Spijbelcijfers schooljaar 2010 - 2011

Centraal Meldpunt (CMP) / Algemeen Onderwijsbeleid Antwerpen (AOBA) Netoverkoepelend CLB-project sinds 2003: Individuele coaching / begeleiding van risicojongeren 10.752 jongeren sinds opstart 2.246 aanmeldingen: 906 consulten en 1.340 preventieve meldingen Aanmeldingsproblemen: schoolloos, gedrag, tucht, spijbelen Aanbod: Coaching, doorverwijzing, ronde tafels Twee belangrijke actiedomeinen: Analyse Begeleiding en vorming Wie: 8 CLB-begeleiders en spijbelambtenaar

Antwerpen hanteert een strenge norm SPIJBELEN IS SYMPTOOMGEDRAG 10 halve dagen ( Vlaanderen: 30 halve dagen) Analyse Registratie en bevraging in verschillende onderwijsvormen Basisonderwijs (leerplichtige Kleuter / Lager) Secundair onderwijs (Voltijds / Deeltijds) Ook 18-plussers

BASISONDERWIJS

Basisonderwijs 1113 leerlingen problematisch afwezig Op 33.101 leerplichtige leerlingen. 3,4% van alle leerlingen basisonderwijs problematisch afwezig Waarvan: 2,3% in het gewoon lager onderwijs 13,5% in het buitengewoon basisonderwijs EN 16,1% leerplichtige kleuters in het gewoon kleuteronderwijs 5,5% in Gent (tov: 2009-2010: 32.457 lln - 952 spijbelaars: 2,9%) (tov 2,1%) (tov 12,7%) (tov 8,4%)

Basisonderwijs Van alle problematisch afwezigen zit: 30,7% in het eerste leerjaar 21,1% in het tweede leerjaar 10,8% in de derde kleuterklas* en 16,1% leerplichtige kleuters van de 515 leerplichtige kleuters 3de KO, 1ste en 2de LJ Grootste impact op cijfers (62,6% = 488 op 782 problematische afwezigen basisonderwijs) * Leerplichtige kleuters (leerplicht vanaf 6 jaar!) (Tov 33,1% vorig jaar) (Tov 18,4% vorig jaar) (Tov 7,0% vorig jaar) (tov 8,4% vorig jaar) 3de K.O. 83 leerplichtige kleuters tov 45 1ste lj 240 lln spijbelen tov 213 2de lj 165 lln spijbelen tov 118 3e lj 102 tov 96 4e lj 84 tov 80 5e lj 71 tov 59 6e lj 37 tov 32

Basisonderwijs

Basisonderwijs Wat we merken is dat er elk jaar meer leerlingen zijn. De spijbelproblematiek is in absolute cijfers niet alarmerend. Wel opvolging vereist voor de allerjongsten. (3de KO, 1ste en 2de Lj)

Mogelijke verklaringen Algemeen: Verlengde kleuterschool-effect Ouders die hun kind gemakkelijker thuishouden ondanks leerplicht Gezinnen in kansarmoede wettigen minder afwezigheden omwille van: Onvoldoende kennis van onderwijs- en leerplichtregelgeving Complexe administratie Getuigschrift/resultaten nog ‘te ver af’ Registratie Verplicht aantal dagen: x halve dagen naar school Ofwel taalproef!!: dit wordt nog uitgepluisd. Leerlingen die dit jaar (2011) 6 jaar oud zijn of worden, kunnen in het gewoon lager onderwijs ingeschreven worden als ze in het schooljaar 2010 – 2011 (dus dit schooljaar) 220 halve dagen in een Nederlandstalige school aanwezig waren.   (Voor leerlingen die dit jaar (2011) 5 jaar oud zijn of worden geldt dat ze, om in het gewoon lager onderwijs ingeschreven te kunnen worden, 185 halve dagen aanwezig geweest moeten zijn.)  Als leerlingen niet aan die voorwaarde  voldoen dan kunnen ze toch tot het gewoon lager onderwijs worden toegelaten als ze slagen voor een proef die hun kennis van het Nederlands nagaat. 

