WELKOM Infomoment scholen – VCLB VNK april 2016

Opvolging doorverwijzing naar schoolexterne hulp Visie VCLB Voor- en Noorderkempen

Doorverwijzing naar schoolexterne hulp Standpunt VCLB VNK gebaseerd op -Gesprekken met eigen medewerkers -Vaststellingen n.a.v. bevraging zorgbeleid (oktober 2013) en overleg BB/AN (najaar 2014) -Registraties van doorverwijzing naar buitenschoolse hulp door 8 scholen (schooljaar ) -OBPWO* – onderzoek naar buitenschoolse hulpverlening en zorg op school (april 2015) *onderwijskundig beleids- en praktijkgericht wetenschappelijk onderzoek

Doorverwijzing naar schoolexterne hulp 1)Inschakelen van buitenschoolse hulp in fase 1 (verhoogde zorg) van het zorgcontinuüm: zorgvraag met verwachting van snelle oplossing mits de juiste ondersteuning  School verwijst naar externe hulp  Verdere coördinatie ligt bij de school: contacthouden – overleg – afstemming werking school / externe hulp 2)Inschakelen van buitenschoolse hulp in fase 2 (uitbreiding van zorg) van het zorgcontinuüm: inschakelen van CLB die een handelingsgericht traject opstart – inschakelen van zorg die langdurig en specifiek is  CLB neemt draaischijffunctie op: contact leggen, doorverwijzing, opvolgen van resultaten en vertalen naar onderwijscontext

Inleiding infomoment verontrusting Visie op verontrusting vanuit IJH met impact voor CLB

Wat verstaan we onder verontrusting Een situatie die de ontwikkeling van een minderjarige bedreigt omdat: o Psychische, fysieke of seksuele integriteit van de minderjarige of één of meer leden van zijn gezin aangetast wordt en/of o Affectieve, intellectuele of sociale ontplooiingskansen van de minderjarige in het gedrang komen

Wat verstaan we onder verontrusting Is een vrij ruime definitie Raakt onze eigen waarden en normen Roept ook heel wat gevoelens op Doen we er goed aan ? Nood aan objectivering Vandaag gaan we vooral in op problematische leefsituaties (met inbegrip van kindermishandeling) en grensoverschrijdend gedrag tussen leerlingen

Waarom nu een infomoment over verontrusting  Nieuw decreet IJH sinds 1 maart 2014 met nieuwe werkingsprincipes en opdrachten waaronder  Duidelijke stellingname ten aanzien van verontrusting: het is een gedeelde verantwoordelijkheid. “Verontrusting is van iedereen”. Van élke jeugdhulpverlener wordt verwacht dat hij actief aan de slag gaat met verontrusting.

Waarom nu een infomoment over verontrusting  in een gewijzigd hulpverleningslandschap  Comités voor bijzondere jeugdzorg en bemiddelingscommissies zijn verdwenen  Gemandateerde voorzieningen in de plaats  Gewijzigde opdracht voor CLB

Gewijzigde positionering voor 01/03/14 vanaf 01/03/14 Mantelzorg Vrijwillige hulpv CBJ BC JRB (miv VK) Mantelzorg Vrijwillige hulpverlening GV JRB

Aanpak verontrusting  Melding van verontrusting – kan door iedereen gebeuren (burgerplicht) bij CLB  Vraagverheldering en trajectbegeleiding  Betrokkene meldt aan: aanbod van vrijwillige hulpverlening doen (besef van nood aan HV)  Derde meldt aan: afstemmen van verdere aanpak - naar betrokkene aanbod doen van vrijwillig aanvaarde hulp (overtuigen van zinvolheid van HV)

Aanpak verontrusting  Principes bij vraagverheldering en trajectbegeleiding:  Aanmoedigend en aanklampend werken  Gesprek durven aangaan  Samen zoeken naar de minst ingrijpende vorm van hulpverlening  Hulp komt bij voorkeur vanuit rechtstreeks toegankelijke hulp  Vrijwillige hulpverlening primeert op verplichte hulpverlening

