Taakherschikking in de ouderenzorg: een studie naar kansen, belemmeringen en effecten Marleen Lovink promovenda IQ healthcare Radboudumc 8 februari 2018

Onderzoek is mogelijk gemaakt door Gefinancierd door: Ministerie van VWS Uitgevoerd door: Hogeschool van Arnhem en Nijmegen: Miranda Laurant Geert van den Brink Anneke van Vught Radboudumc Raymond Koopmans Lisette Schoonhoven Anke Persoon Marleen Lovink

Wat is taakherschikking? https://www.youtube.com/watch?v=3o5TpKDUHeM

Wat is taakherschikking? ‘Het structureel herverdelen van taken tussen beroepen’ (RVZ, 2002) Voor de masteropgeleide zorgprofessionals, VS’en en PA’s, is inmiddels bij wet geregeld dat zij een zelfstandige bevoegdheid, en daarmee ook verantwoordelijkheid hebben, voor het indiceren en uitvoeren van voorbehouden handelingen (VWS, 2017).

Onderzoeksopzet Literatuurstudie Focusgroepen Casestudie Documentenanalyse Deel 1, 2 en 4 zowel 1e lijn als verpleeghuizen, deel 3 alleen verpleeghuizen. PVK zijn meegenomen, maar omdat zij voor taakdelegatie worden ingezet dit in je presentatie buiten beschouwing wordt gelaten. Mensen kunnen rapport volledige studie lezen. Casestudie: In 7 verpleeghuizen (3x VS, 2x PA en 2x PVK) In deze presentatie richt ik me op verpleeghuis en VS en PA

Kamerstukken Wie heeft dit gelezen  herkenbaar? discussie op het werk opgeleverd?! Via website van de rijksoverheid is het eindrapport te vinden, maar ook via platformzorgmasters.nl  wie kent deze website  interessant om in de gaten te houden! Over het platform Het Platform Zorgmasters is in het leven geroepen met vertegenwoordigers die dagelijks nauw betrokken zijn bij de ontwikkeling van de beroepen Verpleegkundige Specialist (voorheen Nurse Practitioner) en Physician Assistant. Een van de doelen van het platform is het ter beschikking stellen van informatie en deze te delen opdat de ontwikkeling van deze opleidingen en beroepen wordt ondersteund.  De vertegenwoordigers zijn Nederlandse Vereniging van Ziekenhuizen (NVZ) Federatie van Medisch Specialisten (FMS) Nederlandse Associatie Physician Assistants (NAPA) Verpleegkundigen en Verzorgenden Nederland – Verpleegkundig Specialist (V&VN) Vereniging Hogescholen Stichting Kwaliteit en Ontwikkeling Huisartsenzorg (KOH), Kenniscentrum Taakherschikking Eerste Lijn Ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport (VWS) Ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap (OCW)

Samenwerking of landjepik? Starten met discussie (aangeven dat ik presentatie eerder heb gegeven en dat dit discussie punten waren) landjepik?   Het kan toch eigenlijk niet dat een VS of PA hetzelfde werk doet als een SO? Betekent een substitutiepercentage van 100% dat de SO niet meer nodig is? Verzekeraars zullen VS’en en PA’s kiezen omdat zij goedkoper zijn Hoe hard bewijs is de ‘ervaren’ kwaliteit? Er zijn ook slechte ervaringen met taakherschikking. Zijn deze wel meegenomen in dit onderzoek? De VS of PA kan hetzelfde werk doen als een SO SO ook andere taken Achterwacht bij BD Schouwen 100% subsitututiepercentage wat betekent dit? 100% van de tijd die VS of PA werkt is tijdwinst voor SO Niet alleen taken SO, misschien zoveel aandacht voor wonden dat de wonden snel genezen en dit scheelt SO werk SO doet wel taken die de VS of PA niet doen (zie hierboven) HA post met 5 HA, bijvoorbeeld nu 3 HA en 2 VS’en Ratio hangt af van waar PA’s en VS’en allemaal voor worden ingezet, bijvoorbeeld doen ze wel/geen bereikbaarheidsdeinst Verzekeraars zullen VS’en PA’s kiezen omdat zij goedkoper zijn Effect op kosten in verpleeghuis nog onbekend Vanuit visie inzetten niet (alleen) vanuit kostenaspect Ivm krapte op de arbeidsmarkt juist logisch (en nodig) om VS’en PA’s in te zetten Werk SO’s wordt aantrekkelijker In 1e lijn zien we dat verzekeraar ook niet alleen VS’en en PA’s willen inzetten; het gaat om een mix ‘ervaren’kwaliteit In deze studie niet gelukt om kwantitatief te meten Interessant vervolg onderzoek, als ook duidelijker is hoe we kwaliteit in het verpleeghuis precies bepalen Geen slechte ervaringen Casussen hebben wel pijnpunten kunnen aantonen Door resultaten zijn er in de organisatie discussies gevoerd over vormgeving taakherschikking

