Omzendbrief Passende beoordeling Infomoment VVSG december 2014

Inhoud Natura 2000 in Vlaanderen De natuurdoelen Passende beoordeling Omzendbrief Voortoets Praktische voorbeelden

16/02/2019

Europees beschermde natuur Hoe vogelrichtlijn habitatrichtlijn Wat 47 habitats 109 soorten Waar speciale beschermingszones = habitat- en vogelrichtlijngebieden = Natura 2000-netwerk Twee richtlijnen vormen de pijlers van het natuurbeleid in Europa: de Vogelrichtlijn van 1979 en de Habitatrichtlijn van 1992. De uitdaging van de twee RL kan samengevat worden in de doelstelling dat er in de LS een gunstige staat van instandhouding moet worden bereikt voor de er voorkomende natuurlijke habitats en soorten die Europees belangrijk gevonden worden.

Natura 2000 in Vlaanderen Vogelrichtlijn Natura 2000 Habitatrichtlijn VEN

Natura 2000 netwerk in cijfers SBZ-V gebieden : 24 Vogelrichtlijngebieden; een gezamenlijke oppervlakte van 98.243 ha 7,3 % van de landoppervlakte. SBZ-H gebieden : 38 Habitatrichtlijngebieden een gezamenlijke oppervlakte van 105.022 ha 7,8 % van de Vlaamse landoppervlakte. De totale oppervlakte Natura 2000 = 166.322 ha (12,3 % van de Vlaamse landoppervlakte).

Welke soorten en habitats ? Habitats : Bijlage I Natuurdecreet + criteria uit Bijlage V Natuurdecreet Soorten : Bijlage II Natuurdecreet (dier- en plantensoorten van bijlage II van Habitat-RL) Bijlage IV Natuurdecreet (vogelsoorten van bijlage I van de Vogelrichtlijn) Geregeld voorkomende trekvogels Bijlage III Natuurdecreet (dier -en plantensoorten van communautair belang van Bijlage IV Habitat-RL) Strikte bescherming; geen afbakening van gebieden vereist Meer info? www.ecopedia.be : Europees beschermde natuur

IHD-proces Speciale Beschermingszones definitief aanwijzen Instandhoudingsdoelen vaststellen Staat van instandhouding verbeteren Intensief participatief traject Trapsgewijze invulling Bijstelling van instrumenten Wetgevende kaders (gefaseerd) aanpassen

Actie Gewestelijke doelen (G-IHD) 2009 (heel Vlaanderen) Concrete uitwerking Gewestelijke doelen (G-IHD) 2009 (heel Vlaanderen) Lokale doelen (S-IHD) 2010-2012 (per SBZ) Actie 2010 tot 2015

Gewestelijke instandhoudingsdoelen Wat nodig is om Europees beschermde habitats en soorten in Vlaanderen duurzaam te beschermen Vier aspecten: oppervlakte = aantal hectare areaal = spreiding over Vlaanderen kwaliteit = beheer en milieu toekomst = evoluties en beleid Goedgekeurd door Vlaamse regering in 2010 = 40 à 55.000 hectare extra Besluit van de Vlaamse Regering van 23 juli 2010 tot vaststelling van gewestelijke instandhoudingsdoelstellingen voor Europees te beschermen soorten en habitats

Specifieke instandhoudingsdoelen Wat nodig is om Europees beschermde habitats en soorten in een speciale beschermingszone duurzaam te beschermen Twee aspecten oppervlakte/populatie = hoeveel is er nodig? kwaliteit = welke milieu-omstandigheden en structuur zijn nodig? Besluit per gebied : 34 ‘besluiten’ goedgekeurd door de Vlaamse Regering op 23/04/2014 Op komst: Peer & Linkeroever Rest: IJzervallei, Kuifeend en Voorhaven Zeebrugge