Aanpak verontrusting  Indien aanbod van hulpverlening aanvaard wordt doorverwijzing naar probleemgebonden hulp  Indien de noodzakelijk geachte hulpverlening op vrijwillige basis niet mogelijk blijkt en de verontrusting blijft: betrekken van gemandateerde voorziening

Aanpak verontrusting  Gemandateerde voorzieningen: OCJ ondersteuningscentrum jeugdzorg VK vertrouwenscentrum kindermishandeling  4 taken - Advies geven aan hulpverleners; - Onderzoeken of het nodig is dat de overheid tussenkomt in de hulpverlening (MaNo) - Hulpverlening opstarten; - Doorverwijzen naar de jeugdrechter → gerechtelijke jeugdhulp (gedwongen hulp)

Aanpak verontrusting  Aanmelding bij GV door CLB door invullen van M- document + aanwezigheid op triadegesprek

Aanpak verontrusting Opgelet: ACUTE / NOODSITUATIE  Je hebt kennis van een ernstig misdrijf op minderjarige of andere kwetsbare personen  Er is een ernstig, dreigend gevaar voor het slachtoffer of aanwijzingen van een gewichtig en reëel gevaar voor mogelijke andere minderjarigen en kwetsbare personen.  CLB kan aangifte doen bij de Procureur des Konings

Ambtsgeheim versus Beroepsgeheim En de juridische consequenties hiervan voor het werken rond verontrusting vanuit school en CLB

Verschillen op een rijtje Ambtsgeheim : ‘verplichting om bij het uitoefenen van een ambt of functie geen vertrouwelijke gegevens vrij te geven aan anderen dan die gerechtigd zijn om er kennis van te nemen’ Arbeidsrecht Beroepsgeheim : Geneesheren, …, en alle andere personen die uit hoofde van hun staat of beroep kennis dragen van geheimen die hun zijn toevertrouwd, en deze bekendmaken buiten …, worden gestraft met … Strafrecht

Verschillen op een rijtje Ambtsgeheim – Wie ? :  Leerkrachten  Ambtenaren  Politie  … Beroepsgeheim – Wie ?:  Artsen  Advocaten  Door wet/decreet bepaald  Alle medewerkers van het CLB  Alle hulpverleners binnen Integrale Jeugdhulp

Verschillen op een rijtje Ambtsgeheim :  Discretieplicht is niet ten persoonlijke titel, maar in naam van de dienst of instelling  Intern spreekrecht met ambtsgenoten  Geen zwijgrecht t.o.v. leidinggevenden Beroepsgeheim :  Individuele/ Persoonlijke verantwoordelijkheid  Zwijgplicht t.o.v. alle derden  Zwijgrecht t.o.v. derden

Ambtsgenoten Leidinggevende(n) Zorgteam Klassenraad Alle andere personeelsleden 21

Beroepsgeheim doorbreken  Wanneer mag het ? :  Getuigenis in rechte  Wettelijke verankering (  samenwerking met school)  Situaties van verontrusting : bij een gemandateerde voorziening  Noodzakelijkheid voor de hulpverlening : gedeeld en gezamenlijk beroepsgeheim  Met toestemming van de cliënt  Wanneer moet het ? :  Noodtoestand : acuut, ernstig en onmiddellijk gevaar  Wettelijke verplichting : leerplicht, profylaxe

Info van en naar school  Wettelijk verankerd in CLB-decreet – art. 36 Het centrum heeft recht op de relevante informatie die over de leerlingen in de school aanwezig is en de school heeft recht op de relevante informatie over de leerlingen in begeleiding. Ze houden allebei bij het doorgeven en het gebruik van deze informatie rekening met de geldende regels inzake het beroepsgeheim, de deontologie en de bescherming van de persoonlijke levenssfeer. In overleg met leerling en/of zijn ouders

