Basisnotitie t.b.v. Colleges van Bestuur in het HBO De professionalisering van HBO docenten: een vraagstuk van Personeel- en Organisatiebeleid Basisnotitie t.b.v. Colleges van Bestuur in het HBO Petra Biemans Ben Fruytier Martha Meerman Ton Korver Ik wil graag iets vertellen …in opdracht van … door …. Volop aan de gang Nog geen uitgewerkte resultaten Beperken tot aanleiding en opzet onderzoek. Maar uit eerste resultaten komen fundamentele discussiepunten naar voren die ik u graag wil voorleggen en die mogelijk in de workshops besproken kunnen worden 26-12-2018 Kenniskring OCA

Agenda inleiding Achtergronden van het onderzoek “Wat is precies het “probleem” dat we willen gaan onderzoeken?” Aanpak van het onderzoek Voortgang van de voorbereiding van het project 26-12-2018 Kenniskring OCA

Achtergronden van het onderzoek en onderzoeksvraag transitie die de Hogescholen momenteel doormaken van onderwijs- naar kennisinstelling transitie moet samengaan met kwaliteitsslag professionalisering van docenten als één van de belangrijkste thema’s in de discussie over de verhoging van de kwaliteit van het Hoger Beroeps Onderwijs HRM-beleid van de Hogescholen als zeer belangrijke middel voor de professionalisering lectoren hebben professionalisering in hun taakstelling HRM-lectoren kijken vooral naar relatie professionalisering en P&O Onderzoeksvraag richt zich op de rol van het organisatie- en personeelsbeleid bij de professionalisering van de docenten in het HBO-onderwijs 26-12-2018 Kenniskring OCA

Professionalisering van docenten Wat verandert er in de functie van docenten? Nieuw professionalisme van docenten. Nieuwsgierigheid naar kennis wordt grondhouding Gericht op continue vernieuwing van het lesgeven oiv veranderingen in praktijk Studenten moeten lerende personen worden; Onderzoekstaken voor docent. Kennis veroudert. HBO-docenten moeten hun kennis actualiseren. Dat vraagt o.a. participatie in praktijkgericht onderzoek. Opleidingsniveau HBO- docent. Hogere kwalificaties voor docenten (master, doctoraat); Nieuwe ontwikkelingen in de opleiding voor opleiders. Nieuw professionalisme dwingt tot herbezinning op de taak van de opleiders van docenten w.o. de lectoren. Het gevaar van academic drift Onderzoek is niet heiligmakend op de HBO. Ook praktijkervaring geldt – Onderzoek Lubbe en Larsen ten behoeve van het VSNU programma: loopbaanperspectief jong talent. Ad Landbouw, Natuur en Techniek: goede positie van een bèta doctorandus op de arbeidsmarkt laag aantal afgestudeerden. Veel promovendi afkomstig uit het buitenland. Baan buiten wetenschap bij Landbouw en Techniek meestal eerste keus. Bij Natuur ligt dit anders. Hier sluit de doorstroming minder goed aan bij de wensen van de jonge wetenschappers zelf. Ad Economie, Recht aantal richtingen binnen Gedrag & Maatschappij. Aantal promotieplekken is laag Aantal afgestudeerden is in veel gevallen groot Scherpe concurrentie op de arbeidsmarkt Behouden van talent voor de wetenschap toch een probleem. Doorstroming goed. Na promotie goede mogelijkheden buiten de wetenschap. Ad HOOP gebied Taal & Cultuur en aantal richtingen binnen Gedrag & Maatschappij. Veel geschikte kandidaten. Weinig mogelijkheden voor gepromoveerden op de arbeidsmarkt Groot aandeel onbenut talent door geringe doorstroming vrouwen binnen de wetenschap. 26-12-2018 Kenniskring OCA

Professionalisering van docenten en de gevolgen voor Organisatie- en personeelsbeleid Structuur van onderwijsprocessen verandert meer werken in teams (productiestructuur) Andere wijze van wijze van aansturing (driehoek praktijk, onderzoek, onderwijs) Door taakverandering verandert werving, selectie, beoordeling, beloning, loopbanen etc.. Naast inhoud van HRM verandert ook het HRM-proces: communicatie met, aansturing van docenten, de stijl van leidingeven.  Professionals worden zeldzaam. Druk op arbeidsmarkt zal toenemen. Dat vraagt om strategische personeelsplanning. Meerdere loopbaanpaden: onderwijs-onderzoek, onderwijs-praktijk (adviesvaardigheden, trainingsvaardigheden), etc Nieuwe taken en hogere/andere kwalificaties maakt docentenberoep geen “dead-end-job”. Meer uitwisseling met omgeving: flexibiliteit Aandacht voor ‘talenten’ zal onherroepelijk toenemen: talentbeleid. 26-12-2018 Kenniskring OCA