Schoolse vertraging 61,1% leerplichtige spijbelaars =>1 of meer jaar schools vertraagd. (tov 29,3% totaal # lln) In cijfers: 680 schoolsvertraagde leerplichtige spijbelaars van de 1113 totaal # lln.

Schoolse vertraging wordt pas vanaf het lager onderwijs geregistreerd Schoolse vertraging wordt pas vanaf het lager onderwijs geregistreerd. In het kleuteronderwijs wordt niet met leerjaren gewerkt, dus ook geen schoolse vertraging. Hetzelfde geldt voor het buitengewoon onderwijs. Opvallend (aandachtsbuurten): Hoboken ! Merksem ! Antwerpen-Noord (Seefhoek) Deurne Borgerhout Kiel Linkeroever

Aantal B-codes (= halve dagen) gewoon kleuter-onderwijs gewoon lager onderwijs buitengewoon lager onderwijs totaal B-codes # % Vlaamse norm 28 33,7 138 19,8 76 22,9 242 21,8 Antwerpse strenge norm 55 66,3 561 80,2 255 77,0 870 78,2 Totaal 83 100 699 331 1113 2010-2011 A’pen: 242 lln 2009-2010:Vlaanderen: 1013 lln -> waarvan 242 lln in A’pen 62,2%: Grootste # bij ‘beginners’ waarvoor preventief optreden zeer betekenisvol is. Remedieerbaar.

Vergelijken / tendensen Vlaanderen 2009 – 2010 1/5 van de problematisch afwezigen uit Antwerpen Profiel: grootste groep in eerste leerjaar. Gent registreert sinds 2 jaar problematische afwezigheden Gelijklopende tendensen: Weinig problematisch afwezigen in gewoon onderwijs Grootste groep van problematisch afwezigen in eerste leerjaar Grootste stijging in tweede leerjaar Significant hogere groep problematisch afwezigen in buitengewoon lager onderwijs 5,3% in Gent tov 2,3% A’pen

Actieplan voor het basisonderwijs (2012) Spijbelambtenaar Specifieke ondersteuning voor “aandacht”scholen a.d.h.v. spijbelspiegels - Sensibilisering/vorming leerkrachten/schoolteam Aandacht voor positieve schoolcultuur Engagement ouders Intensieve coaching Netwerk uitbouwen Sab # scholen? Stam # scholen? Netwerk: opvoedingsondersteuning school aan de beurt projectenfonds centraal meldpunt

Actieplan voor het basisonderwijs (2012) Centraal MeldPunt (CMP) Ondersteuning school/CLB bij problematische spijbeldossiers Verhoogde opvolging (leerplichtige) kleuters Ruggespraak zorgwekkende dossiers Samenwerking met sociale dienst jeugdbrigade Netwerk uitbouwen Sab # scholen? Stam # scholen? Netwerk: opvoedingsondersteuning school aan de beurt projectenfonds centraal meldpunt Ruggespraak: in complexe dossiers het geven van een ondersteunend advies (overleg, opvolging en acties)

SECUNDAIR ONDERWIJS

Secundair onderwijs 5.669 jongeren spijbelen Op 36.821 schoolgaande jongeren (tov: 2009-2010: 36.924 lln – 5200 spijbelaars: 14,1%) 15,4% van alle leerlingen secundair onderwijs spijbelt* *uitgezonderd leerlingen uit Syntra Registratie Syntra: leerplichtige en niet-leerplichtige lln; vallen onder beleidsdomein W&E) 41 op 451(= 9%) tov v 83 op 451(= 18,4%)

Wat valt er op? + 18-jarigen Schoolse vertraging DBSO Zie verder.

