De CLB’s in cijfers Schooljaar 2017-2018

De CLB’s in cijfers Sectoraal 6de editie jaarverslag Data gegenereerd uit LARS (Leerling Activiteiten en Registratie Systeem) = elektronisch leerlingendossier In gebruik sinds 2011 Weergave CLB-werking Niet vervat: cijfers schoolondersteuning Belangrijk vanuit signaalfunctie naar beleid Zet werk CLB-medewerkers in de verf

Context Het onderwijs staat voor vele uitdagingen Schooljaar 2017-2018 M-decreet, hervorming leerlingenbegeleiding, toenemende complexiteit zorgvragen, … Schooljaar 2017-2018 Laatste voor inwerkingtreding hervorming LLB Ondersteuningsnetwerken van start Wijzigingsdecreet M-decreet: pas op 1/9/18 van start, eerste gevolgen reeds zichtbaar Andere beleidsontwikkelingen: R-K CLB, AVG (GDPR), ontwikkelingen welzijn, … Ontwikkelingen welzijn: voorbereiding PVF, van start gaan 1G1P, netwerken GGZ

Wie kwam in contact met het CLB?   Aantal interventies Aantal unieke leerlingen Vraaggestuurde activiteit 1 144 577 284 267 Medische activiteit 604 828 532 559 Totaal 1 749 405 683 221 Totaal: 683 221 unieke leerlingen of 57,28 % volledige lln-populatie Meer dan 1 miljoen interventies Deze cijfers hebben enkel betrekking op reguliere werking

Wie kwam in contact met het CLB (2) Aantal unieke leerlingen via reguliere werking Aantal gesprekken CLBch@t Aantal bezoekers Onderwijskiezer 683 221 4377 1 689 324

Ter vergelijking: totaal aantal lln leerplichtonderwijs = 1 180 220   2012 - 2013 2013-2014 2014-2015 2015-2016 2016-2017 2017-2018 Aantal bezoekers 846 364 1 121 772 1 236 290 1 409 661 1 582 710 1 689 324 Ter vergelijking: totaal aantal lln leerplichtonderwijs = 1 180 220

4 377 gesprekken (+ 9 %) Gemiddeld 27 gesprekken/dag Populairste thema’s: studiekeuze, interactie binnen het gezin, seksualiteit, pesten en zelfmoordgedachten Ouders: 5 % (35 % gesprekken over studiekeuze) > 40 % bezoekers volstaat info & advies 22 % wordt doorverwezen naar reguliere CLB werking 0,55 %: crisissituatie Tevredenheid: 4,09 sterren (op maximum van 5)

Vraaggestuurde werking 284 267 leerlingen (23,83 %) Daling: voor 6de schooljaar op rij % van totale schoolpopulatie dat in contact kwam het CLB voor vraaggestuurde werking 2012-2013 2013-2014 2014-2015 2015-2016 2016-2017 2017-2018 32,93 31,01 30 27,13 25,99 23,83

Vraaggestuurde werking (2) Hiernaast stellen we vast dat het gemiddeld aantal interventies per lln stijgt voor het 6de schooljaar op rij Gemiddeld aantal interventies per ll. met zorgvraag) 2012-2013 2013-2014 2014-2015 2015-2016 2016-2017 2017-2018 3,15 3,5 3,7 3,8 4

Vraaggestuurde werking (3) Aantal lln daalt, maar gemiddeld aantal contacten/lln stijgt Mogelijke verklaringen? Toenemende rol en regie school lln die tot CLB komen vragen meer intensieve begeleiding Meer lln vinden online hun weg naar CLB Meer en meer tijd naar administratie Geslotenenveloppe omkadering CLB’s (17de schooljaar op rij): maximumpunt werkvolume bereikt? Zorgvragen worden complexer, multiproblematiek Registratie in LARS verloopt steeds nauwkeuriger Multiproblematiek: zie ook projecten die hiervoor worden opgezet bv trauma of samen tegen schooluitval

Aantal kinderen met minstens een fysiek contact CLB’s als brede instap Diensten Brede Instap = CLB’s, Centra voor Algemeen Welzijnswerk (CAW, waaronder JAC’s) en Kind&Gezin (consultatiebureaus) CLB Aantal leerlingen met minstens een contact Aantal leerlingen waarvoor het CLB een nieuw onthaal registreerde (zonder cijfers CLBch@t en Onderwijskiezer) – vraaggestuurde werking CAW Aantal cliënten binnen de functie onthaal Kind en Gezin Aantal kinderen met minstens een fysiek contact 683 221 242 622 26 502 207 370 Bij K&G: niet enkel vraaggestuurde werking maar ook verplicht aanbod vervat in cijfers (bv gehoortest of huisbezoek)