Info van en naar politie  Info van politie zal steeds onthaald worden : Welke stappen zijn reeds gezet en is leerling/ouders op de hoogte?  Politie krijgt boodschap dat we in principe geen info van CLB aan hen doorspelen (politie heeft een ambtsgeheim)  In geval van noodtoestand kan er wel samengewerkt worden

Kindermishandeling Samenwerking school en CLB

Draaiboek kindermishandeling  Samenwerking tussen Dagje Boets (CLB), Bart Weustenraad, Bieke Detavernier, Marina De Beuckelaer (vertrouwenscentrum kindermishandeling)  Op maat van de CLB-medewerker die met de school samenwerkt

Draaiboek kindermishandeling  Inhoud draaiboek:  Definitie en vormen van kindermishandeling  Signalen van kindermishandeling (per leeftijd, onderscheid kindermishandeling en seksueel misbruik, onderscheid lichamelijke signalen en gedragssignalen)  Achtergronden en risicofactoren  CLB en kindermishandeling  Samenwerking school-CLB  Stappenplannen (vermoeden KM -12, vermoeden KM +12, acute situatie KM -12, vermoeden emotionele mishandeling en verwaarlozing)  Praten met kinderen  Praten met ouders

Kindermishandeling Definitie en vormen

Kindermishandeling  Verzamelnaam voor alle vormen van geweld ten aanzien van kinderen  Mishandeling = actieve handeling  Verwaarlozing = passieve handeling  Onderscheid letsel: lichamelijk of psychisch  Vaak mengvormen

Vormen kindermishandeling  Lichamelijke mishandeling  Psychische of emotionele mishandeling  Lichamelijke verwaarlozing  Psychische of affectieve verwaarlozing

Seksueel misbruik  Alle vormen van seksuele contacten  Ongelijke machtsverhouding tussen slachtoffer en pleger  Aanraken van het kind, maar ook andersom (kind verplichten pleger aan te raken)  Meestal gedwongen geheimhouding  Omkoping met cadeaus, geld…  Dreigen met geweld bij anderen (broers, zussen…)

CLB en kindermishandeling Wat maakt het moeilijk om te werken rond kindermishandeling en seksueel misbruik?

Moeilijkheden  ‘Vervelende’ menselijke thema’s  Geen afgebakende symptomenlijst  Werken met een vermoeden  Geen ideale startpositie  Op basis van signalen (die voor iedereen verschillend kunnen zijn)

Moeilijkheden  Weinig kinderen vertellen spontaan:  Kinderen ontkennen vaak voor zichzelf en buitenwereld  Kind voelt zich verantwoordelijk: schrik om gezin uit elkaar te laten vallen  Kinderen zijn bang voor wat er zal gebeuren als omgeving het te weten komt  Kinderen blijven hopen dat het zal stoppen  Loyaliteit naar ouders toe

Belangrijk!  Het thema ‘aanwezig’ stellen op je school, binnen het team -> neemt remmingen weg  Afstemmen van handelingsprotocollen -> protocol van de school afstemmen met werking CLB  Kindermishandeling is voor iedereen een delicaat en gevoelig thema, maar mag geen reden zijn om te gaan vermijden  Ouders handelen vaak vanuit pedagogisch onmacht en niet vanuit slechte wil

Samenwerking school - CLB

Belang van de school  School is vaak de plaats waar een vermoeden wordt gesignaleerd  School is naast het gezin vaak de enige context waar een kind regelmatig verblijft  School is de enige plaats waar men een globaal beeld heeft van het functioneren + waar ontwikkeling vergeleken kan worden  Leerkrachten hebben en niet te onderschatte rol in het opmerken van signalen en het ondernemen van eerste stappen

