Keuzedelen Versie, juli 2015 De planning van de herziening is als volgt: Voorstel naar RvS ; nov 2014 Advies RvS: februari 2015 Indienen Tweede Kamer: maart 2015, daarna Eerste Kamer Versie, juli 2015

Onderwerpen Herziening van de kwalificatiestructuur Keuzedelen en hun karakteristieken Tot stand komen keuzedelen Aanbod en kiezen van keuzedelen BPV in een keuzedeel Diplomering en vrijstelling keuzedelen Keuzedelen en certificaten

Beroepsonderwijs in ontwikkeling Ruim baan voor vakmanschap; versterking van vitaliteit, herkenbaarheid, doelmatigheid, effectiviteit en marktpositie van het MBO Globalisering en technologische ontwikkelingen stellen andere en hogere eisen aan de bekwaamheden van de beroepsbevolking Permanente innovatie van onderwijs is van belang; flexibel in spelen op vragen uit de arbeidsmarkt Toewerken naar een levenlang leren Het tempo waarmee functies en beroepen veranderen, verdwijnen en ontstaan neemt toe. Globalisering en technologische ontwikkelingen stellen andere en hogere eisen aan de bekwaamheden van onze beroepsbevolking. Voor toekomstige economische groei wordt arbeidsproductiviteit steeds belangrijker. Hierbij is permanente innovatie van onderwijs van belang en daarvoor is vernieuwing en uitwisseling van kennis essentieel. Het op peil houden en ontwikkelen van nieuwe kennis en vaardigheden is daarom noodzakelijk.

Uitgangspunten herziening Meer doelmatigheid in het onderwijs Betere aansluiting op de arbeidsmarkt Transparanter opleidingsaanbod Vereenvoudiging programmeren onderwijs Mogelijkheid tot beter profileren instelling Sneller inspelen op actuele ontwikkelingen arbeidsmarkt Betere doorstroming binnen mbo en naar vervolgonderwijs Op het terrein van het onderwijs zijn de afgelopen jaren belangrijke stappen gezet die er aan bijdragen dat werken en leren sterker worden verweven. In het middelbaar beroepsonderwijs zijn maatregelen genomen om een brug te slaan tussen onderwijs en arbeidsmarkt. Bovendien zijn maatregelen genomen om het opleidingsaanbod beter af te stemmen op de behoeftes van het bedrijfsleven. Vergroting van de doelmatigheid is een belangrijke drijfveer voor verandering. Deze behoefte leeft bij het mbo en het bedrijfsleven. Daarnaast is er een grote behoefte om een betere doorstroom binnen het onderwijs mogelijk te maken. Veel van deze maatregelen en behoeftes komen samen in de herziening van de kwalificatiestructuur. De invoering van de herziene kwalificatiestructuur per 1 augustus 2016, legt het fundament voor de realisatie van de beoogde permanente innovatie.

Herziening van de kwalificatiestructuur De herziene kwalificatiestructuur omvat concreet: het verbreden van kwalificaties en het clusteren van verwante kwalificaties. Hierdoor wordt overlap tussen kwalificaties weggenomen. Het aantal kwalificatiedossiers komt naar verwachting uit op 176 (van 237 in 2013) en de kwalificaties op 487 (van 613 in 2013) het terugbrengen van kwalificatiedossiers tot de kern van het beroep, de kwalificatie-eisen. Ze worden transparanter, dunner en duidelijker. Kennis en vaardigheden komen voorop te staan en zijn goed te herkennen. Zo wordt houvast geboden bij het onderwijs en de examinering. het introduceren van keuzedelen waardoor sneller ingespeeld kan worden op de ontwikkelingen in het beroepenveld en de regio. Met de introductie van de keuzedelen wordt een belangrijke impuls gegeven aan het flexibiliseren, actualiseren en innoveren. De cyclus van het vaststellen van nieuwe en aangepaste keuzedelen is kort, slechts drie maanden. Keuzedelen zijn daarmee belangrijke bouwstenen voor het middelbaar beroepsonderwijs.

Tijdspad Onderwijsinstellingen krijgen de mogelijkheid om al in het studiejaar 2015-2016 ervaring op te doen met de nieuwe kwalificatiedossiers en de inzet van keuzedelen. Dat kan bijvoorbeeld met enkele opleidingen per instelling, maar kan ook in één keer. Onderwijsinstellingen kunnen het studiejaar 2015/2016 op vrijwillige basis starten met één of meer nieuwe opleidingen, gebaseerd op de nieuwe kwalificatiedossiers en keuzedelen. Om dit mogelijk te maken heeft de minister ingestemd met het grootste deel van de kwalificatiedossiers de zijn de keuzedelen beschikbaar gesteld. Hierdoor zullen de kwalificatiedossiers en de keuzedelen beschikbaar worden gesteld aan het onderwijs. Met deze instemming wordt aan het onderwijs het signaal afgegeven dat er geen significante wijzigingen in de betreffende dossiers meer worden doorgevoerd. Het onderwijs kan zich gaan voorbereiden op de implementatie vanuit het vertrouwen dat de dossiers een solide basis vormen. Daarnaast kunnen vanuit ditzelfde vertrouwen marktpartijen (bijvoorbeeld uitgevers) aan de slag gaan. Omdat gedurende het vrijwillig jaar nieuwe wetgeving nog niet van kracht zal zijn, zal het formeel vaststellen van de kwalificatiedossiers op 1 februari 2015 plaatsvinden onder de vigerende wetgeving. Dit betekent dat in overleg met de betrokken instellingen de keuzedelen in het vrijwillige jaar worden ingebracht onder de noemer ‘vrije ruimte’. Onderwijsinstellingen kunnen het vrijwillige jaar benutten en alvast ervaring op doen die goed van pas zal komen bij de verplichte invoering in augustus 2016. Vanaf dat moment zijn instellingen verplicht onderwijs op basis van de nieuwe kwalificatiestructuur aan te bieden. Voordat in 2016 de verplichte invoering ingaat, zal de wet worden aangepast, worden de systemen gereed gemaakt en heeft de MBOraad (vanaf november 2014) een servicepunt in de lucht gebracht waar je met vragen terecht kan.

