Presentatie leerplan aardrijkskunde Derde graad

Leerplancommissie : wie ? JAN CALLEMEYN (voorzitter) pedagogisch begeleider West-Vlaanderen leraar TSO BENNY GELADE ASO Limburg LIEVE SLEGERS TSO/lerarenopleiding Limburg/Antwerpen KRISTEL MEYVIS ASO Antwerpen DIRK VAN DER HALLEN lerarenopleiding/aggregatie Antwerpen/KUL ANNEMIE SMEUNINCKX ASO Vlaams Brabant LUDO WEVERS ASO/pedagogisch begeleider/ICT-navormer Vlaams Brabant CHRIST NAERT ASO/TSO West-Vlaanderen AN VAN DE VELDE KSO Oost-Vlaanderen LEEN VAN HECKE ASO/pedagogisch begeleider Oost-Vlaanderen

leerplan aardrijkskunde derde graad Uitgangspunten Visie op aardrijkskunde Thema’s en inhouden Krachtige leeromgeving Voorstelling handboeken Navormingen Vraag en antwoord algemene inhoudstafel, zonder markering

leerplan aardrijkskunde derde graad Uitgangspunten Visie op aardrijkskunde Thema’s en inhouden Krachtige leeromgeving Voorstelling handboeken Navormingen Vraag en antwoord algemene inhoudstafel, zonder markering

Uitgangspunten Eindtermen VSKO Enquête leraars aardrijkskunde

Uitgangspunt 1: eindtermen Ontwikkeld door DVO (Dienst voor Onderwijsontwikkeling) en VLOR (Vlaamse onderwijsraad) In samenspraak met de 3 netten, professoren, syndicale vertegenwoordigers Geen onderscheid ASO en KSO/TSO Resultaat: veel eindtermen TE VEEL Reden? Poging andere netten om 2u te behouden

Uitgangspunt 1: eindtermen Soorten eindtermen Vakgebonden eindtermen (ET) lijst Specifieke eindtermen (SET) voor vakken in het fundamenteel gedeelte Vakoverschrijdende eindtermen (VOET)

Uitgangspunt 2: VSKO Nieuwe lessentabel in ASO Concreet : Principes Algemene vorming in de derde graad ASO Een grotere autonomie voor de scholen of scholengemeenschappen Ontstoffen van de leerplannen Concreet : 32 lesuren Eénuursvakken uitzonderlijk Minimale interpretatie van eindtermen Vakken betrekken op elkaar Keuzegedeelte van minimum 2 uur = vrije ruimte

Uitgangspunt 2: VSKO Gevolgen voor aardrijkskunde Leerplan Minimale interpretatie van de eindtermen (= ontstoffing). Bepaalde inhouden zijn beperkter dan in het huidig leerplan. Lessentabel KSO/TSO : Geen wijzigingen Lessentabel ASO Behoud van 2 graaduren Verlies van 2 graaduren in afdeling Humane Wetenschappen Uitbreiding met 1 graadsuur in de afdelingen met wetenschappen (eventueel met 2 graaduren)

Uitgangspunt 2: VSKO Leerplannen aardrijkskunde 3 leerplanbrochures KSO/TSO ASO basis ASO fundamenteel wetenschappen 3 graaduren ASO fundamenteel wetenschappen 4 graaduren 3 leerplanbrochures ASO wetenschappen (3) en (4) Te downloaden via: http://ond.vsko.be (secundair onderwijs, publicaties, leerplannen)

Uitgangspunt 3: enquête leraren Keuze tussen 2 scenario’s 5des : RO, Kosmografie, Atmosfeer 6des : Duurzame ontwikkeling, Geologie en fysische landschappen (+ excursie) Volgorde zoals in huidige leerplan Resultaat : ASO (46% - 53%) TSO (48% - 52%) = niet éénduidig Excursie expliciete vraag om te behouden (opvallend sterk in TSO)

Uitgangspunt 3: enquête Resultaten Graadleerplan Verplichte excursie fysische landschappen Sterke suggestie excursie ruimtelijke ordening

leerplan aardrijkskunde derde graad Uitgangspunten Visie op aardrijkskunde Thema’s en inhouden Krachtige leeromgeving Voorstelling handboeken Navormingen Vraag en antwoord algemene inhoudstafel, zonder markering

ALGEMENE VISIE OP SCHOOLAARDRIJKSKUNDE BESCHRIJVEND VERKLAREND PROSPECTIEF waarneming analyse synthese