Aandeel spijbelaars per onderwijsvorm Gent: dbso: 73% Voor gent: +18j lln +3% aantal spijbelaars aantal leerlingen % spijbelaars Totaal 5669 36821 15,4 DBSO 1074 1821 59,0 BUSO 432 1753 24,6 GVSO 4163 33247 12,5 ste GRAAD 791 10052 7,9 ASO 240 7566 3,2 KSO 235 1366 17,2 TSO 607 6050 10,0 BSO 2076 7100 29,2 HBO 27 357 7,6 OKAN 187 756 24,7

% spijbelaars in DBSO hoogst Overal lichte stijging Ook in Gent 59,9% van alle DBSO-lln spijbelt. de stijging treft zo goed als alle leeftijden: 15; 17 en 18plussers. 15j: 80,0% (+5%) 16j: 68,9% (-0,8% 17j: 75,2% (+7,9%) 18j: 66,9% (+0,1%) 19j: 51,9% (+8,4%) 20j: 49,4% (+3,3%) +20j: 42,6% (+5,9%)

Evolutie gewoon voltijds secundair onderwijs per onderwijsvorm Bij splitsing van die 12,5% zien we: Globaal overal lichte stijging (BSO, KSO, TSO en 1ste graad) behalve in OKAN en ASO In Aso significant (daling 1%) Ook HBO daling-> in Antwerpen is dat de 4de graad verpleegkunde

Meerderjarigen

secundair onderwijs opdeling naar -18 en +18-jarigen

Meerderjarigen in secundair onderwijs aantal spijbelaars aantal leerlingen % spijbelaars 12 jaar en jonger 2 60 3,3 13 jaar 141 3326 4,2 14 jaar 369 4872 7,6 15 jaar 533 5117 10,4 16 jaar 677 5250 12,9 17 jaar 969 5458 17,8 18 jaar 1124 5615 20,0 19 jaar 813 3397 23,9 20 jaar 490 1854 26,4 ouder dan 20 jaar 551 1872 29,4 Totaal 5669 36821 15,4 +18-jarigen : # 2978 spijbelaars op 12738 +18-jarige lln = 23,4 % op 5669 spijbelaars = 52,5 % ->1/2 vd spijbelaars is 18 jaar en ouder. Terwijl deze groep slechts 23,79 % (12738 18-plussers op 36821 lln) vertegenwoordigt in het totale leerlingenpopulatie. 5669-2978=2691 en 36821-12738 =24083 11,17% van -18 jarigen spijbelt. 18 en meer: 2978 spijbelaars (= 52,53%) van tot # spijbelaars (= 23,38%) van 12738 (18 en meer jarigen) -18-jarigen: 2691 spijbelaars (= 47,47%) van tot # spijbelaars (= 11,17%) van 24083 (-18-jarigen)

Meerderjarigen Hoe ouder hoe meer er wordt gespijbeld 1/2 van de spijbelaars is meerderjarig en niet meer leerplichtig hoge spijbelcijfers in DBSO Hoog aandeel BSO spijbelaars Motivatie: alternerend leren en werken (DBSO) versus HBO Alternerend werken en leren : +18j: van 42,5 naar 47,8% (+5,3%) Laagconjunctuur (geen werk) Thuissituatie: overlevingsstrategieën; korte termijn-denken Voor DBSO is de stijging van het aandeel spijbelaars zo goed als over heel de lijn. Planning: Interviews met 4 CDO’s (comeniusproject met Wenen)

Schoolse vertraging secundair geen schoolse vertraging 1 of meer jaar schoolse vertraging Aandeel spijbelaars eerste graad 4,1 13,9 ASO 1,3 9,0 KSO 7,7 27,0 TSO 3,7 BSO 17,3 33,6 totaal 4,5 20,6 -- % van #lln We hebben een onderzoeksvraag opgesteld waarin we willen zien welke correlatie er is tussen schoolse vertraging, spijbelen en ongekwalificeerde schooluitval.

Preventieve aanpak noodzakelijk (aanpakken cfr basis) schooljaar 2009-2010 schooljaar 2010-2011 # % Vlaamse norm 1203 23,1 1315 23,2 Antwerpse strenge norm 3997 76,9 4354 76,8 Totaal 5200 100,0 5669 100 Vlaanderen pas vanaf 30 halve dagen Voor Antwerpen is dat dan: in 2010-2011 23,2% van alle spijbelaars heeft meer dan 30 B-codes (tov 23,1% 2009-2010) 1315 spijbelaars van de 5640 = antwerps aandeel > 23.3% Daling van het aandeel ‘beginnende’/minder zware spijbelaars. (cfr BaO) Stijging van lln met 21-30 B-codes

