Vreemde eend? Gewoon een kind in de klas! Workshop “Faire diagnostiek en verwijzing naar Buitengewoon Onderwijs” Nancy Romeyns VCLB Gent Lara Besard iCLB Stad Gent

Kaders Het zorgcontinuüm Het M decreet Opbouw workshop: uitleg + reflectie per fase

Het zorgcontinuüm http://www.prodiagnostiek.be

Het M(aatregelen) decreet Wat verandert er voor de scholen? Professionalisering in fase 0 en 1 binnen het zorgcontinuüm (IHP, formuleren ondersteuningsbehoeften, transparantie naar alle betrokkenen) Sticordi-maatregelen worden een decretaal recht, los van diagnose Aantonen dat leerling (tijdelijk) niet meer kan meegenomen worden in het gemeenschappelijk curriculum, omdat (sticordi-)maatregelen disproportioneel of niet voldoende blijken. (enkel SES-kenmerken zijn onvoldoende argument om dit te staven) SES criteria: De SES leerlingenkenmerken voor de omkadering zijn: Thuistaal niet Nederlands, telt voor 0,2929 coëfficiënt en wordt gelinkt aan het cultureel en taalkundig kapitaal van het gezin Opleiding moeder, telt voor 0,2685 coëfficiënt en wordt gelinkt aan de culturele bagage van de leerling en het sociaal kapitaal van het gezin Schooltoelage, telt voor 0,1205 coëfficiënt en wordt gelinkt aan de financiële draagkracht van het gezin

Preventieve basiszorg – Fase 0 De organisatie van het zorgbeleid Vorming en ondersteuning van het schoolteam Inschrijving- en onthaalbeleid Zorg op klasniveau Opvolging van alle leerlingen Communicatie met ouders Betrekken van alle leerlingen Bovenaan in het continuüm van zorg staat de preventieve basiszorg, want goede zorg start met goed onderwijs in de klas. Het is de opdracht van elke school om de maximale ontwikkeling van alle leerlingen te stimuleren en problemen zo veel als mogelijk te voorkomen. De uitbouw van de preventieve basiszorg wordt vanuit een aantal invalshoeken belicht. De school kan ze gebruiken om het eigen zorgbeleid te bekijken vanuit verschillende perspectieven. Zo kan elk schoolteam haar zorgbeleid optimaliseren vanuit een handelingsgerichte visie, die aansluit bij alle verdere fases in het continuüm van zorg.

Preventieve basiszorg – Fase 0 Inschrijving- en onthaalbeleid Anamnese Meertalige Kinderen (Sig) http://www.sig-net.be/nl/publicaties/anamnese-meertalige-kinderen-amk_74.aspx Het inschrijving- en onthaalbeleid is een belangrijke factor binnen een preventieve zorgvisie. * Bij inschrijving hanteert de school een eenvormige bevraging vanuit een brede kijk. * De communicatie en afstemming met de ouders en leerlingen staan centraal. * Er wordt gebruik gemaakt van de informatie van een vorige school om de opvang zo optimaal mogelijk te maken en de continuïteit in de aanpak te verzekeren. Dit gebeurt uiteraard in afstemming en met het akkoord van de ouders. * Indien ouders of leerlingen wensen dat bepaalde informatie discreet wordt behandeld, bijvoorbeeld uit angst voor een stigma of negatieve beeldvorming, houdt de school hier rekening mee. * Indien een leerling een school verlaat, heeft deze school de verantwoordelijkheid om duidelijke en handelingsgerichte informatie te verschaffen zodat de overgang zo vlot mogelijk kan verlopen. Ook in dit geval zijn de betrokkenheid en het akkoord van de ouders noodzakelijk

Preventieve basiszorg – Fase 0 Communicatie met ouders * Vertaalfiches: meertalig communiceren met ouders. http://www.klasse.be/leraren/33997/vertaalfiches-meertalig-communiceren-met-ouders/ Je wil laaggeschoolde en anderstalige ouders helpen om belangrijke informatie over onderwijs goed te begrijpen? De vertaalfiches van Klasse helpen je hierbij. Een vertaalfiche bevat een basisboodschap die elke school aan ouders geeft, in laagdrempelig Nederlands en in negen verschillende talen. Soms zit er ook een filmpje bij. Er zijn ondermeer vertalingen ivm: Beloning voor een goed rapport? CLB Contactpersonen op school: aan wie stel jij je vragen? Handen wassen Hoe begeleid je huiswerk? Inschrijven in een school Kleuterklas – instappers Kleuterklas – verplichte aanwezigheid en taalproef Lezen is belangrijk: haal Nederlandstalige boeken in huis Luizen – meldingsbrief Luizen – nat-kamtest Medisch onderzoek op school Nachtmerries over school Oudercontact – kijklijst Oudercontact – tips Plassen? Als je moet, ga! Positief opvoeden Privacy: wat mag de school weten? De schooltoelage Stress en faalangst voorkomen Tafels oefenen Volwassenenonderwijs Water drinken Wat leren kinderen op school? Wat te doen bij conflicten op school? Zieke kinderen – tijdelijk onderwijs aan huis Zindelijkheid: op het potje (vertaalfiches van LOP Sint Niklaas)