De vraaggestuurde begeleiding

Preventieve Gezondheidszorg Psychosociaal functioneren Welke zorgvragen?   Leren en studeren Onderwijsloopbaan Preventieve Gezondheidszorg Psychosociaal functioneren Aantal unieke leerlingen met een zorgvraag binnen dit domein 136 366 128 348 56 205 101 251 Aandeel ten opzichte van de volledige schoolpopulatie 11,43 % 10,76 % 4,71 % 8,49 %

Enkele trends

Dyslexie & dyscalculie   2012-2013 2013-2014 2014-2015 2015-2016 2016-2017 2017-2018 Aantal leerlingen dyslexie 24 388 23 892 21 376 18 877 16 370 15 474 Aantal leerlingen dyscalculie 15 528 16 778 15 319 13 920 11 784 9 692 Evolutie denken in labels => denken ifv onderwijsbehoeften Classificerende diagnostiek niet nodig voor nemen van maatregelen Prioritering taken? Dyslexie wordt vaker bij jongens geregistreerd (1,5 % van de schoolpopulatie versus 1,1 % bij meisjes). Bij dyscalculie stellen we dan weer de omgekeerde trend vast en ligt het aantal interventies bij meisjes (1,11 %) hoger dan bij jongens (0,55 %). Deze cijfers worden bevestigd door diverse prevalentiestudies.

ADIBib Voorleessoftware en digitale versies schoolboeken Heel wat lln automatisch recht (bv BuO-lln, (gemotiveerd) verslag) Andere lln: ADIBib-attest uitgeschreven door CLB In totaal voor 3.416 lln

Leerplicht Algemeen: licht dalende trend Problematische afwezigheden + 19 % schooljaar 16-17 (ten opzichte van het schooljaar ervoor) Nieuwe regelgeving (10 B-codes => 5) - 6 % schooljaar 17-18 Hoe daling 17-18 te verklaren? Effectieve daling problematische afwezigheden? School meer regie? Cfr zorgcontinuüm Netwerken samen tegen schooluitval Regio-afhankelijk: andere actoren nemen grotere rol op (bv politie) Decretale verwachtingen niet haalbaar Schooljaar 18-19: effect klimaatspijbelaars af te wachten. Belangrijk: CLB alleen problematische afwezigheden.

Tijdelijke uitsluitingen   2012-2013 2013-2014 2014-2015 2015-2016 2016-2017 2017-2018 Aantal unieke leerlingen 1 471 1 355 1 888 2 298 2 379 2 802 Impact hervorming leerlingenbegeleiding? Nood aan meer preventie, brede basiszorg Verschillen tussen zorgbeleid scholen Grootste groep (> 75%) lln SO, vorig schooljaar 157 lln basisonderwijs Opvallend meer jongens (2.303) dan meisjes (499) 157 lln Bao to 100 lln in schooljaar 16-17

Definitieve uitsluitingen   2012-2013 2013-2014 2014-2015 2015-2016 2016-2017 2017-2018 Aantal unieke leerlingen 1820 1705 2039 2387 2472 2432 Ook hier: mogelijk effect hervorming LLB? In totaal 71 lln basisonderwijs Grote regionale verschillen: Brussel grootste aandeel Klassenraad: verplicht sinds 1/9/14 (zie evolutie in cijfers) Bxl: al merken we wel een duidelijke daling ten opzichte van schooljaar ervoor (0,31% schoolpopulatie, was schooljaar ervoor 0,5 %, VLA gemiddelde is 0,20 %)

Aantal unieke leerlingen Problemen thuis Na jarenlange stijging, nu stabiel Goed nieuws?   2012-2013 2013-2014 2014-2015 2015-2016 2016-2017 2017-2018 Aantal unieke leerlingen 27 511 28 603 29 047 29 266 28 966 27 904

Aantal unieke leerlingen Verontrusting ‘Nieuw’ onderwerp sinds start Integrale Jeugdhulp Geen nieuwe opdracht voor CLB, wel nieuwe invulling van de opdracht   2015-2016 2016-2017 2017-2018 Aantal unieke leerlingen 2367 4525 5917

Vaccinaties Vanaf 1/9 2019 komt daarbij: HPV voor jongens Volgens vaccinatieschema overheid Worden gratis aangeboden aan alle leerlingen op bepaalde leeftijd