Visie op aardrijkskunde Algemeen Continuïteit/progressie

Graad Kennis Inzicht Vaardigheden 3 2 1 Begripsvorming van wetenschappelijke terminologie Bronnen en technieken kennen om geografische kennis te verwerven Verwerven van inzichten in de processen die zich afspelen tussen de landschaps-elementen Probleemoplossend denken Zelfstandig leren Aardrijkskundige kennis toepassen in andere dan schoolse situaties 3 Parate en inzichtelijke kennis verwerven van de wereld Ruimtelijke relaties begrijpen om nationale en internationale gebeurtenissen te kaderen Invoeren van zelfstandig werk en aanzet tot probleemoplossend denken 2 Parate en inzichtelijke kennis verwerven van het eigen leefmilieu, België en Europa Eenvoudige relaties tussen aardrijkskundige elementen Aanleren en inoefenen van basisvaardigheden 1

leerplan aardrijkskunde derde graad Uitgangspunten Visie op aardrijkskunde Thema’s en inhouden Krachtige leeromgeving Voorstelling handboeken Navormingen Vraag en antwoord algemene inhoudstafel, zonder markering

Thema’s en inhouden Van eindtermen tot thema’s en inhouden Volgorde van thema’s in het graadleerplan Bespreking thema’s

Van eindtermen tot thema’s en inhouden Vakgebonden eindtermen Aantal eindtermen kennis: 15 eindtermen vaardigheden: 11 eindtermen attitudes: 5 eindtermen totaal 31 = 3 eindtermen in 4 lessen! maar: niet alle eindtermen zijn even zwaar

Van eindtermen tot thema’s en inhouden Kosmografie: 5 ET (k: 2 v: 2 a: 1) Atmosfeer: 5 ET (k: 2 v: 3) Geologie en fysische landschappen: 5 ET (k: 2 v:3) Ruimtelijke ordening: 8 ET (k: 4 v: 1 a: 3) Draagkracht en mondiale verschuivingen: 3 ET (k: 2 a: 1) Niet specifiek : 5 ET (k: 3 v: 2) Ontstoffingsprincipe: cartografie – GIS wordt geen apart thema

Van eindtermen tot thema’s en inhouden Vertaling naar het leerplan Vijf thema’s Verstedelijking en ruimtelijke ordening Kosmografie Atmosfeer Draagkracht en mondiale verschuivingen Opbouw en afbraak van fysische landschappen Niet specifieke eindtermen Vertaald in thema-overschrijdende doelstellingen

Van eindtermen tot thema’s en inhouden Vergelijking met het huidig leerplan Wat verdwijnt? Bevolking Systematiek van de klimaatzones op aarde Wat is nieuw? Mondiale verschuivingen GIS illustreren Uitbreiding ruimtelijke ordening

Van eindtermen tot thema’s en inhouden Specifieke eindtermen voor wetenschappen (SET) Totaal aantal eindtermen 31 samen te realiseren door AA, BIO, CH, FYS Aardrijkskunde participeert in 22 SET

Van eindtermen tot thema’s en inhouden Vertaling naar het leerplan wetenschappen 3 graaduren Zeven thema’s Verstedelijking en ruimtelijke ordening Kosmografie uitgediept Atmosfeer uitgediept Draagkracht en mondiale verschuivingen Opbouw en afbraak van fysische landschappen uitgediept Bodems Keuzethema (Cartografie, GIS- toepassingen, Onderzoeksvaardigheden en ICT- vaardigheden) Niet specifieke eindtermen Vertaald in thema-overschrijdende doelstellingen

Van eindtermen tot thema’s en inhouden Vertaling naar het leerplan wetenschappen 4 graaduren (geen bijkomende ET) Negen thema’s Verstedelijking en ruimtelijke ordening Kosmografie uitgediept Atmosfeer uitgediept Draagkracht en mondiale verschuivingen Opbouw en afbraak van fysische landschappen uitgediept Bodems Cartografie, GIS- toepassingen Onderzoeksvaardigheden en ICT- vaardigheden) Niet specifieke eindtermen Vertaald in thema-overschrijdende doelstellingen

Van eindtermen tot thema’s en inhouden Vergelijking met het huidig leerplan wetenschappen Wat verdwijnt? Bevolking Systematiek van de klimaatzones op aarde Wat is nieuw? Mondiale verschuivingen GIS (nu verplicht) ruimtelijke ordening (meer) Onderzoeksvaardigheden en ICT- vaardigheden Bodems (nu verplicht)

Thema’s en inhouden Van eindtermen tot thema’s en inhouden Volgorde van thema’s in het graadleerplan Bespreking thema’s

Volgorde van thema’s in het graadleerplan Verdeling leerinhouden over eerste en tweede jaar vrij te kiezen. Afspraken zijn noodzakelijk binnen de school en de scholengemeenschap (overgangen van leerlingen) Rekening houden met het gewicht van de eindtermen Afwerken van inhouden in periodes (tot herfstvakantie, tot Kerst, tot krokus, tot Pasen, eind schooljaar) Leerplancommissie koos bewust voor een welbepaalde volgorde = suggestie