3 kernboodschappen Taakherschikking van SO’s naar VS’en en PA’s in het verpleeghuis is mogelijk Er is onbekendheid met de inhoud en bevoegdheden van de functies van VS en PA Er is geen eenduidige visie op de inrichting van het functiehuis binnen het verpleeghuis en in het bijzonder taakherschikking binnen het verpleeghuis Per kernboodschap bevindingen uit onderzoek

1. Taakherschikking is mogelijk www.istockphoto.com VSen en PA’s kunnen een eigen afdeling runnen Wordt ondersteund door de data uit de verschillende deelstudies  in de casestudie in de diepte inzicht gekregen in deze’ best practices’.

1. Taakherschikking is mogelijk Case 4 Professional Verpleegkundig specialist / VS Afdeling(en) Psychogeriatrie en somatiek (n=2) Aantal cliënten 60 Samenwerkingsvorm SO VS werkt zelfstandig, SO op achtergrond beschikbaar, ondersteunt VS zo nodig bij vragen Domein Eerste aanspreekpunt in het medisch domein, ook aandacht voor het verpleegkundig domein

1. Taakherschikking is mogelijk Case 4 – vervolg Visite Zelfstandig MDO Medicatie voorschrijven Zelfstandig, SO ontvangt wel email Bijzonderheden VS gaat participeren in bereikbare dienst Wijze van taakherschikking Taakherschikking -VS is verantwoordelijk voor eigen cliënten Schatting tijdwinst voor SO(‘s) door VS en SO(‘s) Circa 90-100%

1. Taakherschikking is mogelijk Case 2 Professional Physician assistant / PA Afdeling(en) Geriatrische revalidatie (n=1) Aantal cliënten 12 Samenwerkingsvorm SO PA werkt zelfstandig, SO op achtergrond beschikbaar, ondersteunt PA zo nodig bij vragen Domein Medisch

1. Taakherschikking is mogelijk Case 2 – vervolg Visite Zelfstandig MDO Samen met SO, ieder brengt eigen cliënten in Medicatie voorschrijven Bijzonderheden Bij drukte participeert PA in bereikbare dienst PA voert veel overstijgende afdelingstaken uit, zoals implementeren van DBC structuur Wijze van taakherschikking Taakherschikking: - PA is verantwoordelijk voor eigen cliënten Schatting tijdwinst voor SO(‘s) door PA en SO(‘s) Circa 100%

1. Taakherschikking is mogelijk Cliënten zijn tevreden Professionals ervaren kwaliteit van zorg als gelijk of beter Kwaliteitsimpuls Ervaren uitkomsten op cliëntniveau, zijn minimaal van hetzelfde niveau in vergelijking met zorg die enkel verleend wordt door artsen Case 3: coaching zorgteam Case 4: VS voegt op alle niveaus iets toe: organisatie, artsenteam, zorgteam, cliënten/naasten, door kritische, motiverende en verbindende houding Case 2: PA biedt structuur en continuïteit Case 7: PA ontwikkelt vanuit aandachtsgebeid acute zorg nieuw producten zoals een triagesysteem

1. Taakherschikking is mogelijk Inzet van de VS en PA sluit goed aan bij de maatschappelijke ontwikkelingen in de ouderenzorg Het tekort aan SO’s kan opgevangen worden SO’s krijgen meer ruimte om andere taken op te pakken Maatschappelijke ontwikkelingen: toenemend aantal ouderen, tekort aan arbeidskrachten, beleid ministerie VWS inzake taakherschikking en opvattingen over kwaliteit van leven in de ouderenzorg