Keuzedelen als onderdeel van de structuur In de herziene kwalificatiestructuur is sprake van kwalificaties (die elk bestaan uit een basisdeel en een profieldeel) en keuzedelen. Keuzedelen zijn een verrijking naast de kwalificatie. Het basis-, profiel- en het keuzedeel (of keuzedelen) vormen gezamenlijk de diplomagerichte beroepsopleiding. Een keuzedeel is aan een of meer kwalificaties gekoppeld. De koppeling maakt voor scholen duidelijk welke keuzedelen zij bij welke kwalificaties kunnen aanbieden. Een student kan ook verzoeken om een niet gekoppeld keuzedeel te volgen. Hij kan daarbij kiezen uit het totale aanbod van de school. De school dient dit verzoek in beginsel te honoreren. Het niet-gekoppelde keuzedeel maakt dan onderdeel uit van de opleiding van de student.

Verrijken van de kwalificatie Keuzedelen zijn een verrijking bovenop de kwalificatie (basis- en profieldeel) Flexibiliteit: keuzedelen zijn apart beschreven en daardoor snel en flexibel te ontwikkelen en vast te stellen Innovatie: keuzedelen bieden de mogelijkheid om beter in te spelen op actualiteiten en innovatie in het beroepenveld Regio: keuzedelen bieden de mogelijkheid om in te spelen op regionale behoeften in het beroepenveld Keuzedelen bieden de mogelijkheid om als bouwstenen voor een opleiding ingezet te worden Keuzedelen bieden de student de mogelijkheid om zich persoonlijk te verrijken

Soorten Keuzedelen Keuzedelen zijn een verrijking naast de kwalificatie (basis- en profieldeel) en kunnen voor de student verbredend of verdiepend zijn of bijdragen aan een betere instroom van of doorstroom naar een (op)volgende opleiding. Er zijn drie soorten keuzedelen te onderscheiden: Verdiepende keuzedelen Keuzedeel en kwalificatie zijn gericht op hetzelfde beroep. Bijvoorbeeld het keuzedeel Verdieping expertise audiciens bij de kwalificatie Audicien en het keuzedeel Gebogen plafond- en wandconstructies bij de kwalificatie Plafond- en wandmonteur. Verbredende keuzedelen Het keuzedeel is gericht op een element van een ander beroep of het betreft een nieuw element van hetzelfde beroep. Denk bij een element van een ander beroep bijvoorbeeld aan het keuzedeel Autotechniek bij de kwalificatie Logistiek medewerker. Een nieuw element is bijvoorbeeld gericht op ontwikkelingen en innovaties op de arbeidsmarkt. Neem het keuzedeel Programmeren CNC-gestuurde houtbewerkingsmachines bij de kwalificatie Ondernemend meubelmaker/ (scheeps)interieurbouwer. Doorstroomgerichte keuzedelen Het keuzedeel heeft betrekking op onderdelen die relevant zijn voor doorstroom naar een (op)volgende opleiding in het mbo of hbo. Het kan bijvoorbeeld gericht zijn op een hogere beheersing van taal- en rekeneisen. Denk aan het keuzedeel Doorstroom Pabo bij de kwalificatie Gespecialiseerd pedagogisch medewerker. Voor keuzedelen is het niet toegestaan dat de keuzedeeleisen overlappen met de kwalificatie-eisen van de kwalificatie(s) waaraan het keuzedeel gekoppeld is. Het keuzedeel moet immers een verrijking zijn ten opzichte van de gekoppelde kwalificatie. Uitsluitend voor de entreeopleidingen kan behalve bovengenoemde drie soorten ook sprake zijn van remediërende keuzedelen (herhaling van al eerder gevolgd onderwijs), die gericht zijn op het wegwerken van achterstanden voor het behalen van de beoogde kwalificatie. Studenten die bovenmatig moeite hebben met onderdelen van een entreeopleiding kunnen met een remediërend keuzedeel zich blijven richten op onderdelen van de kwalificatie die extra aandacht behoeven en die zijn aangegeven in het betreffende keuzedeel. Bij remediërende keuzedelen kan dus wél sprake zijn van overlap met de gekoppelde kwalificaties.

Keuzedelen en hun karakteristieken Een keuzedeel kent een studielast met een omvang van 240 klokuren of een veelvoud daarvan. De aangegeven klokuren van een keuzedeel zijn indicatief. Het is een norm voor ontwikkelaars van keuzedelen, en heeft geen directe relatie met de onderwijstijd. Dus 240 klokuren is niet noodzakelijkerwijs de omvang van het onderwijs. De vertaling naar onderwijs is de verantwoordelijkheid van de school. De studielast van keuzedelen telt mee in de studielast (1600 klokuren per jaar).