Dilemma’s Dilemma’s bij vormgeving professionaliseringsbeleid: sturen op korte of lange termijn, de aard van de onderwijsfunctie versus de aard van de onderzoekfunctie, behoefte aan baanzekerheid versus behoefte aan employability professie van het docentschap versus professie van discipline docenten zelfstandige professionals versus lid van een docententeam. praten we over zelfsturende professionals of over hiërarchische sturing van teams gaat het om efficiëntie van gestandaardiseerde werkprocessen of om effectiviteit en innovativiteit van professionele autonomie, Moet HRM zich beperken tot uitvoeren van CAO-afspraken of werken aan cultuur van de permanente ontwikkeling van de professional. Dilemma’s variëren per onderwijsrichting, per afdeling en/of per Hogeschool.  Zoeken naar optimale balans. Functie lectoren is vooral debat aanzwengelen en verdiepen. 26-12-2018 Kenniskring OCA

Professionalisering en HRM: Welk onderzoek is nodig? naar effectieve en efficiënte taakverdelings-structuren voor (meerdere) primaire processen Naar de exacte eisen die aan docenten worden gesteld naar intrinsieke en extrinsieke motivatie van HBO-docenten, naar loopbanen in en buiten de organisatie; naar de beloning van ‘nieuwe’ professionals Naar employability en mobiliteit van docenten Naar implementatie van veranderingen Naar leerprocessen 26-12-2018 Kenniskring OCA

Centrale onderzoeksvraag: Hoe verloopt binnen de Nederlandse Hogescholen het proces van de professionalisering van docenten en wat zijn de slaag- en faalfactoren? Wat is talent? Uit meerdere onderzoeken (werken in de wetenschap, tussen wens en werkelijkheid) blijkt dat jonge wetenschappers behoefte hebben aan goede loopbaanbegeleiding. Inzicht in instrumenten die universiteiten hiervoor reeds inzetten ontbreekt echter. Om op centraal c.q. universitair niveau tegemoet te komen aan de behoefte van jonge wetenschappers is dat inzicht nodig. Zeer belangrijk onderdeel van loopbaanbegeleiding is exit-beleid 26-12-2018 Kenniskring OCA

Deelvragen: Drie invalshoeken Het professionaliseringsproces als leerproces. Welke manieren van leren (werkenderwijs, via formele HRM-lijn, binnen context van HRD) zijn aanwezig en welke zijn/is meest effectief voor professionalisering van docenten Vragen de drie aspecten van kennis (onderwijs, onderzoek en ondernemerschap) verschillende manieren van kennisverwerving/ professionalisering? Welke normeringen doen de ronde over de ideale docent? Vindt professionalisering steeds plaats op het niveau van de individuele docent of treffen we ook voorbeelden van professionalisering van teams aan? (“good practices”). 26-12-2018 Kenniskring OCA

Deelvragen Het professionaliseringsproces als organisatieproces. Welke organisatiestructuur van de onderwijs- en onderzoekprocessen in Hogescholen sluit het beste bij de Hogeschool als kennisinstelling? Welke schoolkenmerken hebben een positieve dan wel negatieve invloed op de ontwikkeling van professionele competenties? 26-12-2018 Kenniskring OCA

Deelvragen Het professionaliseringsproces als HRM-proces. Hoe kan imago van het docentschap worden verbeterd? Hoe kun je docenten een aantrekkelijk ontwikkelingsperspectief bieden? Hoe maak en houdt je docenten aantrekkelijk voor de arbeidsmarkt? Op welke wijze kunnen uit nieuwe doelgroepen docenten worden gerekruteerd? Wat betekent de diversiteit binnen de toekomstige generatie docenten voor ontwikkelings- en loopbaanbeleid? Hoe verhouden zich deze HRM-aspecten tot de andere manieren van professionalisering (werkenderwijs en HRD-lijn c.q. individuele ontwikkelingslijn: zie ad 1)? 26-12-2018 Kenniskring OCA

Inventarisatie van bestaande beleid aanwezigheid van beleid: welke plannen, maatregelen, instrumenten etc. zijn er (al)? zichtbaarheid van beleid: bekendheid bij docenten en leidinggeven realisatie van beleid: worden mooie plannen ook gerealiseerd? voorzien de maatregelen in de behoeftes van docenten en direct leidinggevenden? Welk aanvullend beleid is nodig? Welk beleid kan achterwege gelaten worden? Van wie komt beleid? P&O? De ‘lijn’? Centraal, decentraal Is er synergie tussen verschillende initiatieven? 26-12-2018 Kenniskring OCA