Volgorde van thema’s in het graadleerplan Suggestie volgorde thema’s (1u/ week) 1ste jaar Verstedelijking en ruimtelijke ordening Kosmografie Atmosfeer 2de jaar Draagkracht en mondiale verschuivingen Opbouw en afbraak van fysische landschappen

Volgorde van thema’s in het graadleerplan Verantwoording verschuivingen Verstedelijking en ruimtelijke ordening (1ste jaar: september tot herfstvakantie) RO heeft meer ET dus groter aandeel in het lessenpakket Ideaal om vanuit de schoolomgeving aan te pakken Vernieuwende didactische aanpak (Vliebergh) integreert vaardigheden uit eerste en tweede graad (waarnemingen op terrein, kaartvaardigheden) Mogelijkheid om een excursie te organiseren in beide jaren (RO: eerste jaar, fysische landschappen: tweede jaar) Terreinwerk (voetexcursie) kan in een relatief mooie weerperiode Mogelijkheid tot integratie van zelfstandig werk in een relatief kalme periode

Volgorde van thema’s in het graadleerplan Verantwoording verschuivingen Kosmografie (1ste jaar: november tot krokusvakantie) Is opsplitsbaar in 2 afzonderlijke delen (1: structuur van het heelal en het zonnestelsel 2: bewegingen van de aarde) Deel 1 voor de kerstvakantie Deel 2 januari tot krokusvakantie Geprogrammeerd in de donkerste periode van het jaar (ideaal voor waarnemingen) Draagkracht en mondiale verschuivingen (2de jaar: september tot kerstvakantie) Mogelijkheid tot samenwerking met geschiedenis voor projecten (vb. vrije ruimte, GIP)

Volgorde van thema’s in het graadleerplan Verantwoording verschuivingen Opbouw en afbraak van fysische landschappen (2de jaar: januari tot einde schooljaar) Tweede trimester: begripsvorming, inzicht verwerven in processen Derde trimester: voorbereiden – uitvoeren – verwerken van excursie

Volgorde van thema’s in het graadleerplan Suggestie volgorde thema’s (3 graaduren) Mogelijkheid 1 1ste jaar (1u/ week) Kosmografie Atmosfeer 2de jaar (2u/ week) Verstedelijking en ruimtelijke ordening + excursie? Draagkracht en mondiale verschuivingen Opbouw en afbraak van fysische landschappen + excursie Bodems keuzethema 1ste Trim. 1ste Trim. 2de + 3de Trim. 2de + 3de Trim.

Volgorde van thema’s in het graadleerplan Suggestie volgorde thema’s (3 graaduren) Mogelijkheid 2 1ste jaar (2u/ week) Verstedelijking en ruimtelijke ordening + excursie ? Draagkracht en mondiale verschuivingen Opbouw en afbraak van fysische landschappen + excursie Bodems keuzethema 2de jaar (1u/ week) Kosmografie Atmosfeer 1ste Trim. 1ste Trim. 2de + 3de Trim. 2de + 3de Trim.

Volgorde van thema’s in het graadleerplan Suggestie volgorde thema’s (4 graaduren) 1ste jaar Verstedelijking en ruimtelijke ordening + excursie? Kosmografie Atmosfeer Draagkracht en mondiale verschuivingen GIS-toepassingen Onderzoeksvaardigheden en ICT- vaardigheden 2de jaar Opbouw en afbraak van fysische landschappen + excursie Bodems Cartografie GIS-toepassingen Onderzoeksvaardigheden en ICT- vaardigheden Sept. tot krokus 1ste Trim. 2de + 3de Trim. krokus tot einde schooljaar

Thema’s en inhouden VERSTEDELIJKING EN RUIMTELIJKE ORDENING

Bespreking thema’s Verstedelijking en ruimtelijke ordening 8 lestijden ASO 7 lestijden KSO/TSO Ruimtelijke structuur van Vlaanderen – Brussel Verstedelijkingsprocessen en –problemen in Vlaanderen – Brussel Ruimtelijk structuurplan Vlaanderen als oplossing voor de ruimtelijke wanorde? Ruimtelijke planning in eigen leefomgeving Milieuproblemen in eigen leefomgeving

Verstedelijking en ruimtelijke ordening: didactische aanpak Hoofdstukken 1 – 2 – 3 Uitzoomen naar Schaalniveau Vlaanderen – Brussel Ruimtelijke structuur; verstedelijkingsprocessen en –problemen; ruimtelijk structuurplan Vlaanderen lokale probleemstelling i.v.m. verstedelijking en ruimtelijke ordening Ruimtelijke planning en milieuproblemen in eigen omgeving inzoomen Hoofdstukken 4 – 5