Preventieve basiszorg – Fase 0 * Vertaalbibliotheek http://vertaalbib.vtgent.be/drupal/?q=home De vertaalbib is een online platform waarop dienst- en hulpverleners allerhande nuttige documenten kunnen vinden, vertaald naar verschillende talen. Deze documenten kunnen zij gebruiken bij hun communicatie met anderstaligen, om zo de hulp- en dienstverlening toegankelijk en kwaliteitsvol te laten verlopen.

Verhoogde zorg – Fase 1 De structurele en preventieve maatregelen uit de fase van de preventieve basiszorg volstaan soms niet (meer) of slechts maar gedeeltelijk om aan de onderwijsbehoeften van een of meerdere leerling(en) tegemoet te komen. In de fase van de verhoogde zorg worden oplossingen en manieren van aanpak gezocht die kunnen gerealiseerd worden binnen de reguliere werking en omkadering van de school, en in samenwerking met de ouders en de leerling. Het evalueren en registreren van deze interventies zijn een belangrijke verantwoordelijkheid van de school. Zo wordt een eventueel toekomstige overstap naar de fase van uitbreiding van zorg, waar intens en leerlingengebonden met het CLB wordt samengewerkt, degelijk en transparant onderbouwd. Om tot goede interventies te komen in de fase van de verhoogde zorg staan de volgende elementen centraal: de onderwijsbehoeften worden zo goed mogelijk bepaald; alle partners worden betrokken: leerkrachten, ouders en kinderen; er wordt gebruik gemaakt van de positieve kenmerken; er wordt breed gekeken. Een valkuil is immers te snel een bepaald spoor in te slaan of al meteen vermoedens te uiten rond een diagnose of label; de maatregelen zijn concreet omschreven; er wordt gestreefd naar succeservaringen; de interventies zijn afgestemd op de context; er wordt rekening gehouden met de ondersteuningsbehoeften van leerkrachten en ouders; naar een einddoel werken zal dikwijls in haalbare (tussen)stappen moeten gebeuren; goede planning, afspraken en evaluatie van de gekozen acties zijn nodig.

Verhoogde zorg – Fase 1 Zorgoverleg Verzamelen van informatie Onderwijsbehoeften en aanpak bepalen Plannen, handelen en evalueren

Uitbreiding van zorg – Fase 2 Voor sommige leerlingen volstaat de verhoogde zorg niet meer, de huidige begeleiding van de leerling in de schoolse situatie dreigt vast te lopen. Het schoolteam voelt dat zijn inspanningen en deze van de ouders en van de leerling geen of onvoldoende resultaat opleveren en heeft versterking nodig. Er is nood aan bijkomende inzichten in de onderwijsleersituatie. Schoolteam en leerling/ouders besluiten het CLB-team te betrekken bij de individuele probleemanalyse. De ondersteuningsinitiatieven uit de vorige fase van verhoogde zorg worden verder gezet. In deze fase situeren zich de HGD-trajecten.

Uitbreiding van zorg – Fase 2 Decreet Rechtspositie Minderjarige Rechten van minderjarigen en hun ouders Onder meer: -Toestemming van ouders en/of leerling is noodzakelijk -CLB-dossier Zie folders

Uitbreiding van zorg – Fase 2 Wanneer uitbreiding van zorg? Tweeledige rol van het CLB-team Duiding van het diagnostische traject Handelingsgericht diagnostisch traject Handelen en evalueren na de adviesfase

Faire diagnostiek

Faire Diagnostiek Doel Onderscheid maken tussen leerlingen met problemen die door de ontwikkelingscontext van kansarmoede of etniciteit veroorzaakt zijn en leerlingen met problemen van een andere orde zoals leer- en ontwikkelingsstoornissen. (10 vuistregels, 10 criteria)

Testing algemeen Testen zijn altijd relatief, een momentopname,…. Storende factoren uitsluiten of inschatten en rekening mee houden Testen ifv handelen Testresultaat is niet doel op zich Onderzoek is niet enkel testen Toeststenen faire diagnostiek p 36/37): deskundigheid diagnosticus.