Aandachtspunten  School blijft school!  Niet alle leerkrachten op de hoogte  Wél dat kind extra ondersteuning nodig heeft  Kind moet kind blijven, leerkracht moet leerkracht blijven  Bepaalde verwachtingen tegenover het kind mogen blijven gelden

Aandachtspunten  Kind staat centraal!  Respect voor het perspectief van het kind  Hulp moet helpend en ondersteunend ervaren worden  Luisteren naar mening en ernstig nemen  Betekent niet dat eindverantwoordelijkheid bij kind gelegd kan worden

Aandachtspunten  Kind is meer dan slachtoffer alleen!  Niet enkel medelijden en overbescherming -> maakt hen nog minder weerbaar  Ook alert zijn voor de sterke, ‘nog gaaf gebleven’ gebieden  Leerkrachten kunnen het kind stimuleren om deel te nemen aan activiteiten -> om zelfbeeld te verbeteren

Stappenplannen 1. Vermoeden -12 jaar

Stappenplan ‘vermoeden’  Fase 1: vermoeden aanhoren  Fase 2: multidisciplinair overleg met CLB-team  Fase 3: diepgaandere exploratie  Fase 4: beslissingsfase  Fase 5: nazorg

Vermoeden aanhoren  Vaak via de leerkracht (op basis van verschillende signalen: gedragsverandering, uitspraken, zorgwekkend verhaal…)  Gesprek CLB – leerkracht:  Voldoende tijd!  Zorg verlenen aan betrokken leerkracht

Vermoeden aanhoren  Analyseren van het signaal  Wat is er veranderd?  Wat maakt de leerkracht ongerust?  Wat doet aan kindermishandeling denken?  Wanneer en hoe vaak komt het voor?  Waar doet het zich voor?  Wanneer is het begonnen? (Plots of geleidelijk?)  Hoe lang heeft de leerkracht dit al opgemerkt?  Verdere observatie door de leerkracht (CLB coacht hierin)

Vermoeden aanhoren  Vervolg contact leerkracht – CLB:  CLB coacht leerkracht in gesprek met kind:  Boodschap van ongerustheid uitspreken  Ook al zegt kind zelf niets, het krijgt de boodschap dat iemand ongerust is  Kind grijpt het gesprek aan om zelf iets te vertellen? Belangrijk dat de leerkracht rustig blijft  Leerkracht kan nooit absolute geheimhouding beloven -> CLB bereidt dit goed voor met de leerkracht!

Diepgaandere exploratie  Gesprekken met kind en ouders  Eerste taak in deze fase ligt bij de school  CLB coacht hierbij!

Gesprekken met kind  Leerkracht licht CLB toe (heel concreet!)  Indien kind spontaal vertelt:  Verhaal niet in twijfel trekken  Respect blijven tonen voor dader  Kleuters:  Vertellen vaak spontaan, maar hebben ook veel fantasie  Spreektaal aanpassen  Verschil tussen goede en slechte geheimen uitleggen  Weinig tijd laten tussen gesprek en effectieve hulp

Gesprekken met kind  Lagere schoolkinderen  Doen niet vaak spontane uitspraken (bang om geheim te verklappen, schrik voor de gevolgen…)  Antwoorden gemakkelijker op ja/nee vragen  Speel open kaart  Nooit geheimhouding beloven!  Na gesprek met CLB, doet leerkracht opvolggesprek met het kind (kan al aangekondigd worden om kind gerust te stellen)

Gesprekken met ouders  Nooit zonder kind het weet  Doel van het gesprek goed bepalen, gesprek goed voorbereiden  Altijd proberen om beide ouders te betrekken  Vertegenwoordiger (geen hele delegatie) van de school die link met CLB maakt  Betrokkenheid CLB = visie van de school dat ongerustheid en zorgen omtrent ontwikkeling van een kind besproken worden  Beste ingangspoort: delen van je zorgen  Spreken over zeer zichtbare signalen en gedrag