Verstedelijking en ruimtelijke ordening Ruimtelijke structuur van Vlaanderen – Brussel (ASO – TSO – ASO & TSO) Probleemstelling i.v.m. de versnippering van de bebouwde en open ruimte in de eigen leefomgeving Waarnemingen van de versnipperde bebouwde en open ruimte in de eigen leefomgeving of van de eigen provincie Waarnemingen van de variatie aan geconcentreerde en verspreide bebouwing Waarnemingen van morfologische en functionele verstedelijking in eigen of naburig stadsgewest Ruimtegebruikskaart Situering van de eigen leefruimte op de ruimtegebruikskaart en op de kaart met uitrustingsgraad en de invloedssferen van de centra Beschrijving van het functionele ruimtegebruik van de bebouwde en van de open ruimte Stadsgewesten als resultaat van functionele en morfologische verstedelijking

Verstedelijking en ruimtelijke ordening Verstedelijkingsprocessen en problemen (ASO – TSO – ASO & TSO) Processen van urbanisatie, suburbanisatie en rurbanisatie Processen van suburbanisatie van wonen en van economische activiteiten in eigen leefruimte Ontvolking van steden, verkrotting, pendel en mobiliteitsproblemen in Vlaanderen – Brussel Ruimtelijk Structuurplan Vlaanderen als oplossing voor de ruimtelijke wanorde? (ASO & TSO) Spanningen tussen ruimtegebruikers Principes van het ruimtelijk structuurplan Vlaanderen Regulerende rol van de overheid bij het planningsproces

Verstedelijking en ruimtelijke ordening Ruimtelijke planning in eigen leefomgeving (ASO & TSO) Concreet probleem met spanning tussen ‘wat is’ en ‘wat zou moeten zijn’ Studie van een lokaal bestemmingsplan als oplossingskader voor het gestelde lokale probleem Erfgoed- of natuurwaarde van landschapselementen Milieuproblemen in eigen leefomgeving Studie van een lokaal milieuprobleem

KOSMOGRAFIE Thema’s en inhouden Verstedelijking en ruimtelijke ordening KOSMOGRAFIE

Bespreking thema’s Kosmografie (ASO – KSO/TSO 8 lestijden) (ASO-WET 12 lestijden) De structuur van het heelal en van het zonnestelsel Bewegingen van de aarde

Kosmografie: didactische aanpak Aandacht aan de voor iedereen waarneembare verschijnselen aan de hemelsfeer (blote oog en verrekijker: vb. Poolster, enkele sterrenbeelden, planeten, de maan, …) Bezoek aan een planetarium of volkssterrenwacht Minder abstract maken via waarnemingen vanuit beeldmateriaal: ICT- gebruik is aangewezen (statische en bewegende beelden) Beschrijvende aanpak: uitleg van fysische wetmatigheden gebeurt best door de collega fysica (vb. maan) Mogelijkheid tot zelfstandig werk

ATMOSFEER Thema’s en inhouden Verstedelijking en ruimtelijke ordening Kosmografie ATMOSFEER

Bespreking thema’s Atmosfeer (ASO) 7 lessen Kenmerken van de atmosfeer West-Europees weer Atmosfeer (KSO/TSO) 7 lessen Kenmerken van de atmosfeer West-Europees weer Klimaten Atmosfeer (ASO-WET 3) 11 lessen (ASO-WET 4) 18 lessen Kenmerken van de atmosfeer (uitgediept) West-Europees weer (uitgediept) Enkel voor WET 4 : El Niño en de zuidelijke oscillatie

Atmosfeer ASO uitbreiding ASO-WET (3) Kenmerken van de atmosfeer Opbouw van de atmosfeer Warmtebalans Algemene luchtcirculatie Verdamping en condensatie Invloed van zeestromingen op de warmteoverdracht naar de atmosfeer Gevolgen verschillen in klimaten West-Europees weer Drukgebieden, fronten, neerslagzones op de weerkaart en satellietfoto Maatschappelijk nut van weersatellieten Situering van de weerkaart in de algemene luchtcirculatie van de wereld Fronten Wolkentypes verbonden aan fronten Kenmerken van het weer bij een hoge druk en bij een lage druk Interpretatie van de West-Europese weerkaart

Atmosfeer ASO-WET (4) ASO-WET (3) El Niño en de zuidelijke oscillatie Kenmerken van ENSO Modellen van de dynamica van de atmosfeer Modellen van de dynamica van de oceanen La Niña El Niño Overgangen van La Niña naar El Niño en omgekeerd

Atmosfeer (KSO/TSO) Kenmerken van de atmosfeer West-Europees weer Opbouw van de atmosfeer Warmte op aarde West-Europees weer Elementen van een weerkaart Ontstaan van een lagedrukgebied bij een front Condensatie en wolkenvorming Kenmerken van het weer bij een lagedrukgebied Kenmerken van het weer bij een hogedrukgebied

Atmosfeer (KSO/TSO) Klimaten Situering van de West-Europese frontenzone in het model van de algemene luchtcirculatie Verschillen op basis van de temperatuur Verschillen op basis van de neerslag Voorkomen van hogedruk- en lagedrukgebieden

Atmosfeer: didactische aanpak Belangrijk om de nadruk te leggen op het waarnemen van verschijnselen in de troposfeer en het herkennen van dagelijkse weerfenomenen Spectaculaire weersverschijnselen en belangrijke veranderingen in de atmosfeer kunnen gelinkt worden met de actualiteit Het is niet de bedoeling om de drukmodellen en condensatie- en verdampingsmodellen te verklaren met wetten fysica. Hiervoor best verwijzen naar lessen fysica.

