugd (0-4) Kind (5-12) Adolescent Volwassen School Werk Pensioen levensloop naar Beddington e.a., 2008 29

Welbevinden in een gemeenschap anderen bijstaan vrijwilligers-werk “wij” betekenisvol leven Welbevinden in een gemeenschap andere gezinsstructuur individualisme, “ik” cultuur minder vertrouwen televisie en internet auto 30

Maatschappelijke veranderingen vragen nieuwe oplossingen Proces van individualisering  gevolgen voor sociale samenhang Traditionele sociale kaders en instituties vergruizen Keuzebiografie / ‘knutsel-biografie’ Ieder wordt geacht regisseur te zijn van zijn eigen bestaan Toename psychische belasting Niet iedereen kan beantwoorden aan de hoge maatschappelijke eisen Ander kaliber oplossingen nodig - investeren in maatschappelijke structuren, brede aanpak met oog voor o.a. werk en inkomen, huisvesting, onderwijs, veiligheid en welzijn - investeren in ‘mentaal vermogen’ van burgers