Keuzedelen en hun karakteristieken Het onderwijs dat gericht is op keuzedelen maakt op dezelfde manier deel uit van het onderwijsprogramma als het onderwijs dat gericht is op de kwalificatie. Onderwijstijd (BOT en BPV) wordt op het niveau van een opleiding bepaald, dus in de combinatie van basis, profiel en keuzede(e)l(en). Een keuzedeel telt dus net zo goed mee voor het voldoen aan de urennormen die voor het onderwijsprogramma gelden. Een keuzedeel dat in de opleiding van school A is opgenomen en wordt gerealiseerd door school B telt voor de betreffende opleiding van school A mee voor de onderwijstijd.

Keuzedelen en hun karakteristieken Een keuzedeel is aan een of meer kwalificaties gekoppeld. De koppeling maakt voor scholen duidelijk welke keuzedelen zij bij welke kwalificaties kunnen aanbieden. Zowel het keuzedeel zelf als de koppeling van het keuzedeel aan kwalificaties, wordt door de minister van OCW vastgesteld. Het vaststellen van nieuwe of gewijzigde keuzedelen vindt vier keer per jaar op vaste momenten plaats. Dat biedt de mogelijkheid om snel in te spelen op de actuele behoefte op de arbeidsmarkt of in de regio. De keuzedelen worden opgenomen in het landelijk register keuzedelen op www.kwalificatiesmbo.nl waarin ze voor scholen vindbaar zijn. De koppeling staat in een bijlage bij het keuzedeel

Keuzedelen en hun karakteristieken De keuzedelen worden opgenomen in het landelijk register keuzedelen op www.kwalificatiesmbo.nl waarin ze voor scholen vindbaar zijn.

Keuzedelen en hun karakteristieken Het niveau van de kwalificatie waaraan het keuzedeel is gekoppeld, bepaalt het niveau van het keuzedeel. Een keuzedeel heeft zelf geen algemene (mbo-, NLQF-, EQF-)niveau-aanduiding. Bij het maken van onderwijs op basis van het keuzedeel kan invulling gegeven worden aan de zwaarte, passend bij het niveau van de kwalificatie waarop de opleiding is gebaseerd. Het kan voorkomen dat een keuzedeel gekoppeld is aan kwalificaties van verschillende niveaus. De eisen van het keuzedeel blijven ook in dit geval altijd gelijk, en het behalen van het betreffende keuzedeel heeft hetzelfde civiel effect.

Keuzedelen en hun karakteristieken Een keuzedeel kent geen prijsfactor. Kwalificaties, kwalificatiedossiers en opleidingsdomeinen kennen wel prijsfactoren omdat de school een deelnemer hiervoor kan inschrijven. Een keuzedeel is ook geen bekostigingsfactor. Zo is bijvoorbeeld het aantal gevolgde keuzedelen of het wel of niet behalen van keuzedelen geen factor voor het bepalen van de hoogte van de bekostiging. De rijksbijdrage die (bekostigde) scholen ontvangen voor beroepsopleidingen is bestemd voor de gehele opleiding en kunnen scholen inzetten voor alle onderdelen van de opleiding, dus ook voor het onderwijs en de examinering van landelijk vastgestelde keuzedelen, mits die deel uitmaken van diplomagerichte beroepsopleidingen. Indien een student meer dan de keuzedeelverplichting volgt in de bekostigde studielast dan kan dat vanuit het principe van “aanschuiven bij bestaand aanbod”.

Keuzedelen en hun karakteristieken Voor keuzedelen is het niet toegestaan dat de keuzedeeleisen overlappen met de kwalificatie-eisen van de kwalificatie(s) waaraan het keuzedeel gekoppeld is. Het keuzedeel moet immers een verrijking zijn ten opzichte van de gekoppelde kwalificatie. Dat geldt ook voor niet gekoppelde keuzedelen waar een student een verzoek voor indient. De school is verantwoordelijk voor het toetsen daarvan, voordat het verzoek wordt gehonoreerd! Er wordt gezocht naar mogelijkheden bij SBB om scholen hierbij te helpen

Keuzedelen en hun karakteristieken Iedere student moet examen doen voor het keuzedeel of de keuzedelen van de opleiding. De aanwezigheid van het examenresultaat (ongeacht of dit positief of negatief is) van elk keuzedeel is een aanvullende diplomavoorwaarde. Het is niet de hoogte van het examenresultaat maar de aanwezigheid van het examenresultaat van een keuzedeel dat meetelt voor de slaag-/zakbeslissing voor het behalen van het diploma. Het behalen van keuzedelen zal in de toekomst onderdeel worden van de slaag-/zakbeslissing. Het streven is om naar deze situatie over te gaan vanaf het cohort 2018-2019. Monitoring en evaluatie in de eerste jaren na de invoering van de keuzedelen moeten leiden tot een afweging over de timing en de invulling hiervan. Met de invoering van de keuzedelen komt de lat hoger te liggen voor studenten, daarom is het niet wenselijk om het behalen van een keuzedeel direct (per 1 augustus 2016) voorwaardelijk te maken voor het behalen van een diploma voor de opleiding. Temporiseren is aan de orde voor een zorgvuldige invoering van de herziene kwalificatiestructuur om onnodig voortijdig schoolverlaten tegen te gaan.