DRAAGKRACHT EN MONDIALE VERSCHUIVINGEN Thema’s en inhouden Verstedelijking en ruimtelijke ordening Kosmografie Atmosfeer DRAAGKRACHT EN MONDIALE VERSCHUIVINGEN

Bespreking thema’s Draagkracht en mondiale verschuivingen (ASO) 8 lessen Mondiaal milieuprobleem Voedselvoorziening Hulpbronnen Draagkracht: ecologische voetafdruk Globalisering Internationale migraties Draagkracht en mondiale verschuivingen (KSO/TSO) 8 lessen Draagkracht: ecologische voetafdruk Voedsel Hulpbronnen Mondiaal milieuprobleem Duurzame levensstijl Globalisering Internationale migraties

Draagkracht en mondiale verschuivingen Mondiaal milieuprobleem Een milieuprobleem zoals broeikaseffect, natuurramp, zure regen, … Oorzaken van het milieuprobleem Voedselvoorziening Probleem van de wereldvoedselvoorziening in relatie met demografische evolutie, welvaartsverschillen, milieuproblemen en internationale politiek Relatie van duurzame voedselvoorziening met agrarische, demografische en economische evolutie Hulpbronnen Eindigheid van grondstoffen of energie Milieuproblemen in verband met winning of gebruik van grondstoffen of energie Duurzaam beheer van grondstoffen en energie

Draagkracht en mondiale verschuivingen Draagkracht: ecologische voetafdruk (EVA) Het begrip ecologische voetafdruk als maat voor draagkracht van de aarde Globale ongelijkheden inzake ecologische voetafdruk Oplossingen door duurzame levensstijl Globalisering Voorbeeld van delocatie van economische activiteit Begrip globalisering Positieve en negatieve gevolgen van globalisering Ruimtelijke verschillen in welvaartsevolutie Internationale migraties Huidige migratiestromen op wereldkaart Push- en pullfactoren

Draagkracht en mondiale verschuivingen: didactische aanpak Het kan functioneel zijn om het mondiaal milieuprobleem te integreren in een ander deel (vb. atmosfeer) De ecologische voetafdruk laat een boeiende aanpak van deze globale problemen toe. Men kan relaties leggen met de persoonlijke levensstijl van de leerlingen. De EVA komt vaak in lessen Godsdienst (2de graad), Geschiedenis (3de graad) en projecten (Broederlijk Delen) aan bod. Overleg met de betrokkenen is noodzakelijk. De problematiek van globalisering kan voortbouwen op de lessen industrialisatie van de ontwikkelingslanden (vb. studie van NIC’s) tweede jaar van de tweede graad. AFSPRAKEN Men dient zich te beperken tot de ruimtelijke aspecten van globalisering. De historische en socio-economische aspecten komen in andere vakken aan bod (geschiedenis, economie, cultuurwetenschappen)

OPBOUW EN AFBRAAK VAN FYSISCHE LANDSCHAPPEN Thema’s en inhouden Verstedelijking en ruimtelijke ordening Kosmografie Atmosfeer Draagkracht en mondiale verschuivingen OPBOUW EN AFBRAAK VAN FYSISCHE LANDSCHAPPEN

Bespreking thema’s Opbouw en afbraak van fysische landschappen (ASO) 8 lessen Bouw van de aarde Platentektoniek en gevolgen Geologische tijdschaal Geologische kaart van België Vergelijkende studie van twee reliëfgebieden Geografische excursie Opbouw en afbraak van fysische landschappen (KSO/TSO) 8 lessen Bouw van de aarde Platentektoniek en gevolgen Geologische tijdschaal Vergelijkende studie van twee reliëfgebieden Geografische excursie

Opbouw en afbraak van fysische landschappen (ASO) belangrijkste vernieuwingen Geologische kaart van België Relatie transgressies – geologische structuur van België Relatie plooiingen – geologische structuur van België Enkel het verband onderzoeken tussen de belangrijkste geologische gebeurtenissen en een eenvoudige geologische doorsnede en een eenvoudige geologische kaart. Vergelijkende studie van 2 reliëfgebieden in België Een geplooid en een niet geplooid gebied Situering van de 2 gebieden op de geologische doorsnede van België Erosievormen en sedimentatievormen Verwering – erosie – sedimentatie Confrontatie van reliëf, geologie en lithologie voor de gekozen gebieden Het excursiegebied kan een gebied zijn dat in dit onderdeel behandeld wordt.

