Natuur als resource voor het verdienmodel Casus Zorgboerderij de Cinquant, Haps Maart 2019, Arjan Dekking, arjan.dekking@wur.nl www.cinquant.nl voor meer informatie

Natuur als waardevol element voor je bedrijf Deze casusbeschrijving gaat over Zorgboerderij de Cinquant Gezichtspunten: Op welke manieren is natuur van waarde voor de zorg? Op welke manieren is natuur van waarde voor de landbouwtak? Op welke manieren zijn de landbouwtak en de zorg van waarde voor de natuur? Dit zijn de gezichtspunten in de presentatie. Het is ook de uitdaging om één op één te kijken maar ook naar de combinatie van meerwaarde van natuur, landbouw, kinderopvang

Bedrijfsontwikkeling op tijdlijn Akkerbouw en melkvee Akkerbouw en varkens Tuinbouw en zoogkoeien Vrijwillig agrarisch natuurbeheer Bedrijf in de EHS Landgoed de Cinquant Zorg als sociale functie Officiële zorgboerderij Boerderijwinkel en camping 1735 1975 2000 2025 Zorgboerderij de Cinquant is gevestigd in Haps een klein dorp in Zuid-Oost Brabant. Ondernemer Paul van der Groes is geboren en getogen op deze uit 1735 stammende boerderij. Van oorsprong was dit een melkveebedrijf, maar vanwege zijn geringe omvang (20 ha) was er weinig ruimte voor groei. Eind 70-er jaren hebben de koeien het veld moeten ruimen voor varkens (fokzeugen). Dit was iets wat in die jaren op heel veel meer plaatsen in Nederland gebeurde en werd bovendien zwaar gestimuleerd door de banken. De intensieve veehouderij heeft Paul echter altijd tegengestaan, zeker toen er eind jaren 90 ook nog varkenspest in Nederland uitbrak. Paul had altijd al mensen op zijn bedrijf die de aansluiting met de arbeidsmarkt gemist hadden of die op een andere manier behoefte hadden aan werken op een agrarisch bedrijf. Dit was vroeger een heel normale sociale functie van de landbouw; nog lang voor de term zorglandbouw werd uitgevonden. Een vergoeding hiervoor was niet aan de orde; je deed het gewoon.

Locatie Nijmegen Haps ‘s Hertogenbosch De Cinquant is altijd al een bedrijf geweest met veel natuurwaarden. Het bedrijf bevindt zich ten zuiden van de stuwwal bij Nijmegen. De Cinquant bevindt zich in een voormalig Maasdal, dit gebied kenmerkt zich door geulen en hoger gelegen stroombanken. Op de Cinquant is dit nog steeds goed te zien in de vorm van een steilrand. Daarnaast vindt je op het bedrijf veel houtwallen, een hakhoutbosje, enzovoort. Delen van het bedrijf zijn ook zodanig nat, dat ze voor de landbouw weinig waarde hebben. Paul besteedde altijd veel aandacht aan het onderhoud van deze natuurelementen. ‘s Hertogenbosch

Locatie

Locatie In de jaren 90 begon het realiseren van de Ecologische Hoofdstructuur (EHS); een samenhangend netwerk van Natuurgebieden in Nederland en Europa. Veel boeren zagen dit als een grote bedreiging voor hun bedrijfsvoering. Paul zag dit echter als kans. Eén van de percelen van de Cinquant viel in de EHS. Paul heeft het voor elkaar gekregen om het hele bedrijf in de EHS te krijgen. Het bedrijf werd qua landbouw sterk geëxtensiveerd en ging zich toeleggen op agrarisch natuurbeheer. Deze keer niet vrijwillig, maar betaald. Op alle percelen kwamen gesubsidieerde beheerpakketten.

Locatie (erf en gebouwen) Oude boerderij Hooiberg (publieksruimte) Winkel Stallen Werktuigloods Groentekas In deze periode gingen de varkens eruit en schakelde het bedrijf om naar biologisch. De Cinquant werd in deze periode ook een officiële erkende zorgboerderij. De agrarische activiteiten werden geëxtensiveerd tot zoogkoeien en blijvend grasland. Voor de zorg werd een stuk tuinbouw ontwikkeld en werd er een landbouwkas gebouwd. Later kwam er ook een boerderijwinkel en een mini-camping.

Kengetallen onderneming Multifunctioneel Zorg (agrarisch) Natuurbeheer Boerderijwinkel Wandelpaden Mini-camping Gemengd bedrijf +/- 30 zoogkoeien 21 ha land Landbouwkas Grasland en tuinbouw Cliënten met lichamelijke en verstandelijke beperking, mensen met een verslavingsachtergrond en jongeren die met justitie in aanraking zijn geweest. Het bedrijf ontwikkelde zich voorspoedig. Daar waar in de omgeving veel gespecialiseerde bedrijven omvielen floreerde de Cinquant. Dagelijks waren er zo’n 12-14 deelnemers in de zorg die door Paul, zijn vrouw Carien begeleid werden. Later kwamen ook twee van hun dochters op het bedrijf werken. Op de Cinquant werken mensen met een lichamelijke en verstandelijke beperking, mensen met een verslavingsachtergrond en jongeren die met justitie in aanraking zijn geweest. Een deel van deze jongeren woont in een instelling en werkt op de Cinquant. Van de beheerders van de instelling kreeg Paul als compliment dat de jongens altijd heel rustig waren als ze een dag op de Cinquant aan het werk waren geweest.