Tot stand komen keuzedelen Kenniscentra/SBB, scholen, bedrijfsleven en/of brancheorganisatie kunnen initiatiefnemer zijn voor het ontwikkelen van een keuzedeel Betrokkenheid bedrijfsleven nodig Vaststellen kan 4 keer per jaar op vaste momenten Minister stelt de keuzedelen en koppelingen vast Meer info op http://www.kwalificatiesmbo.nl/Keuzedelen.html

Keuzedeel en keuzedeelverplichting Per soort opleiding is vastgelegd wat de omvang is van de keuzedeelverplichting De keuzedeelverplichting wordt uitgedrukt in studielast in klokuren De keuzedeelverplichting moet gevuld worden met één of meerdere aan de kwalificatie gekoppelde keuzedelen Bij Algemene Maatregel van Bestuur (AMvB) wordt per soort opleiding vastgelegd wat de omvang van de keuzedeel-verplichting is, uitgedrukt in het aantal klokuren van de studielast. De keuzedeelverplichting moet gevuld worden met één of meerdere aan de kwalificatie gekoppelde keuzedelen.

Omvang keuzedeelverplichting in studielast In een Algemene Maatregel van Bestuur (AMvB) is per soort opleiding vastgelegd wat de keuzedeelverplichting isDe keuzedeelverplichting moet gevuld worden met één of meerdere aan de kwalificatie gekoppelde keuzedelen.

Keuzedeel en keuzedeelverplichting Aangegeven klokuren hebben geen directe relatie met de onderwijstijd, maar tellen wel mee in de studielast (van 1600 uur) De vertaling naar onderwijs en programmering is de verantwoordelijkheid van de school De omvang van de keuzedeelverplichting verandert niet bij versnelde opleiding De studielast van keuzedelen telt mee in de studielast (1600 klokuren per jaar). Bij de inrichting van een beroepsopleiding hoeft de school dus ook geen scheiding aan te brengen in het onderwijs van het basis-, het profiel- en het keuzedeel. Voor examinering moet dat onderscheid er wel zijn. Van te voren moet duidelijk zijn welk examen hoort bij de kwalificatie en welk examen hoort bij het keuzedeel.

Afwijken van de keuzedeelverplichting Scholen mogen gemotiveerd afwijken van de keuzedeelverplichting met een onderdeel van 240 klokuren (studielast) Dit onderdeel moet worden ingevuld met onderwijs in het teken van persoonlijke, culturele of levensbeschouwelijke vorming Vereiste: onderwijs van voldoende kwaliteit en géén overlap met kwalificatie Hierover wordt verantwoording afgelegd in het jaarverslag BOT telt mee voor onderwijstijd, BPV niet en het is geen onderdeel van de slaag-zakbeslissing Scholen krijgen ook de mogelijkheid om de opleiding voor een deel in te richten met onderwijs dat niet behoort tot de kwalificatie of de keuzedelen. De studielast hiervan wordt met 240 klokuren in mindering gebracht op de omvang van de keuzedeelverplichting die bij de soort opleiding hoort. Deze ruimte is bedoeld voor invulling in het kader van persoonlijke, culturele of levensbeschouwelijke vorming. Een vereiste is dat dit onderdeel aantoonbaar van voldoende kwaliteit is en niet samenvalt met onderdelen van de desbetreffende kwalificatie. Als de school van deze mogelijkheid gebruik maakt, moet hierover verantwoording worden afgelegd in het jaarverslag. Het is van belang dat studenten de mogelijkheid behouden om een keuzedeel te kiezen. Daarom worden de entreeopleidingen en de specialistenopleidingen van deze mogelijkheid uitgezonderd (voor deze opleidingen geldt een keuzedeelverplichting met een studielast van 240 klokuren). Een dergelijk onderdeel van de opleiding dat besteed wordt aan persoonlijke, culturele of levensbeschouwelijke vorming telt mee voor de urennormen die aan de opleiding worden gesteld (t.a.v. studielast en onderwijstijd). Echter, als het onderdeel wordt ingevuld met een vorm van praktijkleren, kan deze tijd niet worden meegeteld als formele BPV. De persoonlijke, culturele of levensbeschouwelijke vorming maakt geen onderdeel uit van de slaag-/zakbeslissing. Entree- en specialistenopleidingen zijn hiervan uitgezonderd