Opbouw en afbraak van fysische landschappen (KSO/TSO) Belangrijkste vernieuwingen Geologische kaart van België wordt niet meer behandeld Vergelijkende studie van 2 reliëfgebieden buiten België Analyse van spectaculaire beelden van buiten België voor minstens één erosie- en één sedimentatielandschap Relatie verwering – erosie – sedimentatie - lithologie Excursie Het excursiegebied kan een buitenlands gebied zijn naar aanleiding van een project.

Opbouw en afbraak van fysische landschappen: didactische aanpak (ASO - KSO/TSO) Heel wat van de leerplandoelstellingen kunnen behandeld worden in functie van de excursie. Voor TSO (en ook ASO) wordt zoveel mogelijk vertrokken vanuit concrete situaties. Mooie beelden en documentaires zijn hiertoe een belangrijk hulpmiddel. Vergelijking van twee gebieden ASO Aan de hand van zoveel mogelijk bronnenmateriaal Landschap (vanuit beeldmateriaal): landschapskenmerken Geologische kaart: vergelijking van de ondergrond (ouderdom aflezen + situering tov de plooiingsfasen in de geologische tijdschaal Lithologische kaart (soort gesteenten los/vast) Bodemkaart Verschillen in rivierwerking (en hellingsproces) via topografische kaarten en beeldmateriaal Studie van een typisch geomorfologisch proces voor het gebied Een stereoscopische oefening kan worden ingelast waarbij een geomorfologische kaart wordt opgemaakt en de relatie met de topografische kaart wordt onderzocht

Opbouw en afbraak van fysische landschappen: didactische aanpak (ASO - KSO/TSO) Vergelijking van twee gebieden KSO/TSO Een landschapsanalyse aan de hand van foto’s en kaarten (grote kenmerken) Een gedetailleerde studie (case study) van erosie- en sedimentatievormen aan de hand van fotomateriaal en topografische kaarten De klassieke aanpak van riviererosie, glaciale erosie, … valt weg en komt geselecteerd, geïntegreerd in de 2 gebieden aan bod. De excursie is geen les in open lucht maar een gelegenheid om de leerlingen zelf waarnemingen te laten doen. Veldwerk vormt er een essentieel onderdeel.

Opbouw en afbraak van fysische landschappen ASO-WET Bouw van de aarde Van continentendrift naar platentektoniek Platentektoniek en gevolgen Gesteenten Dateringsmethoden Geologische tijdschaal Quartaire klimaatsveranderingen Geologie van België Vergelijkende studie van 2 reliëfgebieden Kustvormen (enkel voor WET 4) Geografische excursie Geografisch veldwerk

Opbouw en afbraak van fysische landschappen (ASO-WET) Belangrijkste vernieuwingen Van continentendrift naar platentektoniek doel: evolutie van de wetenschap relateren aan nieuwe technieken Argumentatie voor continentendrift (Wegener) Argumentatie voor seafloorspreading met ontdekking van het oceanisch reliëf door de sonar Bijkomende argumentatie voor de platentektoniek – paleomagnetisme – ouderdom van de oceaanbodem door diepzeeboringen Vaststellingen van de plaatbewegingen door satellietwaarnemingen Dateringsmethoden Superpositiemethode en/ of fossielen onderzoeken om sedimentatie te reconstrueren K/Ar en C14- methode bij absoluut dateren

Opbouw en afbraak van fysische landschappen (ASO-WET) Belangrijkste vernieuwingen Kustvormen (enkel voor WET 4) Erosiekustlijnen Kliffen Terrassen Fjorden Sedimentatiekustlijnen Stranden Schoorwal & lagune Slikken en schorren Estuaria, delta’s Andere Koraalkusten Mangrovekusten

Opbouw en afbraak van fysische landschappen: didactische aanpak (ASO - WET) Enkele aanvullende wenken t.o.v. ASO Sterke wetenschappelijke benadering van de thema’s Integratie van specifieke eindtermen wetenschappen (SET) Onderzoekscompetentie is belangrijk Veldwerk Kan gebeuren tijdens de excursie of los ervan in de omgeving van de school. Enkele voorbeelden: Opmeten van een transect Meten van het debiet van een rivier of beek In kaart brengen van erosiesporen langs een beek of helling Een boring in de omgeving van de school voor beperkt bodem- en geologisch onderzoek Het optekenen van de gelaagdheid in een ontsluiting …

Bespreking thema’s Bodems (ASO WET) Indeling van de bodems Bodems in België Bodemdegradatie