Vaccinatiegraadstudie (2016) Algemeen: vaccinatiegraad voor adolescenten neemt toe (uitzondering: hepatitis B) Gemiddeld tussen 90 – 93,4 % Vaccinatiegraad humaan papillomavirus: 89,6 % (alleen meisjes) Vlaanderen koploper op wereldvlak! Ter vergelijking: in Nederland 61 %, Australië (ook via school): 70 % voor derde dosis

(Tiener)zwangerschappen   2012-2013 2013-2014 2014-2015 2015-2016 2016-2017 2017-2018 Aantal unieke leerlingen 430 473 398 428 367 305 Daling wordt bevestigd in andere cijfers Oa jaarverslag studiecentrum voor perinatale epidemologie

Studiekeuze: rol CLB Duidelijk scharniemomenten CLB wordt jaar na jaar minder gecontacteerd Mogelijke verklaringen? Opnieuw: rolafbakening, regierol ligt bij de school, voor alle duidelijkheid: wij zeggen niet ‘jij moet dit of dat studeren’, foute perceptie Wat we wel doen = verkennen van talenten en interesses, horizonverruiming, duidelijk en neutraal communiceren over het volledige aanbod Onderwijskiezer: populariteit blijft stijgen Ook meer en meer andere initatieven, SID-ins, opendeurdagen hoge scholen en unief, maar ook proeflessen, proefweek, … Maar ook: al jaren collectieve informatiesessies voor lln en ouders. Zitten niet in deze cijfers vervat, Meer en meer netoverstijgend, ook meer en meer op andere plaatsen dan de school

Medische consulten

Totaal aantal unieke leerlingen medisch consult Medische interventie Aantal leerlingen Algemeen consult 280 374 Tweede jaar kleuteronderwijs (of in het kalenderjaar waarin de leerling vijf jaar wordt) 65 996 Vijfde leerjaar (elf jaar) 73 872 Eerste jaar secundair (dertien jaar) 68 765 Derde jaar secundair (vijftien jaar) 70 701 Eerste jaar deeltijds beroepssecundair onderwijs 849 Gericht consult 218 562 Eerste jaar kleuteronderwijs (vier jaar) 68 026 Eerste leerjaar (zeven jaar) 77 662 Derde leerjaar (negen jaar) 74 783 Selectief consult 39 157 Totaal aantal unieke leerlingen medisch consult 532 558 Sinds 1/9 van dit jaar: systematische contactmomenten

Groei: lengte en gewicht   Conclusie BMI Aantal leerlingen % van de onderzochte leerlingen Extreem ondergewicht 1 701 0,34 Ondergewicht 49 735 9,89 Normaal gewicht 364 795 72,56 Overgewicht 65 898 13,11 Obesitas 20 369 4,05 Ontbrekend of onbetrouwbaar 954 0,05

Groei: lengte en gewicht (2) Opvallende verschillen Brussel: opvallend meer leerlingen met obesitas (5,83 %, gemiddelde is 4,05 %) Hoe ouder de lln, hoe groter de kans dat de BMI- waarde afwijkt van normale waarde en gemiddelde Zowel het geval voor over- als ondergewicht Overgewicht en obesitas vaker in BSO (bv obesitas 9,50 % van alle leerlingen, gemiddelde 5,50 %) Overgewicht en obesitas vaker bij meisjes Meisjes: verschil al van in de kleuterklas, Naarmate de leeftijd toeneemt, wijken beide geslachten meer af van het gemiddelde en wordt het aandeel leerlingen met een normale BMI-waarde kleiner.

Groei: lengte en gewicht (3) Meest opvallende verschil vast te stellen in BuO   Basisonderwijs Secundair onderwijs Conclusie Gewoon BuBao BuSO Gemiddelde (alle leeftijd.) Extreem ondergewicht 0,24 0,76 0,47 0,90 0,34 Ondergewicht 9,37 10,54 11,18 10,69 9,89 Normaal gewicht 74,43 60,33 69,40 55,37 72,56 Overgewicht 12,32 19,50 14,28 21,48 13,11 Obesitas 3,64 8,53 4,48 10,71 4,05 Ontbrekend of onbetrouwbaar 0,01 0,19 0,85 0,05 Aantal leerlingen van de schoolpopulatie (in %)