Keuzedeel en aanbodverplichting De school bepaalt welke keuzedelen uit het landelijk register in het aanbod worden opgenomen, en bij welke kwalificaties rekening houdend met de vereiste koppeling
 Het aanbod moet voldoende zijn voor de student om daadwerkelijk te kunnen kiezen Voldoende is minimaal 2 configuraties van keuzedelen Omvang aanbodverplichting is dus groter dan omvang keuzedeelverplichting Scholen bepalen zelf welke keuzedelen worden opgenomen in het onderwijsaanbod. Overleg met stakeholder hierbij ligt voor de hand. Daarvoor geldt dat ROC’s in beginsel opleidingen mogen aanbieden die gebaseerd zijn op alle kwalificaties van de kwalificatiestructuur. Dat betekent dat scholen in de opleidingen die zij aanbieden ook alle keuzedelen mogen aanbieden die landelijk zijn gekoppeld aan de desbetreffende kwalificaties van die aangeboden opleidingen. Vakscholen en agrarische onderwijscentra (AOC) mogen de opleidingen aanbieden die zijn geregeld in artikel 1.3.2a (vakscholen) en in artikel 1.3.3 (AOC) van de WEB. In de opleidingen die zij aanbieden mogen ze de keuzedelen aanbieden die landelijk zijn gekoppeld aan de kwalificaties van die aangeboden opleidingen. Niet-bekostigde instellingen kunnen een diploma-erkenning voor afzonderlijke opleidingen aanvragen. Met een diploma-erkenning krijgen zij het recht om een bepaalde kwalificatie te verzorgen inclusief de keuzedelen die aan de betreffende kwalificatie zijn gekoppeld. Hoewel de school zelf bepaalt welke keuzedelen worden aangeboden, is zij wel gehouden aan een zogenaamde aanbodverplichting. Dat betekent dat er voldoende keuzedelen worden aangeboden opdat de student daadwerkelijk iets te kiezen heeft. Wat voldoende is, laten we zien aan de hand van zogenaamde configuraties.

Komen tot configuraties Een configuratie is een keuzedeel of combinatie van keuzedelen waarmee aan de keuzedeelverplichting wordt voldaan. De keuzedeelverplichting is, zoals eerder beschreven, bepaald per soort opleiding. Een school biedt tenminste twee configuraties van keuzedelen aan per opleiding. De totale omvang van de configuratie is steeds hetzelfde, maar de keuzedelen binnen een configuratie hoeven niet dezelfde omvang te hebben. De kenniscentra (en straks SBB) zijn verantwoordelijk voor het aanbieden en stimuleren van de ontwikkeling van voldoende aan kwalificaties gekoppelde keuzedelen, zodat de school aan zijn aanbodverplichting richting de student kan voldoen.

Een voorbeeld van slim programmeren met configuraties De volgorde binnen de configuratie is voor de aanbodverplichting niet relevant; een andere volgorde van dezelfde keuzedelen maakt geen nieuwe configuratie. Zo is configuratie ABC of ACB dezelfde. Maar als configuratie 1 bestaat uit de keuzedelen A, B en C en configuratie 2 bestaat uit de keuzedelen A, B en D, is wel sprake van 2 verschillende configuraties en is aan de aanbodverplichting voldaan. Uiteraard kan de school meer keuzedelen aanbieden dan het minimaal vereiste aantal.

Kiezen van keuzedelen door de student De keuze van een student voor een keuzedeel kan aan het begin of tijdens de opleiding worden gemaakt Het actueel aanbod van de school (beschikbaar op het moment van kiezen) bepaalt waaruit de student kan kiezen Het keuzedeel is geen inschrijfpositie De keuze van een student wordt vastgelegd in de (bijlage van) OOK De student kan bij de start van de opleiding, of op een later moment tijdens de opleiding kiezen voor een keuzedeel. Het actuele aanbod van keuzedelen dat binnen de school beschikbaar is op het moment dat de student kiest, bepaalt waaruit gekozen kan worden. In het geval dat er pas gekozen wordt gedurende de opleiding, wordt bij de start van de opleiding in de onderwijsovereenkomst (OOK) aangegeven (of wordt verwezen naar de OER) dat de student in de loop van zijn opleiding nog één of meer keuzedelen moet kiezen, gelet op de invulling van de keuzedeelverplichting.   Het moment van vastleggen van de afspraak over het gekozen keuzedeel in de onderwijsovereenkomst (of bijlage daarbij) is maatgevend. Vanaf dat moment is de school verplicht gedurende de opleiding dat keuzedeel aan te bieden en te examineren. Het betreffende keuzedeel wordt vervolgens geregistreerd in het registratiesysteem van de school. Een student mag dan de opleiding afmaken zoals aangegeven in de OOK. Ook als er sprake is van tussentijdse, landelijk vastgestelde wijzigingen of beëindiging van het keuzedeel.   De school heeft een aanbodverplichting (moet minimaal 2 configuraties aanbieden). Op het moment van voorkeur kenbaar maken voor een keuzedeel door de student moet een keuze uit minimaal 2 configuraties mogelijk zijn. Tussen het moment van een voorkeur kenbaar maken voor een keuzedeel en het kiezen van een keuzedeel kan doelmatigheid een onderdeel zijn van de afweging of keuzedelen daadwerkelijk gerealiseerd worden. In dat geval is het nodig dat de school vooraf duidelijk maakt dat bijvoorbeeld een keuzedeel alleen gegeven kan worden bij meer dan “een X aantal” deelnemers. De keuzevrijheid van een student moet zo veel mogelijk gerespecteerd worden. De intentie daartoe moet blijken uit de aanpak en procedures van de school. In het jaarverslag wordt melding gemaakt als een configuratie niet gerealiseerd (niet gegeven) wordt, omkleed met redenen en met ondernomen acties om zoveel mogelijk tegemoet te komen aan de keuze van de student. Het keuzedeel is geen formele inschrijfpositie zoals het domein, het kwalificatiedossier en de kwalificatie dat wel zijn. De keuze voor het keuzedeel wordt dan ook niet uitgewisseld met BRON. Dat gebeurt pas als de student het diploma behaalt of anderszins uitgeschreven wordt.