Bodems (ASO - WET) Indeling van de bodems Bodems in België Indeling van de bodems en hun belangrijkste eigenschappen volgens textuur Bodems in België Bodemkaart van België De genese van de belangrijkste bodemgroepen van België volgens textuur in relatie tot geomorfologische processen Belangrijkste bodemprofielen met hun relatie tot klimaat en vegetatie Bodemdegradatie Bodemdegradatie in België

Bijkomende thema’s voor ASO-WET 4 Keuzethema’s voor ASO-WET 3 (één te kiezen uit lijst) Cartografie Verschillende kaartafbeeldingen Studie van enkele projecties om een globe af te beelden op een plat vlak Analyse van enkele kaartafbeeldingen Mercatorafbeelding Afbeeldingen gebruikt in atlas of handboek Foutieve kaartafbeeldingen in media en publicaties            Studie van enkele satellietbeelden in relatie met de atlaskaarten Topografische kaart Grootschalige en kleinschalige kaarten Studie van de topografische kaart Vergelijking van een orthofotoplan met topografische kaart Altimetrie en planimetrie Confrontatie van de topografische kaart met het terrein -            1 2

Bijkomende thema’s voor ASO-WET 4 Keuzethema’s voor ASO-WET 3 (één te kiezen uit lijst) GIS- toepassingen Werking van Geografische Informatiesystemen Meerwaarde van GIS ten opzichte van de klassieke cartografie Concrete voorbeelden van GIS naar keuze Op lokaal niveau Op Europees niveau Op wereldniveau 3 4

Bijkomende thema’s voor ASO-WET 4 Keuzethema’s voor ASO-WET 3 (één nummer te kiezen uit lijst) Onderzoeksvaardigheden en ICT- vaardigheden Onderzoeken van simulaties met behulp van de computer in een virtuele omgeving Gebruik van de computer als hulpmiddel bij het verwerken en presenteren van gegevens Gebruik van een instrument voor plaatsbepaling Gebruik van digitale beelden als illustratie of bronmateriaal in een verwerking en presentatie Kaartanalyse op niveau naar keuze: lokaal (gemeentelijk, provinciaal), gewestelijk, federaal, Europees, wereldniveau. 5 6 7

Themaoverschrijdende doelstellingen Maatschappelijke rol van geografie Een verscheidenheid aan ruimtelijke wetenschappen bij naam noemen en verbinden met allerlei beroepen en onderzoeksdomeinen. Didactische wenk Bij enkele leerplanthema’s de deeldiscipline van ruimtelijke wetenschappen vermelden en verbinden met allerlei beroepen en onderzoeksdomeinen.

Themaoverschrijdende doelstellingen Cartografie Met één of enkele voorbeelden aangeven dat een afbeelding of een kaartvoorstelling een gecodeerde voorstelling is van de werkelijkheid Didactische wenk Aangeven waarom het gekozen type afbeelding van een wereldkaart functioneel is en een ander type kaartafbeelding dat niet of minder is. Aangeven waarom de gekozen symbolen of grootteklassen in de legenda van een thematische kaart functioneel is en met andere symbolen of grenswaarden dat minder of niet is.

Themaoverschrijdende doelstellingen Cartografie Met een toepassing van GIS de betekenis ervan voor de samenleving illustreren Didactische wenk mogelijkheden om te illustreren: Demo introductie van cd-rom BEO over GIS GIS in functie van de ruimtelijke ordening illustreren aan de hand van websites van gemeentelijke of provinciale structuurplannen; de websites van Afdeling Planning en Statistiek van de Vlaamse Gemeenschap, Ondersteunend Centrum GIS-Vlaanderen en het NIS

Themaoverschrijdende doelstellingen Cartografie Een kaartvoorstelling kiezen in functie van het gebruik Didactische wenk Via meerdere leerplanthema’s en excursie(s) de leerlingen aanleren welk type kaart (natuurkundige of thematische atlaskaart, topografische kaart, wegenkaart, stratenplan, routeplanner op internet,...) men best gebruikt bij courante toepassingen. Bij één of enkele leerplanthema’s met een voorbeeld expliciet aangeven waarom het gekozen type kaartvoorstelling zoals een isopletenkaart functioneel is.

Themaoverschrijdende doelstellingen Onderzoeks- en ICT-vaardigheden Aardrijkskundige gegevens opzoeken, ordenen en op eenvoudige manier verwerken, gebruikmakend van beschikbare hedendaagse informatiebronnen en -technieken Didactische wenk Bronnen en documentatie uit een klassieke bibliotheek onderzoeken, verwerken en presenteren. Elektronische bronnen en documentatie onderzoeken, verwerken en presenteren.