2. Onbekendheid met de inhoud en bevoegdheden van de functies van VS en PA www.istockphoto.com Wetgeving - het verrichten van heelkundige handelingen; - het verrichten van endoscopieën; - het verrichten van catheterisaties; - het geven van injecties; - het verrichten van puncties; - het verrichten van electieve cardioversie; - het toepassen van defibrillatie; - het voorschrijven van UR-geneesmiddelen. Opleidingen De MANP is een tweejarige, duale opleiding tot verpleegkundig specialist (VS). De studiebelasting is 120 EC (= 3360 studiebelastinguren). Hbo-verpleegkundigen kunnen tot de opleiding toe worden gelaten als ze minimaal twee jaar werkervaring hebben. Daarnaast moet de verpleegkundige een arbeidscontract voor tenminste 32 uur per week hebben als VS in opleiding. Het curriculum bestaat uit de volgende onderdelen: CANmeds-competenties/Klinisch handelen; Kwaliteitszorg; wetenschappelijk onderzoek. Tijdens de opleiding kiest de VS in opleiding voor een specifieke patiëntencategorie binnen één van de bij wet aangewezen verpleegkundig specialismen zoals: Preventieve zorg bij somatische aandoeningen Acute zorg bij somatische aandoeningen Intensieve zorg bij somatische aandoeningen Chronische zorg bij somatische aandoeningen Geestelijke gezondheidszorg Tijdens de opleiding staat de VS in opleiding geregistreerd in het RSV (Registratiecommissie Specialismen Verpleegkunde) register als VS in opleiding. De MPA is een 2,5 jarige, duale opleiding. De studiebelasting is 150 EC (=4200 studiebelastinguren). Als vooropleiding stelt de MPA de volgende eis: HBO gezondheidszorg , Paramedici, Klinisch verloskundigen. Daarnaast is 2 jaar klinische werkervaring vereist en moet de PA in opleiding een arbeidscontract voor tenminste 32 uur per week hebben. Het takenpakket en de opleidingsplaats zullen worden getoetst door de opleiding. Het curriculum bestaat uit de volgende onderdelen: CANmeds-competenties/Medisch klinisch handelen, Evidence based medicine, Stages in hoofdvakken geneeskunde.

2. Onbekendheid met de inhoud en bevoegdheden van de functies van VS en PA Case 1 Professional Verpleegkundig specialist / VS Afdeling(en) Psychogeriatrie (n=1) Aantal cliënten 102 Samenwerking met … SO(’s) 1 Samenwerkingsvorm SO(’s) VS en SO werken samen op de afdeling, beiden aanspreekpunt, SO geen andere afdelingen Domein Medisch domein, met aandacht voor het verpleegkundig domein

2. Onbekendheid met de inhoud en bevoegdheden van de functies van VS en PA Case 1 – vervolg Visite Om en om MDO VS en/of SO, afhankelijk van complexiteit en beschikbaarheid Medicatie voorschrijven Moet geaccordeerd worden door SO Wijze van taakherschikking Taakdelegatie, SO blijft verantwoordelijk Schatting tijdwinst voor SO(‘s) door VS en SO(‘s) Circa 25-50%

2. Onbekendheid met de inhoud en bevoegdheden van de functies van VS en PA https://www.youtube.com/watch?v=Kj6MaShia44

3. Geen visie op taakherschikking www.istockphoto.com Dit blijkt uit: * de inzet van de VS en PA is in verpleeghuizen ingegeven door een [PVPK Inderdaad weg] ervaren tekort aan SO’s, vervolgens wordt er vaak geen visie ontwikkeld of en hoe inzet bijdraagt aan kwaliteit. * er bestaat veel variatie in de taken en verantwoordelijkheden van de VS en PA in verpleeghuizen,  bijvoorbeeld contrast case 1 en 4 * het ontbreken van een strategisch personeelsbeleid op de functie van de VS en PA In verpleeghuizen.

3. Geen visie op taakherschikking Een goed functiehuis, zowel kwalitatief als kwantitatief billhighway.com Voor de complexiteit en ontwikkeling van de huidige ouderenzorg zijn hbo en academisch geschoolde medewerkers nodig (Hamers, 2016). De huidige formatie in verpleeghuizen heeft een sterk accent op mbo-opgeleide medewerkers, met name verzorgenden-IG. Om de PA en de VS goed te positioneren en maximaal effectief te laten zijn is het noodzakelijk dat ook hbo-verpleegkundigen aanwezig zijn om de kwaliteit van de verpleegkundige zorg (mede) te bewaken. Daarnaast is het ontbreken van een hbo-verpleegkundige nadelig voor taakherschikking. De PA en de VS worden door het ontbreken van voldoende hbo-verpleegkundigen juist gestimuleerd om dit hiaat op te vullen en voeren relatief veel verpleegkundige taken uit die ook op en lager opleidingsniveau belegd zouden kunnen worden uit wat nadelig is voor het herschikken van medische taken.  dit speelt bijvoorbeeld in case 1: Veel wisselingen, veel oproepkrachten, slechts 1 hbo-verpleegkundige  consultvragen worden niet gefilterd en komen allemaal bij de VS terecht

3. Geen visie op taakherschikking Beroepsverenigingen, V&VN, NAPA, Verenso, LHV en NHG: Gezamenlijke visie op de inzet van de VS en PA Bestaande beroepsprofielen van VS en PA specificeren voor de ouderenzorg Gezamenlijke handreiking voor taakherschikking in de ouderenzorg