Taakstelling 2020 2008 2020 HA B I T A T S 2050 2008 2020 2050 SOOR T E N In 2020 16 habitats goed of verbeterd 16/02/2019 In 2020 70% van de oppervlakte goed beheerd

De passende beoordeling Lidstaten moeten passende maatregelen nemen om: bescherming, herstel of instandhouding te verzekeren van in SBZ aanwezige, Europees belangrijke habitats en soorten; om verslechtering of significante verstoring te voorkomen. Eén van die maatregelen: doorvoeren “passende beoordeling” ter voorbereiding van beslissingen inzake plannen/projecten wanneer die een effect kunnen hebben op een SBZ. Het einddoel van de sbz’s is niet om per definitie alle daarin vervatte gebieden tot reservaten om te vormen, waaruit dan alle menselijke activiteit zouden worden gebannen. Menselijke activiteiten blijven wel degelijk mogelijk en dikwijls ook wenselijk, op voorwaarde dat het einddoel niet geschaad wordt. Nl. de handhaving en/of het herstel van de gunstige staat van instandhouding van natuurlijke habitattypen en soorten van communautair belang. De LS moeten dus de nodige passende maatregelen nemen om de bescherming, het herstel of de IHD te verzekeren van de in de SBZ aanwezige Europees belangrijke habitats en soorten. Zij moeten ook maatregelen nemen om de verslechtering of significante verstoring ervan te voorkomen. 1 van deze door de LS te nemen maatregelen is het in principe doen doorvoeren van een “passende beoordeling” ter voorbereiding van beslissingen inzake plannen/projecten wanneer die effect kunnen hebben op een speciale beschermingszone.

De passende beoordeling Art.6.3 Habitat-RL  Art.36ter Natuurdecreet “Een vergunningsplichtige activiteit die, of een plan of programma dat, afzonderlijk of in combinatie met één of meerdere bestaande of voorgestelde activiteiten, plannen of programma's, een betekenisvolle aantasting van de natuurlijke kenmerken van een speciale beschermingszone kan veroorzaken, dient onderworpen te worden aan een passende beoordeling wat betreft de betekenisvolle effecten voor de speciale beschermingszone. […]” De overheid houdt bij haar beslissing over de voorgenomen actie, en in voorkomend geval ook bij de uitwerking ervan, rekening met het goedgekeurde milieueffectrapport, de passende beoordeling of het advies van de administratie bevoegd voor het natuurbehoud. Het einddoel van de sbz’s is niet om per definitie alle daarin vervatte gebieden tot reservaten om te vormen, waaruit dan alle menselijke activiteit zouden worden gebannen. Menselijke activiteiten blijven wel degelijk mogelijk en dikwijls ook wenselijk, op voorwaarde dat het einddoel niet geschaad wordt. Nl. de handhaving en/of het herstel van de gunstige staat van instandhouding van natuurlijke habitattypen en soorten van communautair belang. De LS moeten dus de nodige passende maatregelen nemen om de bescherming, het herstel of de ihd te verzekeren van de in de sbz aanwezige Europees belangrijke habitats en soorten. Zij moeten ook maatregelen nemen om de verslechtering of significante verstoring ervan te voorkomen. 1 van deze door de LS te nemen maatregelen is het in principe doen doorvoeren van een “passende beoordeling” ter voorbereiding van beslissingen inzake plannen/projecten wanneer die effect kunnen hebben op een speciale beschermingszone.

De passende beoordeling Verduidelijking passende beoordeling vergunningsplichtige activiteiten: Omzendbrief 14/…. 2 fazen in de besluitvorming!  De Lidstaten moeten er in de eerste plaats voor zorgen dat er een beoordelingsfase plaatsgrijpt d.m.v. een bepaalde inschatting (de passende beoordeling).  De lidstaten moeten vervolgens ook garanderen dat er in de besluitvormingsfase een beslissing wordt genomen o.b.v. die inschatting.