Kiezen voor niet-gekoppelde keuzedelen Student kan een verzoek indienen voor volgen van niet-gekoppeld keuzedeel Het verzoek dient in beginsel gehonoreerd te worden door de school Het keuzedeel is onderdeel van het actuele, schoolbrede keuzedeelaanbod en heeft géén overlap met de kwalificatie Daarnaast kunnen alleen organisatorische bezwaren leiden tot afwijzen van verzoek (roostertechnisch, capaciteit, etc.) Het niet-gekoppelde keuzedeel komt in de plaats van een gekoppelde en geeft dus invulling aan keuzedeelverplichting Naast gekoppelde keuzedelen, kan de school op verzoek van een student in het aanbod van keuzedelen bij de opleiding afwijken van de vastgestelde koppeling tussen keuzedelen en de betreffende kwalificatie. Dit betekent dat de student ook kan kiezen voor keuzedelen die niet gekoppeld zijn aan de kwalificatie waarop de opleiding is gebaseerd. De school dient de student over deze mogelijkheid te informeren. De student kan bij zijn verzoek putten uit het gehele actuele keuzedeelaanbod van de school. Met zo’n niet-gekoppeld keuzedeel kan ook invulling gegeven worden aan de keuzedeelverplichting die hoort bij de betreffende soort opleiding. Als de school het verzoek honoreert dan volgt de student in plaats van een gekoppeld keuzedeel, een niet-gekoppeld keuzedeel. Een voorwaarde voor het opnemen van een niet-gekoppeld keuzedeel in het aanbod is dat het keuzedeel niet overlapt met een of meer onderdelen van de kwalificatie van de opleiding. De school is zelf verantwoordelijk voor het doen van deze controle op overlap. Een vereiste blijft dat de student ook moet kunnen kiezen uit voldoende keuzedelen die wél gekoppeld zijn aan de kwalificatie, volgens de aanbodverplichting die hierboven is beschreven. In beginsel moet een verzoek voor het volgen van een niet-gekoppeld keuzedeel door de school worden toegewezen. Praktische bezwaren kunnen er echter toe leiden dat het verzoek van een student wordt afgewezen. Bijvoorbeeld omdat het roostertechnisch niet uitgevoerd kan worden of er is gebrek aan capaciteit. Of omdat de student een keuzedeel aandraagt dat niet in het gehele keuzedeelaanbod van de school is opgenomen. In het jaarverslag moet de school op hoofdlijn verantwoording afleggen over de verzoeken die zijn toegewezen én de verzoeken die zijn afgewezen en waarom. Onveranderd blijft de aanbodverplichting van de school voor voldoende gekoppelde keuzedelen

Kiezen voor niet-gekoppelde keuzedelen Een configuratie is een keuzedeel of combinatie van keuzedelen waarmee aan de keuzedeelverplichting wordt voldaan. De keuzedeelverplichting is, zoals eerder beschreven, bepaald per soort opleiding. Een school biedt tenminste twee configuraties van keuzedelen aan per opleiding. De totale omvang van de configuratie is steeds hetzelfde, maar de keuzedelen binnen een configuratie hoeven niet dezelfde omvang te hebben. De kenniscentra (en straks SBB) zijn verantwoordelijk voor het aanbieden en stimuleren van de ontwikkeling van voldoende aan kwalificaties gekoppelde keuzedelen, zodat de school aan zijn aanbodverplichting richting de student kan voldoen.

Uitwisseling Bron De school moet aan DUO/Bron per student leveren: Behaalde keuzedelen (met aparte vermelding van keuzedelen waaraan de minister een certificaat heeft verbonden) Gevolgde, geëxamineerde maar niet behaalde keuzedelen Keuzedelen waarbij sprake is van beroepspraktijkvorming Scholen moeten de volgende gegevens betreffende keuzedelen uitwisselen met Bron: bij uitschrijving of diplomering: de behaalde keuzedelen (en apart hierbij de keuzedelen waaraan de minister een certificaat heeft verbonden), en de gevolgde en geëxamineerde maar niet behaalde keuzedelen, en eventueel al eerder: de keuzedelen waarbij sprake is van BPV.

BPV in een keuzedeel In een keuzedeel kan BPV opgenomen zijn, het moet niet BPV in het kader van een keuzedeel kan bij ieder erkend leerbedrijf worden uitgevoerd; het leerbedrijf hoeft hiervoor dus niet apart erkend te zijn Er komt geen aparte erkenning van leerbedrijven voor keuzedelen Een keuzedeel kan een deel BPV bevatten, maar het hoeft niet. Voor de BPV binnen een keuzedeel geldt dat het uitgevoerd mag worden bij ieder erkend leerbedrijf. Dus niet alleen bij leerbedrijven die zijn erkend voor de kwalificatie waarop de student is ingeschreven. De afspraken met leerbedrijf en student worden vastgelegd in de beroepspraktijkvormingsovereenkomst (BPVO).