Gesprekken met ouders  Ouders niet beschuldigen  Zoeken naar gedeelde bezorgdheid  Ouders actief betrekken in het gesprek  Inzet van ouders benoemen  Aandacht voor wat boodschap met hen doet  Geen te hooggespannen verwachtingen hebben van het gesprek, het zoeken naar contact is het belangrijkste  Nabespreking tussen school en CLB

En verder?  Afhankelijk van hoe het vermoeden nu is:  Ongegrond, andere oorzaak?  Aan de slag met andere oorzaak, alert blijven voor signalen  Vermoeden is versterkt en er is bereidheid van de ouders tot samenwerking  Zoeken naar de gepaste hulp  Vermoeden is versterkt, maar ouders weigeren samenwerking  Samenwerking met gemandateerde voorziening (via M- document)  CLB blijft leerkracht ondersteunen  Nazorg

Stappenplannen 2. Acute situatie -12 jaar

Stappenplan ‘acute situatie’  Inschatten situatie  CLB komt naar de school, doet gesprek met leerling  Overleg team (kan telefonisch)  Overleg VK/justitie  Beslissing  Veiligheid van de kinderen!  Aanspreken van de ouders  Directie neemt contact op (korte boodschap)  Directie start gesprek, introduceert CLB -> Gesprek samen eerst goed voorbereiden!  Opvolging

Meer lezen? Werkboek kindermishandeling uitgeschreven in Caleidoscoop Te bestellen via (9€ incl. verzendingskosten)

Seksueel Grensoverschrijdend Gedrag op school tussen kinderen onderling

Seksueel Grensoverschrijdend Gedrag op school tussen kinderen -Handelingsprotocol voor scholen en CLB -Dagje Boets ism -Medewerkers VKA : Bart Weustenraad en Bieke Detavernier -CLB-ankerfiguren kindermishandeling van arrondissement Antwerpen

Seksueel Grensoverschrijdend Gedrag op school tussen kinderen -Gedrag dat niet past binnen de normale seksuele ontwikkeling van kinderen of jongeren -Afbakenen van wel of niet grensoverschrijdend gedrag -Vlaggensysteem (Sensoa)

Het Vlaggensysteem Seksueel gedrag gezond of grensoverschrijdend? Inschatten volgens 6 criteria: – Toestemming : beide partijen akkoord – Vrijwilligheid : geen sprake van druk, dwang, beloning – Gelijkwaardig : qua leeftijd, intelligentie, macht, maturiteit

Het Vlaggensysteem Inschatten volgens 6 criteria: – Ontwikkeling : gedrag is typisch en aanvaardbaar voor ontwikkelingsfase waarin kind zich bevindt – Context : gedrag aangepast aan omstandigheden en situatie – Zelfrespect : gedrag veroorzaakt geen fysieke, emotionele of psychische schade

Eerste moment na de feiten Onthullingsfase – Goede start = belangrijk – Noodzaak van snel ingrijpen! – Directie  regiefunctie – School alleen of samen met CLB? – Coachen en niet overnemen – Samen op één lijn – Contact met VK aangewezen – Contact met betrokken leerkracht

Eerste moment na de feiten Debriefing – Wat is er al geweten? – Wat is er al gedaan? – Wat moeten we nog doen? Overleg directie – zoco – CLB actieplan

Actieplan Overleg directie – zoco – CLB  actieplan – Wie spreekt de betrokken kinderen aan? – Wie spreekt de betrokken ouders aan? – Wie spreekt de betrokken leerkrachten aan? – Welke acties rond veiligheid en begeleiding volgen nu en in de toekomst?

Aanspreken betrokken ouders Voorbereiding gesprek ouders Uitnodigen van ouders – Telefonisch afspreken – Vraag asap oudercontact met korte vermelding van situatie SGG – Niet ingaan op inhoudelijke vragen van ouders – Geruststelling over veiligheid van het kind – Gesprek zonder aanwezigheid kind

Gesprek met ouders “slachtoffer” Door directie, leerkracht en eventueel CLB Op de hoogte brengen van het gebeurde Heftige reacties van ouders mee opvangen en dragen Actieplan voorleggen Verwachtingen rond verdere gesprekken met kinderen Politie ter sprake brengen?