Omzendbrief PB Taakverdeling initiatiefnemer vs vergunningverlener “De initiatiefnemer is verantwoordelijk voor het opstellen van de passende beoordeling” (ND Art.36ter §3)  de initiatiefnemer van een vergunningsplichtige activiteit : vergunningsaanvrager maakt PB op! Centrale rol in de beslissingsfase: overheid die over de vergunningsaanvraag moet beslissen

Omzendbrief PB “Vergunningsplichtige activiteit” Een activiteit waarvoor op grond van een wet, decreet of besluit (met inbegrip van regelgeving van gemeentes of provincies) een vergunning, toestemming of machtiging vereist is. Betekenisvol effect voor SBZ niet onmogelijk Het begrip activiteit is zeer ruim op te vatten (memorie van toelichting bij ND): het is niet beperkt tot de oprichting van bouwwerken of de exploitatie van inrichtingen. Het omvat allerlei handelingen, werken of wijzigingen in het natuurlijke milieu of landschap. Aldus zijn zowel het winnen van grondwater, het kappen van een boom, het ontginnen van een natuurlijke rijkdom, het draineren van een grond, het bemesten ervan, als het wijziging van het microreliëf van de bodem te beschouwen als vergunningsplichtige activiteiten, telkens van zodra hiervoor een toestemming, machtiging of vergunning vereist is krachtens een wetgeving met inbegrip van regelgeving van gemeenten en provincies. Ook indien een activiteit verboden is maar de wetgeving in kwestie voorziet een mogelijkheid van ontheffing op dat verbod, is het aanvragen van de ontheffing te beschouwen als een aanvraag betreffende een vergunningsplichtige activiteit

Omzendbrief PB “Vergunningsplichtige activiteit” De projecten onderworpen aan de stedenbouwkundige vergunning; De projecten onderworpen aan de milieuvergunning; Verkavelingsvergunning; Planologische attesten; Allerlei handelingen, werken of wijzigingen aan het natuurlijk milieu of landschap; Zowel M.E.R.-plichtige activiteiten als niet M.E.R.-plichtige, vergunningsplichtige activiteiten. Het begrip activiteit is zeer ruim op te vatten (memorie van toelichting bij ND): het is niet beperkt tot de oprichting van bouwwerken of de exploitatie van inrichtingen. Het omvat allerlei handelingen, werken of wijzigingen in het natuurlijke milieu of landschap. Aldus zijn zowel het winnen van grondwater, het kappen van een boom, het ontginnen van een natuurlijke rijkdom, het draineren van een grond, het bemesten ervan, als het wijziging van het microreliëf van de bodem te beschouwen als vergunningsplichtige activiteiten, telkens van zodra hiervoor een toestemming, machtiging of vergunning vereist is krachtens een wetgeving met inbegrip van regelgeving van gemeenten en provincies. Ook indien een activiteit verboden is maar de wetgeving in kwestie voorziet een mogelijkheid van ontheffing op dat verbod, is het aanvragen van de ontheffing te beschouwen als een aanvraag betreffende een vergunningsplichtige activiteit

Omzendbrief PB “Vergunningsplichtige activiteit” Toestemmingen, machtigingen en vergunningen i.h.k.v. Natuurdecreet en Bosdecreet Machtigingen op grond van het Decreet tot bescherming van monumenten en stads- en dorpsgezichten Toestemmingen en vergunningen in uitvoering van het Grinddecreet Toestemmingen in uitvoering van het Landschapsdecreet Toestemmingen in uitvoering van het Decreet onroerende erfgoed Conformverklaring bodemsaneringsprojecten Ontginningsmachtiging in uitvoering van het Decreet Oppervlaktedelfstoffen … Het begrip activiteit is zeer ruim op te vatten (memorie van toelichting bij ND): het is niet beperkt tot de oprichting van bouwwerken of de exploitatie van inrichtingen. Het omvat allerlei handelingen, werken of wijzigingen in het natuurlijke milieu of landschap. Aldus zijn zowel het winnen van grondwater, het kappen van een boom, het ontginnen van een natuurlijke rijkdom, het draineren van een grond, het bemesten ervan, als het wijziging van het microreliëf van de bodem te beschouwen als vergunningsplichtige activiteiten, telkens van zodra hiervoor een toestemming, machtiging of vergunning vereist is krachtens een wetgeving met inbegrip van regelgeving van gemeenten en provincies. Ook indien een activiteit verboden is maar de wetgeving in kwestie voorziet een mogelijkheid van ontheffing op dat verbod, is het aanvragen van de ontheffing te beschouwen als een aanvraag betreffende een vergunningsplichtige activiteit