Extra keuzedelen De school kan de student mogelijkheid bieden om extra keuzedelen te volgen Extra keuzedelen hoeven niet gekoppeld te zijn aan de kwalificatie en komen bovenop de keuzedeelverplichting De student schuift aan bij bestaand aanbod van de school Extra keuzedelen zijn geen niet-gekoppelde keuzedelen op verzoek; overlap is geen issue Bekostigde instellingen mogen alle keuzedelen als extra keuzedeel aanbieden, en niet-bekostigde mogen alleen de keuzedelen aanbieden die gekoppeld zijn aan de kwalificaties waarvoor zij diploma-erkenning hebben Scholen kunnen studenten de mogelijkheid bieden om extra keuzedelen te volgen naast de keuzedelen die onderdeel uitmaken van de keuzedeelverplichting van de opleiding. De opleiding wordt door de combinatie van basis, profiel en keuzedeel of keuzedelen 100% gevuld. Als een student extra keuzedelen wil doen, dan kan hij of zij deze volgen vanuit het principe “aanschuiven bij bestaand aanbod van de school”. Onder bestaand aanbod worden reeds geprogrammeerde (en in het rooster opgenomen) keuzedelen verstaan. Voor extra keuzedelen geldt niet de verplichting dat deze gekoppeld moeten zijn aan de kwalificatie waarop de student is ingeschreven. Wel worden de keuzedelen, indien behaald, opgenomen op het diploma en indien geëxamineerd maar niet behaald, opgenomen op de resultatenlijst. Bekostigde instellingen mogen alle keuzedelen die zijn opgenomen in het register keuzedelen als extra keuzedelen aanbieden. Niet bekostigde instellingen mogen slechts keuzedelen als extra keuzedelen aanbieden voor zover deze gekoppeld zijn aan de kwalificatie waarvoor zij een diploma-erkenning hebben.

Diplomering keuzedelen Het wel of niet behalen van een keuzedeel is (nog) niet bepalend voor het behalen van het diploma Het hebben van een examenresultaat per keuzedeel is wel voorwaardelijk voor het behalen van het diploma. Dit noemen we ‘aanvullende diplomavoorwaarde’ Iedere student moet dus examen doen voor de keuzedelen binnen de opleiding om het diploma te kunnen krijgen Dat geldt voor gekoppelde keuzedelen én op verzoek van de student voor niet-gekoppelde keuzedelen Het voldoen hieraan is onderdeel van de beoordeling van de examencommissie Het keuzedeel is geen onderdeel van de kwalificatie; het levert een verrijking. De kwalificatie beschrijft de eisen om als beginnend beroepsbeoefenaar aan de slag te kunnen en het keuzedeel niet. Onder andere daarom is afgesproken dat het wel of niet behalen van een keuzedeel, het behalen van de kwalificatie niet in de weg mag zitten. Het is bijvoorbeeld niet de bedoeling dat een goede aankomend kapper niet het beoogde mbo-diploma krijgt, omdat het keuzedeel nagelstyling niet met voldoende resultaat is afgesloten.   Het behalen van een keuzedeel is dus geen voorwaarde voor het behalen van het diploma. Wél moet iedere student examen doen voor het keuzedeel of de keuzedelen van de opleiding. De aanwezigheid van het examenresultaat (ongeacht of dit positief of negatief is) van elk door de student gevolgd gekoppeld keuzedeel is een aanvullende diplomavoorwaarde. Het is niet de hoogte van het examenresultaat maar de aanwezigheid van het examenresultaat van een keuzedeel dat meetelt voor de slaag-/zakbeslissing voor het behalen van het diploma. De school kan het diploma dus niet uitreiken voordat het examen van het keuzedeel of de keuzedelen van de opleiding is afgerond en het examenresultaat per keuzedeel bekend is. Of aan deze aanvullende diplomavoorwaarde is voldaan, wordt vastgesteld door de examencommissie.

en eventueel al eerder: de keuzedelen waarbij sprake is van BPV. Vanwege de invoering van de herziene kwalificatiestructuur wordt tevens een aangepast modeldiploma vastgesteld. Alle behaalde keuzedelen van de opleiding moeten door de school vermeld worden op het diploma van de student. De examencommissie bepaalt of een keuzedeel is behaald. De student kan zo met het diploma op de arbeidsmarkt of in het vervolgonderwijs de meerwaarde van de behaalde keuzedelen laten zien. Op de resultatenlijst bij het diploma worden alle examenresultaten van keuzedelen van de opleiding opgenomen, zowel de behaalde als de geëxamineerd maar niet behaalde keuzedelen. De examenresultaten van keuzedelen worden apart vermeld op de resultatenlijst, omdat de hoogte ervan niet meetelt voor de slaag-/zakbeslissing, maar alleen de aanwezigheid ervan.   Onder “keuzedelen van de opleiding” worden de keuzedelen verstaan die gevolgd zijn tussen het moment van inschrijven en diplomeren/uitschrijven en vastgelegd zijn in de OOK. In die periode kan sprake zijn geweest van tussentijdse overstap, bijvoorbeeld naar een andere kwalificatie. Scholen moeten de volgende gegevens betreffende keuzedelen uitwisselen met Bron: bij uitschrijving of diplomering: de behaalde keuzedelen (en apart hierbij de keuzedelen waaraan de minister een certificaat heeft verbonden), en de gevolgde en geëxamineerde maar niet behaalde keuzedelen, en eventueel al eerder: de keuzedelen waarbij sprake is van BPV.   Voor de invoering van de herziene kwalificatiestructuur wordt tevens een aangepast diplomamodel vastgesteld. Op dit diplomamodel staat vermeld wat er ten aanzien van keuzedelen vermeld moet worden.