Storende factoren Het gaat hier over de factoren die een negatieve invloed uitoefenen op het testresultaat en die significant vaker voorkomen bij kansarme en allochtone groepen dan bij andere. Een lage prestatiemotivatie Onvoldoende taalvaardigheid Te weinig vertrouwdheid met onze cultuur Onvoldoende testvaardigheid Brochure faire diagnostiek p 37-39 GAC’s (Gentse acculturatie vragenlijsten)

Schoolse vaardigheden Het toetsen wordt vaak vertroebeld door hun beperktere kennis van de Nederlandse taal Eerst en vooral taalvaardigheid nagaan ( taalvaardigheidtoetsen, observatie, gesprek en grondige anamnese cfr. intake) 1ste werkhypothese: een normale reactie op een abnormale situatie Uiteraard kunnen deze leerlingen ook een leerstoornis hebben. Brochure faire diagnostiek p 40-41 Faire diagno van schoolse vaardigheden Faire diagno en taalvaardigheid Faire diagno en schoolse kennis rekenen

Intelligentie Relativiteit van een IQ-cijfer Voor een leerling 2 jaar in België is kan geen betrouwbare IQ-bepaling gedaan worden; storende factoren zijn dan te sterk Naast de ‘cognitieve vaardigheden’ ook de intellectuele mogelijkheden (potentie) Context waarin cognitieve vaardigheden ontwikkelden Brochure faire diagnostiek p 35 en 40 Leidraad WISC-III Faire diagnostiek van de intelligentie Verschil tss verworven kennis (cultuurbepaald/ beperkt in tijd/ lft gebonden) en cognitieve vaardigheden Alleen baseren op het IQ cijfer is niet hoe het moet (daar niet op blind staren)/ interpretatie van de ganse test is belangrijk rekening houdend met alle storende factoren en rekening houdend met alle andere verzamelde gegevens,

Sociale redzaamheid Dikwijls van doorslaggevend belang bij advisering Nadeel van schalen: peilen naar aanpassing aan onze westerse middenklassesamenleving 2 mogelijkheden - gestandaardiseerd afnemen - als middel tot inschatting Brochure faire diagnostiek p 41-42

Advisering Kan zich bevinden op verschillende niveaus - binnen de school (IHP verfijnen/terug naar verhoogde zorg) - betrekken van externen - school op maat Advies Buo is niet bindend

School op maat – Fase 3 Andere school Buitengewoon Onderwijs

School op maat – Fase 3

School op maat – Fase 3 Type Basisaanbod: Voor kinderen en jongeren bij wie de onderwijsbehoeften dermate zijn en bij wie aantoonbaar blijkt dat de aanpassingen ofwel disproportioneel ofwel onvoldoende zijn om de leerling binnen het gemeenschappelijk curriculum te blijven meenemen. maximum 2 jaar, verlengbaar na BSL klassenraad en CLB. Verplichte ondersteuning van school BO en CLB bij zoeken naar school en zorgen voor ondersteuning tot vlotte overgang Vroeger type 1 en 8

School op maat – Fase 3 Type 2: Kinderen met een verstandelijke beperking a) IQ ≤ 60 b) sociaal aanpassingsgedrag: 3 SD’s < gemiddelde c) functioneringsproblemen vóór 18 jaar d) besluit “verstandelijke beperking” na procesdiagnostiek Type 3: emotionele of gedragsstoornis, op basis van gespecialiseerde, multidisciplinair team aangeleverde diagnostiek m.i.v. psychiatrisch onderzoek één van de volgende problematieken: Aandachtstekortstoornis met hyperactiviteit Oppositioneel-opstandige gedragsstoornis Gedragsstoornis in enge zin, ‘conduct disorder’ Angst- en stemmingsstoornis

School op maat – Fase 3 Type 4: voor kinderen met een motorische beperking Type 5: voor kinderen die opgenomen zijn in een ziekenhuis, een residentiële setting of verblijven in een preventorium. Type 6: voor kinderen met een visuele beperking Type 7: Kinderen met een auditieve beperking of een spraak- en taalstoornis Type 9: ASS zonder verstandelijke beperking (Multidisciplinair + psychiatrisch verslag noodzakelijk)

School op maat – Fase 3 CLB attestering: Vastleggen diagnostische protocollen voor alle types behalve voor het Type basisaanbod Toelatingsvoorwaarden Attest CLB (vanaf 01.09.14 enkel door CLB) Fasen zorgcontinuüm werden doorlopen STICORDI disproportioneel of onvoldoende zijn Onderwijsbehoeften leerling omschreven volgens ICF (en geen SES-kenmerken) Het CLB-verslag: attest + protocol (BvR)