Omzendbrief PB “Vergunningsplichtige activiteit” Ook hervergunningen zijn gevat Alle activiteiten die rechtstreeks i.f.v. natuurbeheer gericht op SBZ gebeuren: in principe niet gevat MAAR in Vlaanderen wel. Als deze activiteiten een betekenisvolle aantasting van de natuurlijke kenmerken kunnen betekenen  PB (in context van Natuurbeheerplan opgemaakt) Het begrip activiteit is zeer ruim op te vatten (memorie van toelichting bij ND): het is niet beperkt tot de oprichting van bouwwerken of de exploitatie van inrichtingen. Het omvat allerlei handelingen, werken of wijzigingen in het natuurlijke milieu of landschap. Aldus zijn zowel het winnen van grondwater, het kappen van een boom, het ontginnen van een natuurlijke rijkdom, het draineren van een grond, het bemesten ervan, als het wijziging van het microreliëf van de bodem te beschouwen als vergunningsplichtige activiteiten, telkens van zodra hiervoor een toestemming, machtiging of vergunning vereist is krachtens een wetgeving met inbegrip van regelgeving van gemeenten en provincies. Ook indien een activiteit verboden is maar de wetgeving in kwestie voorziet een mogelijkheid van ontheffing op dat verbod, is het aanvragen van de ontheffing te beschouwen als een aanvraag betreffende een vergunningsplichtige activiteit

Omzendbrief PB “Speciale Beschermingszones” Zowel SBZ-V als SBZ-H Ook de SBZ’s van de andere gewesten en lidstaten In bijlage 2 omzendbrief: opsomming SBZ’s per gemeente In bijlage 3: opsomming SBZ’s met vermelding van alle gemeenten waarin ze gelegen zijn.

Omzendbrief PB “natuurlijke kenmerken” Natuurlijke habitattypes en/of soorten waarvoor SBZ werd aangewezen; Leefgebieden van die soorten ; Eventueel in het gebied aanwezige soorten van bijlage III van het ND, ook al werden die gebieden voor die soorten niet aangewezen Soorten van Bijlage III van het ND genieten strikte bescherming

Omzendbrief PB “betekenisvolle aantasting” Meetbare en aantoonbare gevolgen voor natuurlijke kenmerken SBZ = meetbare en aantoonbare gevolgen voor de staat van instandhouding van de soort(en) of habitat(s) waarvoor SBZ is aangewezen of soorten van bijlage III van het Natuurdecreet die voorkomen in SBZ = ernstige gevolgen voor de staat van instandhouding van habitats en soorten = wanneer de realisatie van de IHD in het gedrang komt Bij een voorgenomen project moet een passende beoordeling van de gevolgen voor het betrokken gebied worden gemaakt, rekening houdend met de ihd van de spb, wanneer er op grond van objectieve gegevens niet kan worden uitgesloten dat het project (afzonderlijk of in combinatie met andere plannen of projecten) significante gevolgen kan hebben voor dat gebied. De significantie van de gevolgen voor een gebied van een plan of project wordt afgezet tegen de IHD van het gebied. Wanneer een dergelijk plan of project weliswaar gevolgen heeft voor het gebied maar de IHD daarvan niet in het gedrang brengt, kan het niet worden beschouwd als een project dat significante gevolgen heeft voor het betrokken gebied.