Andere conclusies medisch consult Gezichtsscherpte op afstand: meer dan 80 % externe doorverwijzingen tijdens kleuter of lager onderwijs Belang van preventie en vroegdetectie Iets minder dan 10 % afwijkend resultaat, voor 8 % externe doorverwijzing Lawaaischade: nieuwe spraak-in-ruis test (SPIN test) 5de lj en 3de SO 2 %: ernstig verstoord spraakverstaan +/- 1 % in gevarenzone SPIN test = nieuw, dus nog voorzichtig met conclusies Ernstig verstoord = vaker bij meisjes

M-decreet

Trajectbegeleiding ifv (gemotiveerd) verslag Traject mondt niet noodzakelijk uit in effectief (gemotiveerd) verslag Impact start ondersteuningsnetwerken op 1/9/17   2015-2016 2016-2017 2017-2018 Aantal unieke leerlingen 22 504 26 893 32 968

Gedragsproblemen (alle interventies)   2012-2013 2013-2014 2014-2015 2015-2016 2016-2017 2017-2018 Aantal unieke leerlingen 19 144 18 728 17 546 16 841 16 973 18 058 Hoe stijging te verklaren? Invoer mogelijkheid ondersteuning vanuit type 3 voor leerlingen met HGD-traject zonder externe diagnose Jaren ervoor: striktere criteria M-decreet Meer dan 80 % jongens, vnl. kleuter en lager onderwijs (59 %)

Handelingsgerichte diagnostiek gedragsproblemen   2013-2014 2014-2015 2015-2016 2016-2017 2017-2018 Aantal unieke leerlingen 3067 3112 4049 5342 6921 Gaat over gelopen trajecten (dus niet automatisch meer diagnoses) Mogelijke verklaringen stijging Toename gedragsmoeilijkheden? Start ondersteuningsnetwerken: trigger? Zie ook versoepeling ondersteuning type 3 voor kinderen zonder diagnose

Gemotiveerde verslagen   2015-2016 2016-2017 2017-2018 Aantal gemotiveerde verslagen 6387 7024 10 475 Verklaringen voor stijging? Start ondersteuningsnetwerken In voege treden wijzigingsdecreet (einde schooljaar 17-18)

Verslagen M-decreet   2015-2016 2016-2017 2017-2018 Aantal verslagen 10 693 12 056 14 280 Meer dan 20% verslagen (17-18): verlenging verslag (met name type basisaanbod)

De draaischijffunctie

CLB & Integrale Jeugdhulp Meer dan 2.000 A-documenten ingediend door een MDT CLB (aanvraag niet-rechtstreeks toegankelijke hulp) = 16 % totaal Gemiddelde wachttijd op hulp (2017) = 391 dagen (13 maand), stijging met 7,8 % wachtenden op de wachtlijst 14 % van alle crisissituaties wordt aangemeld vanuit onderwijs Rapport Rekenhof: 29 % van hulpvragen naar crisis blijft onbeantwoord

CLB & Integrale Jeugdhulp (2) Gemandateerde voorzieningen OCJ: 1.121 (14,65%) aanmeldingen door CLB’s VK: 128 dossiers (>11 %) vanuit CLB CLB’s startten zelf 1 247 kortdurende begeleidingen op rond thema verontrusting

De CLB’s klaar voor morgen?

CLB & de gesloten enveloppefinanciering Sinds 2000 gesloten enveloppefinanciering (zelfde volume) Sinds 2000 stijging gewogen leerlingen met 8,5 % Uitholling met meer dan 252,11 omkaderingsgewichten Hiernaast ook veel bijkomende opdrachten zonder extra middelen 2015: besparing 10 % werkingsmiddelen Geen indexering laatste 4 schooljaren Gemiddeld nascholingsbudget p.p. = € 69,91 (2018)

Memorandum ISC CLB op het snijpunt van onderwijs, welzijn, gezondheid en werk betrek de sector tijdig – maak ons structureel partner binnen alle domeinen. Vertrek van onderuit! Leg de regie van de hulp zo dicht mogelijk bij de mensen die hulp nodig hebben en investeer in capaciteit. Geef ruimte voor innovatie – veranker structureel middelen en voorzie een flexibele regelgeving. Heb oog voor steeds complexer wordende problemen – neem de toegenomen taaklast mee in de omkadering. Stop de versnippering – erken de expertise en de rol van het CLB. Zorg voor een betere afstemming – verscherp en versterk de rol van het CLB (bv LOGO’s). Het aantal leerlingen stijgt – voorzie voldoende personeelskader.

Meer lezen? De CLB’s in cijfers. Schooljaar 2017-2018 De CLB’s klaar voor morgen. Memorandum voor de nieuwe Vlaamse Regering (20 maart 2019)

Vragen? Lotte.meulewaeter@g-o.be