Aanpak van het onderzoek onderzoek uitvoeren binnen aantal hogescholen, die eigen accent kunnen leggen. reflectief actieonderzoek in aantal fasen (tijdens onderzoek opgedane kennis wordt voortdurend uitgewisseld Twee stadia, vier stappen Stadium 1 (algemeen over alle hogescholen die deelnemen) Stap 1: Inventariseren: wat is er al bekend over professionalisering van docenten Literatuur en onderzoek over professionalisering van HBO-docenten, literatuur over en onderzoek naar het profiel van de nieuwe Hogeschool docent, etc. Ook andere door Zestor geïnitieerde onderzoeken en –projecten worden hierbij betrokken. Interne notities en beleidsstukken over professionalisering/ontwikkeling en het “ideale” profiel van HBO-docenten binnen de deelnemende hogescholen. (Groeps)interviews met docenten, managers, bestuurders, beleidsmedewerkers en HRM-ers van de deelnemende hogescholen. Gedacht wordt aan minimaal 10 interviews per hogeschool, verdeeld over de diverse genoemde groepen. 26-12-2018 Kenniskring OCA

Aanpak van het onderzoek Stap 2: Analyseren en toetsen verzamelde informatie Is er een herkenbare trend af te leiden uit de professionaliseringsprocessen bij HBO-docenten? Is de variatie beperkt of juist heel groot? Is het mogelijk een eenduidig profiel te formuleren over de “ideale” HBO docent van de toekomst? Dit levert een aantal beelden/scenario’s van het proces van professionalisering op. Scenario’s worden ingebracht in discussiebijeenkomst voor docenten, managers, beleidsmedewerkers en HRM-ers. Doel is aanscherpen scenario’s 26-12-2018 Kenniskring OCA

Aanpak van het onderzoek Stap 3: Verzamelen beste praktijken rondom professionalisering HBO-docenten in hogescholen en bespeking in groepsbijeenkomsten Stap 4: Afronding Stadium 1 en opstart Stadium 2 Stadium 1 wordt afgerond door middel van een rapportage en presentaties over hoe professionalisering-processen van hogeschool-professionals gestimuleerd kunnen worden 26-12-2018 Kenniskring OCA

Analyseren en toetsen verzamelde informatie Inhoud Doorlooptij Stap 1 Inventariseren: wat is er al bekend over professionalisering van docenten bij hogescholen? Opstellen van beredeneerde checklists t.b.v. inventarisatie van bestaand relevant materiaal, houden van diepte en groepsinterviews met docenten, leidinggevenden, HRM-medewerkers, directeuren, etc. 3 maanden Stap 2 Analyseren en toetsen verzamelde informatie Analyse van de verzamelde informatie en toetsen van de voorlopige onderzoeksresultaten door ze te bediscussiëren in groepsbijeenkomsten met beleidsmedewerkers, docenten, bestuurders, HRM-ers, managers e.d.. 2 maanden Stap 3 Verzamelen praktijken rondom professionalisering HBO-docenten in hogescholen Op basis van de voorgaande activiteit wordt een checklist opgesteld met behulp waarvan de onderzoekers op zoek gaan naar praktijken en activiteiten die professionalisering van HBO-docenten stimuleren in hogescholen. Hiervoor kunnen ook andere dan de aan de vorige fase deelnemende hogescholen worden benaderd. Hierna vindt kennisdeling/toetsing plaats in groepsbijeenkomsten. 4 maanden Stap 4 Afronding Stadium 1 en opstart Stadium 2 Stadium 1 wordt afgerond met een rapportage en presentaties van tussenresultaten. Tevens vormt deze stap de opmaat voor Stadium 2, waar doormiddel van actieonderzoek de resultaten van Stadium 1 zullen worden uitgewerkt. Stadium 2 is gebaseerd op de uitkomsten van stadium 1 12 maanden 26-12-2018 Kenniskring OCA

Projectmanager (Petra Biemans): Inhoud Inzet Kostenraming Inventariseren: wat is er al bekend over professionalisering van docenten bij hogescholen? Projectmanager (Petra Biemans): Inhoudelijke begeleider (Martha Meerman) : Lectoren (Ben Fruytier en Ton Korver): Onderzoekers: Totaal 0,2 fte 0,2fte 0,1 fte 4x 0,4 fte (2x 12.000) 24.000 (4x 30.000) 120.000 192.000 26-12-2018 Kenniskring OCA