Vrijstelling voor behaalde keuzedelen Bij een (op)volgende opleiding moet de student opnieuw voldoen aan de aanvullende diplomavoorwaarde De examencommissie kan vrijstelling verlenen voor een keuzedeel, als de student het reeds behaald heeft Indien het keuzedeel ook gekoppeld is aan de nieuwe opleiding, is voldaan aan (een deel van) de aanvullende diplomavoorwaarde Of als de student een verzoek heeft gedaan voor een niet gekoppeld keuzedeel dat in het aanbod van de school zit en niet overlapt met de kwalificatie De aanvullende diplomavoorwaarde is: aanwezigheid van een examenresultaat voor een keuzedeel dat invulling geeft aan de keuzedeelverplichting Bij een eventuele (op)volgende opleiding in het mbo moet de student opnieuw invulling geven aan de keuzedeelverplichting die voor die opleiding geldt. Het kan voorkomen dat een student in de vorige opleiding reeds een keuzedeel heeft behaald. De examencommissie kan vrijstelling verlenen voor dat keuzedeel als 1) het keuzedeel gekoppeld is aan de kwalificatie waar de (op)volgende opleiding op is gebaseerd of 2) als het keuzedeel niet gekoppeld is maar de student een verzoek indient om het keuzedeel onderdeel te maken van zijn opleiding. In het tweede geval is het een voorwaarde dat het keuzedeel onderdeel is van het schoolbrede keuzedeelaanbod en dat het keuzedeel niet overlapt met één of meer onderdelen van de kwalificatie van de opleiding. Tevens kan de examencommissie van de (op)volgende school besluiten vrijstelling te verlenen voor (onderdelen van) een examen van een extra keuzedeel. Dat kan ook als het extra keuzedeel niet is opgenomen in het aanbod van de school zelf. Extra keuzedelen tellen - per definitie - niet mee voor de invulling van de keuzedeelverplichting van die opleiding.

Gevolgde keuzedelen Een niet behaald keuzedeel wordt door de examencommissie meegenomen in de beoordeling of voldaan is aan de aanvullende diplomavoorwaarde Bij een (op)volgende opleiding kan de examencommissie besluiten dat de student het eerder niet behaalde keuzedeel ‘gevolgd’ heeft Met de aanwezigheid van een examenresultaat, is voldaan aan (een deel van) de aanvullende diplomavoorwaarde In het geval dat de student in een vorige opleiding een keuzedeel niet heeft behaald, kan de examencommissie geen vrijstelling verlenen. Wel kan de examencommissie besluiten dit keuzedeel als gevolgd te beschouwen. Op de resultatenlijst komt dan het woord ‘gevolgd’ te staan. De student heeft voldaan aan (een gedeelte van) de aanvullende diplomavoorwaarde, namelijk de aanwezigheid van het examenresultaat (ongeacht of dit positief of negatief is) voor een keuzedeel dat invulling geeft aan de keuzedeelverplichting van de opleiding. Ook hier geldt dat het keuzedeel gekoppeld moet zijn aan de kwalificatie, of de student moet een verzoek indienen om het keuzedeel onderdeel te maken van de opleiding (in dat geval is het keuzedeel onderdeel van het keuzedeelaanbod van de school en overlapt niet met de kwalificatie).

Keuzedelen en certificaten Aan een keuzedeel kan bij of krachtens een Algemene Maatregel van Bestuur (AMvB) door de minister een certificaat worden verbonden Behaalde certificaten worden net als diploma’s opgenomen in het diplomaregister De school kan een certificaat uitreiken als het diploma niet is behaald en het betreffende keuzedeel wel is behaald Aan onderdelen van een kwalificatie kan de minister bij of krachtens een Algemene Maatregel van Bestuur (AMvB) een certificaat verbinden. Van deze mogelijkheid heeft op dit moment alleen de minister van EZ gebruik gemaakt voor enkele onderdelen van kwalificaties voor het beroepsonderwijs op het gebied van landbouw, natuurlijke omgeving en voedsel. Het wetvoorstel regelt de mogelijkheid dat de minister bij AMvB ook aan een keuzedeel of keuzedelen een certificaat kan verbinden. De school kan alleen een certificaat uitreiken als er geen diploma is behaald. Behaalde certificaten worden door DUO geregistreerd in BRON en in het diplomaregister. Belangrijk aandachtspunt is dat de school alleen certificaten kan uitreiken voor onderdelen van kwalificaties of keuzedelen waaraan de minister bij AMvB een certificaat heeft verbonden.

De herziening biedt de kans om het onderwijs te vernieuwen De herziening biedt de kans om het onderwijs te vernieuwen. De kunst is om geen oude wijn in nieuwe zakken te doen. Maar deze verandering aan te grijpen voor de nodige innovatie. Door de inzet van keuzedelen en een goede afstemming tussen scholen en bedrijfsleven daarbij wordt de positie van de student op de arbeidsmarkt versterkt en krijgt het bedrijfsleven goed gekwalificeerde beroepsbeoefenaars.

Handige informatie Meer informatie en nieuws: herzieningmbo.nl Kwalificatiedossiers, keuzedelen en koppelingen: kwalificatiesmbo.nl (SBB) Servicedocumenten en handreikingen: www.ihks.nl (MBO Raad) