Een exploratief onderzoek naar zorgbehoeften van druggebruikers en hun tevredenheid over het bestaande hulpverleningsaanbod Lic. Joke De Wilde Lic. Wouter Vanderplasschen Prof. Dr. Eric Broekaert

Overzicht Inleiding + situering onderzoek Onderzoeksopzet: Methodologie: selectiecriteria proefgroep, vragenlijst + focusgroepen Procedure Data-analyse Onderzoeksresultaten: tevredenheidonderzoek + behoefteonderzoek Conclusie

Inleiding Wat? Kleinschalig onderzoek naar zorgbehoeften van aantal druggebruikers en tevredenheid over bestaande hulpverleningsaanbod Wanneer? Oktober 2001 – December 2001 Wie? Vereniging voor Alcohol- en andere Drugproblemen (VAD) in samenwerking met de Vakgroep Orthopedagogiek van de Universiteit Gent en de onderzoeksgroep van Prof. B. De Ruyver

Situering Onderzoek tussen behoefte- en tevredenheidonderzoek behoefteonderzoek: wat cliënt echt wil aan zorg = essentiële component planning binnen GGZ tevredenheidonderzoek: wat cliënt vindt van verkregen zorg = indicatie voor de kwaliteit van zorg Kwalitatieve en kwantitatieve analyse geen evidente opdracht, niet iedereen in staat om hulpvraag of zorgbehoefte te verwoorden

Situering Binnen de reorganisatie van de geestelijke gezondheidszorg: Nadruk op kwaliteit van zorg: coördinatie, continuïteit, effectiviteit en efficiëntie Cliënt centraal Overgang van aanbodgestuurde zorg naar meer vraaggerichte zorg op maat van de cliënt Ook binnen de toekomstige organisatie van de verslavings- zorg: meer geïndividualiseerde zorg + netwerkvorming

Onderzoeksopzet Kwalitatief en verkennend onderzoek bij een beperkt aantal druggebruikers aan de hand van focusgroepen Focusgroepen = vrij regelmatig gebruikt voor het verkennen van de visies en motieven van verschillende doelgroepen, laten diepgaande discussies toe Focusgroepen enerzijds met druggebruikers die momenteel niet in contact komen met de categoriale drughulpverlening, anderzijds met druggebruikers die een beroep doen op de laagdrempelige, ambulante drughulpverlening Om motivatie te verhogen werd aankoopbon gegeven van 12.40€

Onderzoeksopzet Eerste groep van druggebruikers via contactpersonen van belangengroepen: Antwerpen: Belangengroep Antwerpse Druggebruikers (BAD) Brussel: De Bond voor een Emancipatorisch Drugbeleid (DEBED) Gent: Druggebruikers Overleg Gent (DOG) Tweede groep (rekening gehouden met de MSOC-evaluatiestudie) aantal andere centra met verschillende werksoorten: Brugge: Dagcentrum De Sleutel Antwerpen: Free Clinic Antwerpen: CGGZ Altox

Onderzoeksopzet Thema’s van de focusgroepen: eerste contact met de hulpverlening, hulpvraag, tevredenheid over het hulpverleningsaanbod en huidige zorgbehoeften Alle deelnemers ook vragenlijst ingevuld Item’s van de vragenlijst: socio-demografische gegevens (leeftijd, geslacht), productgebruik, eerste en laatste hulpvraag, ervaringen met en tevredenheid over het huidige hulpverleningsaanbod Data-analyse: uitspraken van de respondenten gecodeerd, gebruik makend van software-pakket WinMAX ‘98

Onderzoeksresultaten (Tevredenheid) Eerste contact (negatieve ervaringen): gebrek aan informatie, andere verwachtingen over de hulpverlening, gebrek aan respect, confrontatie met regels en structuur, … Meest positief: onvoorwaardelijke hulp, bijgebruik getolereerd Voorzieningen algemeen: competitie tussen voorzieningen, geen respect voor situatie, behandelingen te veel drug-geörienteerd, geen aandacht voor druggerelateerde problemen, gebrek aan spoed en crisisopvang, wachtlijsten, …

Onderzoeksresultaten (Tevredenheid) Personeel: belang goede hulpverleningrelatie, persoonlijke begeleider, coördinatie en communicatie, professionaliteit Residentiële behandeling: laatste oplossing, hoogdrempelig, inperking individuele vrijheid, confrontatie regels en structuur, te veel afgeschermd van de maatschappij, beperkte nazorg Substitutiebehandeling: geen eenduidige visie, verleggen van probleem, te weinig informatie lange termijneffecten, te weinig inspraak dosering, onderhoudsdosis, niet afbouwen

Onderzoeksresultaten (Behoeften) Hulpvraag: afkicken, externe motivatie, stabilisatie Behoeften: meer respect, privacy en inspraak, meer vertrouwen, persoonlijke begeleider (individualisering van de zorg), duidelijke regels, toegankelijkheid zorg, nazorg, inschakeling (ex-)gebruikers in het hulpverleningsproces Meer aandacht voor: huisvesting, tewerkstelling, zinvolle dagbesteding, familie Grote nood aan informatie over de risico’s van druggebruik (meer productcontrole), aan preventie (media!) en aan meer informatie over bestaande hulpverleningsaanbod

Conclusie Belangrijk om druggebruikers te betrekken bij de evaluatie van het hulpverleningsaanbod en bij de uitbouw van het zorgaanbod Respect voor het individu, geïndividualiseerde zorg, aandacht voor basisbehoeften en drug-gerelateerde problemen, rol voor (ex-)gebruikers, informatie, nazorg Problemen uit onderzoek = problemen in andere landen Aanzet tot grootschalig behoefte- en tevredenheidonderzoek bij een grote en representatieve groep druggebruikers adhv verschillende onderzoeksmethoden