Vergelijken / tendensen Vlaanderen van 2009 - 2010 Stijging hardnekkige spijbelaars: 5640 van alle jongeren spijbelt minstens 30 halve dagen. Profiel: DBSO, OKAN, BUSO Gent Gelijklopende tendensen In DBSO wordt het meest gespijbeld. Stijging in BSO 1,2% van alle leerplichtige leerlingen spijbelt 30 halve dagen. Samenwerking verhogen => goede praktijken uitwisselen

Strenge detectie nodig om onderliggende problemen aan te pakken Registratie (wie, hoe, wanneer, waar) Bv: samen met de school zoeken naar adequate manier van registratie Opvolgen van afwezigheden (wie, hoe, wanneer, waar) Bv: afstemming acties school en CLB scholen bewust maken van goede opvolging

Preventie spijbelen = werken aan motivatiekracht van onderwijs Creëren van een open, positieve schoolomgeving Bv: leerlingenparticipatie en peercoaching; schoolinfrastructuur: aantal schoolpoorten reduceren… Leerlingen/leerkrachten kennen de afspraken, regels, … Bv: schoolreglement = meest onderschatte instrument; complexiteit van de regels Opzetten leerlingenbegeleidingstructuur Bv: duidelijke rolverdeling en communicatie in aanpak bij schooluitval. Leerkrachten bewust maken van hun rol Bv: leerlingen terug aanspreken in begin van de les na afwezigheid

Bij uitval = netwerk in Antwerpen

Aanpak schooluitval stad Antwerpen De spijbelambtenaar: - adviseert - kan / mag scholen confronteren ( benchmark ) - ondersteunt scholen bij hun (zelf-)reflectie - zet scholen aan tot verandering - begeleidt daar waar nodig Mandaat???

Vormingen Van september 2008 juni 2009 Van september 2009- 2010 - 25 vormingsmomenten voor scholen, OCMW, VDAB, CLB… - In drie lerarenopleidingen 14 modules Van september 2009- 2010 - 17 vormingsmomenten - Coaching van14 scholen Van september 2010-2011 - 15 vormingsmomenten in lerarenopleidingen - coaching van 16 scholen Op 3 jaar tijd (spijbelambtenaar en medewerkers van AOBA) Bereik: Meer dan 2000 leerkrachten, directies, secretariaten, met hun vorming. Er zijn ongeveer 84 scholen in Antwerpen

Stay on track: samenwerking met deeltijds onderwijs in Wenen Doel: Spijbelen in deeltijds onderwijs terugdringen Uitval op school en op werk verminderen. Door: Goede praktijken uitwisselen Sectoroverschrijdende samenwerkingsnetwerken opzetten / versterken Instrumenten ontwikkelen / uitwisselen Begeleiding jongeren optimaliseren Eerste resultaten: projectjaar 2010-2011 Tijdens wederzijdse werkbezoeken en job shadowing: Wisselden we kennis en ervaringen uit m.b.t. de schoolsystemen en de aanpak van spijbelen en uitval Hoe helpen we jongeren werk te vinden op de arbeidsmarkt? Hoe regelen we studentenbegeleiding op school? Ontwikkelden we modellen en sjablonen om werkbezoeken en job shadowing grondig voor te bereiden en te evalueren Legden we het bereik en formaat van de toolbox vast Leerden lokale partners over elkaars methodologie en werk. Antwerpse partner scholen vergeleken hun spijbelaanpak a.d.h.v. spijbelspiegels Weense partners leerden bij over het belang van netwerken tussen verschillende niveaus van begeleiding en counseling Road map 2011-2012 Intensieve implementatie van de geplande job shadowing, gericht op de specifi eke werk- en probleemsituaties Ontwikkeling van case studies met specifi eke oplossingen Presentatie van het project werk in de steden, op nationaal niveau en in EU-instellingen Het opzetten van een toolbox met relevante informatie, praktijkvoorbeelden, best practices en benaderingen Verspreiding, implementatie en de waarborging van de duurzaamheid van de projectresultaten