Omzendbrief PB “kan veroorzaken” Bepalend bij de vraag of een PB opgemaakt moet worden: het risico op, niet het met zekerheid hebben van die gevolgen. Risico bestaat reeds als op grond van objectieve redenen niet kan worden uitgesloten dat het project of de activiteit significante gevolgen heeft. De nadruk op meetbaarheid en aantoonbaarheid van gevolgen mag niet doen vergeten dat niet zozeer het met zekerheid hebben van deze gevolgen bepalend is voor het antwoord op de vraag of er al of niet een passende beoordeling moet worden opgemaakt, maar wel het bestaan van het risico op een dergelijke meetbare of aantoonbare aantasting.

Omzendbrief PB “kan veroorzaken” 3 mogelijkheden: Zeker betekenisvolle effecten PB moet opgemaakt worden Zeker geen betekenisvolle effecten, ook niet in combinatie met cumulatieve effecten van andere plannen of projecten  geen PB opmaken Onduidelijk of twijfelachtig  www.voortoets.be Als geen PB gemaakt waar er wel een moest zijn: aanvraag vergunning, machtiging of toestemming onvolledig verklaren of weigeren.

Omzendbrief PB De voortoets Onderzoek voorafgaand aan indiening vergunningsaanvraag Door initiatiefnemer Opsomming basisgegevens project/activiteit  inschatten mogelijkheid betekenisvolle effecten www.voortoets.be De nadruk op meetbaarheid en aantoonbaarheid van gevolgen mag niet doen vergeten dat niet zozeer het met zekerheid hebben van deze gevolgen bepalend is voor het antwoord op de vraag of er al of niet een passende beoordeling moet worden opgemaakt, maar wel het bestaan van het risico op een dergelijke meetbare of aantoonbare aantasting.

Omzendbrief PB “Afzonderlijk of in combinatie met” Reeds bestaande milieudrukken  negatieve impact op IHD In beeld brengen milieudrukken en trends Inschatten additionele impact geplande activiteit Praktische wegwijzers per effectgroep: www.natuurenbos.be Bij de beoordeling of een project of een activiteit betekenisvolle nadelige effecten kan hebben voor een SBZ is het voor de initiatiefnemer en de besluitvormer van belang een inzicht te verwerven (en weer te geven) inzake de additionele verstoring die het voorgestelde project of de voorgenomen activiteit zou opleveren. Additioneel betekent hier dat de combinatie gemaakt moet worden met de reeds bestaande milieudrukken die een negatieve impact hebben op de IHD vd SBZ in kwestie, samen met de gekende trends in dat verband. Deze milieudrukken en trends zijn het gevolg van andere gekende activiteiten, initiatieven, plannen of projecten – deze worden in de mate van het mogelijke in beeld gebracht. De initiatiefnemer moet dus, in de mate van het mogelijke, dmv de PB elementen aanreiken die de vergunnigverlener toelaten om het oorzakelijk verband te onderzoeken en te benoemen tussen enerzijds de geïnventariseerde en voorspelbare milieudrukken van het voor vergunning voorgelegde initiatief en anderzijds bestaande of daadwerkelijk voorgestelde eigen en andere projecten, plannen of programma’s die mede relevante milieudrukken kunnen opleveren.