De waarde van natuur voor zorg Veel onderhoud aan bos en landschapslelementen Afwisselend werk (voor ieder iets wils) Ook veel werk in de winter

De waarde van natuur voor zorg Wat is de waarde van natuur voor een zorgboerderij vanuit verschillend perspectief Ondernemer Gedurende het hele jaar afwisselend werk Veel ruimte in de planning (komt niet op een dag aan) Deelnemers zorg Je energie kwijt kunnen Rust

De waarde van natuurinclusieve landbouw voor zorg Wat is de waarde van natuurinclusieve landbouw voor een zorgbedrijf vanuit verschillend perspectief Ondernemer: Een waardevolle aanvulling op de werkzaamheden op het bedrijf (variatie) Deelnemer zorg: Zelf voedsel verbouwen en verwerken Dieren verzorgen

Omgaan met dieren Deelnemer van de zorg Ondernemer Respect voor dieren meekrijgen is belangrijk Verantwoordelijkheid voor dieren voelen is belangrijk Ondernemer Deelnemers werken graag met dieren Omgang met dieren vraagt om samenwerking

Boerderij 't Paradijs: jezelf zijn op de zorgboerderij [video 6:33] Dit is een video wat een beeld geeft van de een andere zorgboerderij. Het geeft een beeld van de combinatie tussen zorgfunctie, productiefunctie en ook natuurfunctie. Ter illustratie van hoe een zorgboerderij werkt kan deze video ondersteunen.

Ontwikkeling zorglandgoed De Cinquant

Landgoed Eisen inrichting Fiscale effecten Minimaal 5 ha Minstens 30% bos en natuur Mag landbouwgond bevatten Voor minstens 75% omgeven door bos Openstelling Fiscale effecten Vrijstelling erf en schenkbelasting Vrijstelling vermogens rendementsheffing Vrijstelling overdrachts belasting Verlaging WOZ waarde Om de Cinquant toekomstbestendig te maken wil Paul zijn bedrijf omvormen tot landgoed. De Cinquant verliest dan zijn bestemming als landbouwgrond en wordt (nieuwe) natuur. Paul ontvangt dan een vergoeding voor de waardedaling van de grond. Omdat de waarde van het bedrijf verminderd wordt het bedrijf ook makkelijke overdraagbaar aan zijn dochters.

Belang van Landgoedfunctie voor de Cinquant Eenvoudiger bedrijfsovername Mogelijkheid voor 4 bouw- eenheden (ouderenzorg) Versterking zorgfunctie Versterking natuurfunctie Landbouwfunctie??? Bovendien is het mogelijk om op “Landgoed de Cinquant” per 10 ha, twee eenheden rood (bebouwing) te realiseren. Paul denkt hierbij aan een wooneenheid met 8 appartementen voor ouderen, een nieuwe doelgroep voor de Cinquant.

Opdracht: SWOT Analyse Landgoed De Cinquant SWOT-analyse Zorglandgoed de Cinquant Kansen Sluit aan bij beleid van de overheid Voldoet aan maatschappelijke behoefte Zwaktes Maakt exploitatie afhankelijk van beleid overheid Er is geen alternatief Sterktes Maakt bedrijfsovername door de kinderen mogelijk Versterking van de zorgfunctie Versterking van de natuurwaarde Bedreigingen Bedrijf wordt nog afhankelijker van zorg Landbouwfunctie verdwijnt grotendeels 24-uurs zorg is nieuw voor de Cinquant Past deze nieuwe doelgroep bij de andere deelnemers?

Opdracht Op wat voor manieren kan het plan voor landgoedontwikkeling bijdragen aan de: Natuurfunctie Productiefunctie Zorgfunctie De combinatie van bovenstaande (natuur, productie, zorg) functies Natuurfunctie - Nieuw bos en nieuwe houtwallen versterken de natuur op de Cinquant - Nieuwe natuurelementen op het bedrijf Productiefunctie - Hieraan geen positieve bijdrage. De landbouwfunctie wordt duidelijk minder doordat er grond uit productie genomen wordt en het beheer verder geëxtensiveerd wordt. Zorgfunctie Nieuwe doelgroep ouderen - Meer betreders van het bedrijf (wandelaars etc.) hierdoor meer reuring en bezoek aan de boerderijwinkel Combinatie van natuurfunctie, productiefunctie en zorgfunctie -Nieuwe cliëntgroepen op de boerderij kan zorgen voor meer aanloop naar de boerderijwinkel, recreatieve tak van het bedrijf. Niet alleen door de cliëntgroep maar ook door familie en kennissen die op bezoek komen. Het realiseren van het landgoed zal ook zorgen voor nieuw bos en nieuwe houtwallen. Het is dus aannemelijk dat het aanbod van de zorgboerderij op dit gebied in stand blijft of uitbreidt. Wanneer het snoeiwerk in de wintermaanden op peil blijft zal de productiefunctie ook in de benen moeten blijven. Op deze manier profiteren de verschillende functies van elkaar.

Opdracht Discussiestellingen Deze ondernemer kun je geen boer meer noemen. Het is positief voor de gehele landbouw dat deze ondernemer voor verbindingen zorgt tussen stad en platteland. Op grootschalige productiebedrijven kan natuur nooit dezelfde positie krijgen als op dit bedrijf.