15-Jul-16 | 1 Financiële organisatie van het Nederlandse zorgsysteem: Welke gezondheidseconomische principes liggen ten grondslag aan het Nederlandse zorgstelsel? April 26, 2016 Bernard van den Berg

Achtergrond De gereedschapskist van de gezondheidseconoom voor artsen in een notendop Nadruk op medische zorg  Prikkels voor zorgaanbieders  Prikkels voor zorgvragers Samenstelling van het basispakket buiten beschouwing 15-Jul-16 | 2

Zorguitgaven als percentage BBP (OECD, 2013) 15-Jul-16 | 3

Zorguitgaven per sector (RIVM, 2011) 15-Jul-16 | 4 Sector Absoluut in miljoen euro Ziekenhuiszorg & medisch specialistische zorg Ouderenzorg Welzijnszorg Genees & hulpmiddelen, lichaamsmaterialen9.040 Eerstelijnszorg8.537 Gehandicaptenzorg7.584 Geestelijke gezondheidszorg5.665 Totaal89.381

Evolutie van zorgsystemen Vrije markt: ongelijke toegang tot zorg Organiseren van gelijke toegang tot zorg via publieke financiering Kostenbeheersing via lapmiddelen zoals budgetten Introduceren van prikkels tot doelmatigheid 15-Jul-16 | 5 (Cutler, 2002)

Evolutie van het Nederlandse zorgsysteem Ziekenfondsen: toegang tot zorg voor mensen met laag inkomen (< euro) Gevolgen kostenbeheersing:  Tweedeling: ziekenfonds versus particulier  Regionale verschillen  Wachtlijsten (rechtszaken)  Bedrijvenpoli discussie  Algehele ontevredenheid 15-Jul-16 | 6

Waarom gereguleerde concurrentie? Kostenbeheersing onvoldoende prikkels voor zorgaanbieders tot:  Kwaliteitsverbetering  Doelmatigheid  Maatwerk: afstemming zorg op individuele vraag Prikkels tot kostenbeheersing van vrager (niet effectief)  Eigen bijdrage  Eigen risico Aanbod-geïnduceerde vraag 15-Jul-16 | 7

Waarom gereguleerde concurrentie? Aanbod-geïnduceerde vraag Ongelijkheid in informatie tussen arts en consument (informatie asymmetrie) Financiële en niet-financiële prikkels om zorgvraag consument te beïnvloeden Aanbod-geïnduceerde vraag  Meer/minder vraag dan in geval consument zelfde informatie had gehad dan de arts  Onnodig zorggebruik 15-Jul-16 | 8

Wat is gereguleerde concurrentie? De intuïtie Een derde partij versterkt de relatief zwakke marktpositie van de consumenten op de zorgmarkt (Enthoven, 1978) Voorbeelden derde partij:  Zorgverzekeraar  Regionale zorginkopers (provincie)  Patiëntenvereniging  Clinical commissioning groups 15-Jul-16 | 9

Wat is gereguleerde concurrentie? Voordelen Voordelen collectief zorg inkopen namens consumenten door concurrerende verzekeraars  Stijging marktmacht consumenten  Verkleinen van informatie ongelijkheid tussen aanbieder en vrager  Investeren in kennis en expertise die noodzakelijk is om informatie ongelijkheid te verkleinen 15-Jul-16 | 10

11 Zorgverzekeraars Zorgverlenings- markt Zorgverzekerings- markt Zorginkoopmarkt Source: Lapré et al.., 2001 Wat is gereguleerde concurrentie? De markten Zorgaanbieders Consumenten (Schut & Rutten, 2001)

Perverse prikkels: Selectie Vrije zorgverzekeringsmarkt  Verzekeraar: risicoselectie  Consument: averechtse selectie Zorginkoopmarkt: risicoselectie door zorgaanbieders 15-Jul-16 | 12

Maatregelen selectie zorgverzekeringsmarkt Consument: verzekeringsplicht Zorgverzekeraar:  Acceptatieplicht  Nominale premie (verbod op premiedifferentiatie) Risicoverevening 15-Jul-16 | 13

Zorgkosten per inwoner (5,354 euro): naar leeftijd en geslacht (RIVM, 2011) 15-Jul-16 | 14

Risicoverevening Compensatie via het Zorgverzekeringsfonds (Zorgverzekeringswet) Compensatie voor verschillen in:  Leeftijd  Geslacht  Gezondheid Geen compensatie voor verschillen in:  Aanbod-geïnduceerde vraag  Inefficiënties 15-Jul-16 | 15

Andere regulering Gelijk basispakket voor iedereen  Jaarlijks advies van het Zorginstituut  Verzekeraar mag geen minimaal pakket aanbieden Prijsonderhandelingen (B-segment) Jaarlijkse keuze zorgverzekering Eigen risico  Verplicht  Vrijwillig Zorgtoeslag lagere inkomens Aanvullende verzekeringen: vrije markt Toezicht marktconcentratie: Nederlandse Zorgautoriteit 15-Jul-16 | 16

Functioneert het Nederlandse systeem volgens verwachting? Variatie in jaarlijkse percentage van wisselaars zorgverzekering Lagere uitvoeringskosten zorgverzekeraars Premies soms lager dan de normpremie van het ministerie van VWS Fusies:  Zorgverzekeraars  Zorgaanbieders Kwaliteit: Waarom gaat ontwikkeling valide informatie over kwaliteit zo langzaam? 15-Jul-16 | 17

Samenvatting Nederlandse gezondheidszorg is relatief duur Aanbod-geïnduceerde vraag belangrijker dan prikkels voor zorgvragers De kern van het Nederlandse systeem is collectieve zorginkoop namens consumenten  Tegengaan aanbod-geïnduceerde  Prikkels tot doelmatigheid  Prikkels tot maatwerk  Investeren in kennis en kwaliteitsverbetering Kan het systeem volgens verwachting functioneren zonder valide kwaliteitsinformatie? 15-Jul-16 | 18

Discussie 15-Jul-16 | 19