Gesprek met ouders van “dader” Door directie, leerkracht en eventueel CLB Op het hoogte brengen van het gebeurde Heftige emoties van ouders mee opvangen en dragen Actieplan voorleggen

Inlichten leerkrachtenteam Beslissing van directie in samenspraak met ouders Samenkomen in groep van leerkrachtenteam – Gezamenlijk uiten van emoties – Bespreekbaar maken van emoties

Gesprek met betrokken kinderen Aanspreken betrokken kinderen – 1 ste gesprek door leerkracht Inschatting maken van :”Wat is er hier gebeurd?”  bepaalt verder verloop en plan van aanpak

Gesprek met betrokken kinderen Gesprek met de “pleger” – Kleuters Boodschap van normering – Duidelijke en directe manier van aanspreken – Boodschap op kindermaat – Redenen waarom gedrag niet gewenst is Boodschap van zorg – Kort na onthulling – Kans op recidive is reëel – Ondanks het gebeurde toch nog dikke vrienden

Gesprek met betrokken kinderen Gesprek met de “pleger” – Lagere school Zicht krijgen op wat gebeurd is  erkennen van gemaakte fout Inschatten kans op recidive Begeleid excuus-gesprek Concrete afspraken maken verder verloop en opvolging

Opvolggesprekken Opvolggesprekken met: – ouders van het slachtoffer – ouders van de pleger – betrokken kinderen – directie school – leerkrachten(team)

Gevoelens en dynamieken Kinderen – Thuiscontext – Woorden geven – Klasgesprek – Commotie bij volwassenen

Gevoelens en dynamieken Ouders – Communicatie – Tunnel-denken – Trigger eigen verleden? – Schuldgevoel – Mogelijk verschil reactie moeder/vader – Opvoedingsaanpak – “Wat zal de impact zijn van het SGG op de ontwikkeling van mijn kind op lange termijn?”

Gevoelens en dynamieken Directie en leerkrachten – Tunnel-denken – Faalervaring – Nood aan coaching

Seksueel Grensoverschrijdend Gedrag op school tussen kinderen onderling KWALITEITS- EN PREVENTIEBELEID ROND SGG OP SCHOOL

Kwaliteitsbeleid  Hoe gaan we met elkaar om?  Uitgangspunten:  School = een plek waar het goed is om te leren en te leven  Leerling krijgt ruimte om eigen seksuele ontwikkeling door te maken  Leerlingen hebben recht op informatie en seksuele vorming en ondersteuning  Recht op vrije keuzes in relationele leven, rekening houdend met leeftijd en ontwikkeling

Kwaliteitsbeleid  Uitgangspunten:  Leerlingen hebben recht op privacy  Leerlingen gaan akkoord met waarden zoals:  Toestemming  Gelijkwaardigheid  Vrijwilligheid bij seksuele en andere fysieke interacties  Open en correcte communicatie over seksualiteit  School betrekt ouders bij het beleid  Schoolbeleid is juridisch correct

Preventiebeleid  Hoe voorkomen we problemen?  Focus op:  Risico’s seksueel gedrag  Kennis van relaties en seksualiteit  Hoe zorgt de school daarvoor?  Relationele en seksuele vorming aangepast aan leeftijd  Interne expertise van leerkrachten  School leert welk seksueel gedrag ok is en welk niet

Preventiebeleid  Hoe zorgt de school daarvoor?  Duidelijke gedragsregels  Accommodatie die problemen kan voorkomen  Een meldpunt binnen de school  Aan de slag rond een plan bij de aanpak van seksueel grensoverschrijdend gedrag op school