Omzendbrief PB Vorm van een passende beoordeling Lidstaten werken zelf methodologie uit Initiatiefnemer: vrij te kiezen welke vorm Bijlage IV omzendbrief: indicatieve structuur MER-plichtig?  PB integreren in MER ANB verplichte adviserende rol bij niet MER-plichtige activiteiten of projecten die betekenisvol effect kunnen hebben op SBZ

Omzendbrief PB Inhoud van een passende beoordeling Alle nodige gegevens zodat een advies of beslissing met volle kennis van zaken kan gebeuren Referentietoestand: IHD belangrijk aanknopingspunt Effectenonderzoek: - directe, indirecte, secundaire en cumulatieve effecten op korte, middellange en lange termijn - permanente en tijdelijke, zekere en mogelijke effecten Zowel op gekende, bestaande habitats als zoekzones

Omzendbrief PB Mogelijke structuur van een PB Bijlage IV omzendbrief (indicatieve structuur): Deel 1: beschrijving van de SBZ Deel 2: beschrijving van het project of de activiteit Deel 3: beoordeling van de negatieve effecten Deel 4: procesgegevens en bronvermelding

Omzendbrief PB “voorwaarden opleggen” Indien conclusies PB negatief  vergunning/toestemming weigeren Tenzij de significantie van de te verwachten aantasting kan geneutraliseerd worden door opleggen voorwaarden Mitigerende maatregelen Compenserende maatregelen (enkel bij projecten van groot openbaar belang) De initiatiefnemer kan dan ook, bij de opmaak van de PB milderende (mitigerende) maatregelen voorstellen en deze integreren in het voorgestelde project of activiteit zodanig dat het aantastingseffect in significantie daalt tot een niveau waarbij er niet langer sprake is van een betekenisvolle aantasting van de natuurlijke kenmerken van een sbz.

Omzendbrief PB “Uitzonderingsprocedure werken van groot openbaar belang” Dwingende redenen van groot openbaar belang Geen minder schadelijke alternatieven Uitzonderginsprocedure Art. 6,4 RL-H  Art. 36ter §5 ND Compenserende maatregelen! Art 36ter § 5 In afwijking op de bepalingen van § 4, kan een vergunningsplichtige activiteit die of een plan of programma dat afzonderlijk of in combinatie met één of meer bestaande of voorgestelde activiteiten, plannen of programma's, een betekenisvolle aantasting van de natuurlijke kenmerken van een speciale beschermingszone kan veroorzaken, slechts toegestaan of goedgekeurd worden a) nadat is gebleken dat er voor de natuurlijke kenmerken van de speciale beschermingszone geen minder schadelijke alternatieve oplossingen zijn en  b) omwille van dwingende redenen van groot openbaar belang met inbegrip van redenen van sociale of economische aard. Wanneer de betrokken speciale beschermingszone of een deelgebied ervan, een gebied met een prioritair type natuurlijke habitat of een prioritaire soort is, komen alleen argumenten die verband houden met de menselijke gezondheid, de openbare veiligheid of met voor het milieu wezenlijk gunstige effecten dan wel, na advies van de Europese Commissie, andere dwingende redenen van groot openbaar belang, in aanmerking.    De afwijking bedoeld in het voorgaande lid kan bovendien slechts toegestaan worden nadat voldaan is aan de volgende voorwaarden: 1° de nodige compenserende maatregelen genomen zijn en de nodige actieve instandhoudingsmaatregelen genomen zijn of worden die waarborgen dat de algehele samenhang van de speciale beschermingszone en -zones bewaard blijft;  2° de compenserende maatregelen zijn van die aard dat een evenwaardige habitat of het natuurlijk milieu ervan, van minstens een gelijkaardige oppervlakte in principe actief is ontwikkeld.    De Vlaamse regering kan nadere regels vaststellen voor het opstellen van een passende beoordeling van de effecten van de activiteit op de habitats, de habitats van een soort en op de soort of soorten waarvoor de speciale beschermingszone is aangewezen, voor het onderzoeken van minder schadelijke alternatieven en inzake de compenserende maatregelen. De Vlaamse regering oordeelt over het bestaan van een dwingende reden van groot openbaar belang met inbegrip van redenen van sociale of economische aard. Elke beslissing in uitvoering van de afwijkingsprocedure van deze paragraaf, wordt met redenen omkleed. 

Omzendbrief PB