Schoolse taalvaardigheid bij rekenen Een onderzoek naar verschillen in gedrag, kennis, vaardigheden en attitudes van leraren basisonderwijs Nanke Dokter – 5 november 2013

Schoolse taalvaardigheid bij rekenen- Nanke Dokter2 Inhoud presentatie 1.Aanleiding 2.Doel onderzoek 3.Theoretisch kader 4.Onderzoeksvragen 5.Onderzoeksopzet 6.Belang onderzoek –Maatschappelijk –Wetenschappelijk –Persoonlijk (motivatie) 7.Begeleiding onderzoek

Schoolse taalvaardigheid bij rekenen- Nanke Dokter3 Aanleiding Leerlingen begrijpen op school soms de instructie niet, omdat de taal die gebruikt wordt anders is dan thuis. Leraren zijn zich daar vaak niet van bewust.

Schoolse taalvaardigheid bij rekenen- Nanke Dokter4 Doel onderzoek Hoe kunnen we ervoor zorgen dat leraren schooltaalverwerving bij leerlingen bevorderen? 1.Inzicht krijgen in schooltaalbevorderend gedrag en de leraarkenmerken die dit bepalen 2.Verbeterpunten vaststellen en een training voor basisschoolleraren opzetten, uitvoeren en evalueren

Schoolse taalvaardigheid bij rekenen- Nanke Dokter5 Theoretisch kader 1.Wat is schooltaal? 2.Schooltaal en schoolsucces 3.Rol leraar bij aanleren schooltaal 4.Rol van taal bij rekenen

Schoolse taalvaardigheid bij rekenen- Nanke Dokter6 Kijk, die zwaait. Die jongen klimt over het hek. Daar rijden auto’s. Er is iemand in een gat. Als die onvoorzichtige jongen niet uitkijkt, kantelt het hek waarop hij geklommen is en valt hij in de door de wegwerker gegraven kuil.

Schoolse taalvaardigheid bij rekenen- Nanke Dokter7 Schooltaal en schoolsucces Leerlingen met meer schooltaalbeheersing hebben meer succes op school (Snow e.a., 1989; Schleppegrell, 2004; Leesemans, 2009; Haag e.a., 2013; Kleemans, 2013; Smit, 2013)

Schoolse taalvaardigheid bij rekenen- Nanke Dokter8 Rol leraar Leraren verschillen in de mate waarin ze schooltaalbevorderend gedrag vertonen (Henrichs, 2010; Riteco & Swank, 2004; Van de Eerde e.a., 2002)

Schoolse taalvaardigheid bij rekenen- Nanke Dokter9 Taal bij rekenen De rekeninstructie, waarbij leerlingen contextrijke problemen krijgen aangeboden, is de laatste jaren veel taliger geworden. (Prenger, 2012, Smit, 2013, Kleemans, 2013; Mercer & Sams, 2006; Haag e.a., 2013)

Hoeveel vlakken hebben de volgende figuren? cilinderkubus (Uit opgavenboek Rekenrijk groep 4) Schoolse taalvaardigheid bij rekenen- Nanke Dokter10

Schoolse taalvaardigheid bij rekenen- Nanke Dokter11

Schoolse taalvaardigheid bij rekenen- Nanke Dokter12 Onderzoeksvragen Hoofdvraag: Hoe ziet schooltaalbevorderend gedrag van leraren basisonderwijs tijdens de rekeninstructie eruit, welke leraarkenmerken zijn hiervoor bepalend en hoe kan dit gedrag worden gestimuleerd?

Schoolse taalvaardigheid bij rekenen- Nanke Dokter13 Deelvragen 1. Welk schooltaalbevorderend gedrag vertonen leraren basisonderwijs in groep 3 en 4 tijdens de rekeninstructie en in hoeverre verschillen zij daarin? 2. Hoe hangt de mate waarin leraren schooltaalbevorderend gedrag vertonen samen met hun kennis, vaardigheden en attitudes ten aanzien van schooltaal? 3. Welke elementen dient een training voor leraren gericht op het bevorderen van schooltaal te bevatten? 4. Wat zijn de effecten van deze training op het schooltaalbevorderende gedrag van leraren?

Schoolse taalvaardigheid bij rekenen- Nanke Dokter14 Onderzoeksopzet Deelstudie 1 Inzicht in schooltaalbevorderend gedrag 25 leraren groep 3/4 Observaties mbv videoregistratie Analyse mbv instrument Vragenlijsten Pilot bij pabostudenten

Schoolse taalvaardigheid bij rekenen- Nanke Dokter15 Onderzoeksopzet Deelstudie 2 Training voor leraren opzetten, uitvoeren en evalueren 12 leraren basisonderwijs groep 3/4 Pilot bij pabostudenten Observaties mbv videoregistratie Analyse mbv instrument Vragenlijsten Interview

Schoolse taalvaardigheid bij rekenen- Nanke Dokter16 Belang Maatschappelijk –Verhoging schoolsucces leerlingen door verbeteren kwaliteit leraren –Producten Wetenschappelijk –Leraargedrag toevoegen aan bestaande onderzoeken Persoonlijk –Belang van schooltaal bij alle vakken –Onderzoek doen

Schoolse taalvaardigheid bij rekenen- Nanke Dokter17 Begeleiding Lectoraat Fontys: Anje Ros & Anouke Bakx Tilburg University: Sjaak Kroon, Rian Aarts & Jeanne Kurvers Fontys Pabo HK&E: collega’s taal, rekenen, collega’s promovendi, directie & teamleiders Thuis

Schoolse taalvaardigheid bij rekenen- Nanke Dokter18