Themaoverschrijdende doelstellingen Onderzoeks- en ICT-vaardigheden Een landschap analyseren, de elementen ordenen tot een structuur en hieruit de eigenheid van het landschap bepalen Didactische wenk Een landschap ordenen en structureren op basis van bijvoorbeeld Fysische elementen Sociaal-economische elementen Ruimtegebruik Wijdsheid, kijkafstand, openheid of geslotenheid

leerplan aardrijkskunde derde graad Uitgangspunten Visie op aardrijkskunde Thema’s en inhouden Krachtige leeromgeving en didactisch materiaal Voorstelling handboeken Navormingen Vraag en antwoord algemene inhoudstafel, zonder markering

krachtige leeromgeving Zoveel mogelijk leerlingen aanspreken op hun leervermogen = MOTIVEREN Differentiatie in het aanbod of de methodiek Via zelfstandig leren het leervermogen van de leerlingen ontwikkelen Samenwerkend leren of coöperatief leren: leerlingen leren door de leraar maar vooral van elkaar Eisen aan een krachtige leeromgeving Materieel* (vaklokaal, info, ICT) Werkvormen (afwisselen – differentiatie) Al te veel wordt een krachtige leeromgeving louter als ‘materiele omgeving’ beschouwd. Voor aardrijkskunde is het materiële echter een belangrijke voorwaarde. Het belangrijkste kenmerk van een krachtige leeromgeving is dat leerlingen een verschillende leerstijl hebben. Vandaar dat differentiatie in het aanbod of in de methodiek een wezenlijk onderdeel is van een krachtige leeromgeving. Zie hiervoor de leercirkel van Kolb. Bij zelfstandig leren is het basisidee dat mensen hun leervermogen kunnen ontwikkelen. De begrippen dom of slim zijn minder van toepassing. Het doorlopen proces is het belangrijkste. Samenwerkend leren of coöperatief leren vertrekt vanuit het idee dat leren een sociaal verschijnsel is. Mensen leren van elkaar. Leerlingen leren van de leraar maar ook en vooral van elkaar.

leerplan aardrijkskunde derde graad Uitgangspunten Visie op aardrijkskunde Thema’s en inhouden Krachtige leeromgeving Voorstelling handboeken Navormingen Vraag en antwoord algemene inhoudstafel, zonder markering

Voorstelling handboeken woensdag 26 mei 2004 14u KaHo St. Lievens Aalst Uitgeverijen: De Boeck – Pelckmans – Wolters VAK- EN DOEBEURS WETENSCHAPPEN - AARDRIJKSKUNDE Al te veel wordt een krachtige leeromgeving louter als ‘materiele omgeving’ beschouwd. Voor aardrijkskunde is het materiële echter een belangrijke voorwaarde. Het belangrijkste kenmerk van een krachtige leeromgeving is dat leerlingen een verschillende leerstijl hebben. Vandaar dat differentiatie in het aanbod of in de methodiek een wezenlijk onderdeel is van een krachtige leeromgeving. Zie hiervoor de leercirkel van Kolb. Bij zelfstandig leren is het basisidee dat mensen hun leervermogen kunnen ontwikkelen. De begrippen dom of slim zijn minder van toepassing. Het doorlopen proces is het belangrijkste. Samenwerkend leren of coöperatief leren vertrekt vanuit het idee dat leren een sociaal verschijnsel is. Mensen leren van elkaar. Leerlingen leren van de leraar maar ook en vooral van elkaar.

navorming Ruimtelijke ordening Zaterdagvoormiddag 13 maart 2004 campus KULAK Kortrijk voor leraren uit West- en Oost-Vlaanderen Excursie Ruimtelijke Ordening in het Gentse Stadsgewest : VOLZET woensdag 17 maart 2004 Vertrek om 14.00u. aan het station Dampoort Einde omstreeks 17.30u. Voorbereiding op excursie: sessie Kortrijk 13 maart Al te veel wordt een krachtige leeromgeving louter als ‘materiele omgeving’ beschouwd. Voor aardrijkskunde is het materiële echter een belangrijke voorwaarde. Het belangrijkste kenmerk van een krachtige leeromgeving is dat leerlingen een verschillende leerstijl hebben. Vandaar dat differentiatie in het aanbod of in de methodiek een wezenlijk onderdeel is van een krachtige leeromgeving. Zie hiervoor de leercirkel van Kolb. Bij zelfstandig leren is het basisidee dat mensen hun leervermogen kunnen ontwikkelen. De begrippen dom of slim zijn minder van toepassing. Het doorlopen proces is het belangrijkste. Samenwerkend leren of coöperatief leren vertrekt vanuit het idee dat leren een sociaal verschijnsel is. Mensen leren van elkaar. Leerlingen leren van de leraar maar ook en vooral van elkaar.

leerplan aardrijkskunde derde graad Uitgangspunten Visie op aardrijkskunde Thema’s en inhouden Krachtige leeromgeving Voorstelling handboeken Navormingen Vraag en antwoord algemene inhoudstafel, zonder markering