3. Geen visie op taakherschikking Zorgorganisaties/professionals Gezamenlijke visie op de inzet van de PA en VS Heldere en aantrekkelijke functies, passend bij de wettelijke kaders Samenwerkingsafspraken, inclusief verantwoordelijkheidsverdeling en het jaarlijks herijken hiervan Handreiking Verantwoordelijkheidsverdeling in de Zorg (KNMG e.a., 2010) Handreiking implementatie Taakherschikking (KNMG e.a., 2012) Werkformulieren implementatie Taakherschikking (FMS, 2015) Handreiking verantwoordelijkheidsverdeling in de zorg CHECKLIST MET 13 CONCRETE AANDACHTSPUNTEN BIJ AFSPRAKEN OVER VERANTWOORDELIJKHEDEN 1 Voor de cliënt is te allen tijde duidelijk wie van de betrokken zorgverleners: • het aanspreekpunt is voor vragen van de cliënt of diens vertegenwoordiger; • de inhoudelijke (eind)verantwoordelijkheid heeft voor de zorgverlening aan de cliënt; • belast is met de coördinatie van de zorgverlening aan de cliënt (zorgcoördinator). Het is van belang dat deze drie taken over zo weinig mogelijk zorgverleners worden verdeeld. Zo mogelijk zijn deze taken in één hand. 6 Zorgverleners die deelnemen aan een samenwerkingsverband maken duidelijke afspraken over de verdeling van taken en verantwoordelijkheden met betrekking tot de zorgverlening aan de cliënt. 12 Afspraken die door samenwerkingspartners worden gemaakt over de aard en inrichting van de samenwerking en over ieders betrokkenheid worden schriftelijk vastgelegd. De KNMG Handreiking Implementatie Taakherschikking die in 2012 is opgesteld door de KNMG, de NAPA en de V&VN, vormt het basisdocument om te komen tot taakherschikking in de zorg. Dit is een stappenplan om taakherschikking naar Physician Assistants en Verpleegkundig Specialisten binnen de beroepsuitoefening mogelijk te maken. Het doel van de handreiking is om ervoor te zorgen dat alle beroepsbeoefenaren die betrokken zijn bij taakherschikking, gezamenlijk tot een regeling komen over de handelingen die binnen het wettelijk kader vallen. Stap 1. Bepaal om welke beroepsbeoefena(a)r(en) het gaat Stap 2. Bepaal bijdrage van de PA/VS aan het zorgproces Stap 3. Bepaal welke voorbehouden handelingen zelfstandig geïndiceerd en verricht worden Randvoorwaarden 1. Kwaliteit van zorg moet uitgangspunt zijn. 2. Zorg voor een heldere verantwoordelijkheidsverdeling tussen de betrokken beroepsbeoefenaren. 3. Borg de kwaliteit van de (praktijk)opleiding van beroepsbeoefenaren. 4. Monitor de inzet van de VS/PA en van andere betrokkenen en evalueer de samenwerkingsafspraken. 5. Zorg voor heldere informatie over de inzet van beroepsbeoefenaren richting patiënten. 6. Pas de functiebeschrijvingen aan conform de bevoegdheden. Werkformulier: Samenwerkingssverband met welke artsen? Wie van de artsen eerste aanspreekpunt? Welke zorgactivitieten neemt de VS op zich? Welke ( voorbehouden) diagnostische- en therapeutische handelingen worden volledig zelfstandig uitgevoerd (op grond van art 36aWetBIG)? De volgende specifieke medicatie wordt alleen voorgeschreven na overleg binnen de vakgroep / maatschap: Verwijsbeleid Etc.

Het raamwerk In aansluiting op de conclusies en aanbevelingen zoals beschreven in de vorige twee hoofdstukken hebben we een raamwerk ontwikkeld voor de implementatie van taakherschikking in de ouderenzorg. Het raamwerk kan als gespreksdocument worden gehanteerd om landelijk beleid vorm te geven, maar het biedt tevens regionaal/lokaal aan organisaties handvatten om te komen tot een optimaal functiegebouw, waarbij de juiste professional op de juiste plek bijdraagt aan verbetering van de kwaliteit van leven van de ouderen, goede kwaliteit en veiligheid van de zorg, de toegankelijkheid van de zorg én doelmatige zorg.

Samenwerking of landjepik? Hoe is taakherschikking in jouw organisatie vormgegeven? Wat gaat goed? Wat kan beter? Wat heb je daarvoor nodig? Wie moeten er samenwerken? En op welke manier? Wat ga je morgen doen?

Meer weten?! Lees het eindrapport: Neem contact op: http://www.platformzorgmasters.nl/categories/landelijk-beleid-beroepen/ Neem contact op: marleen.lovink@han.nl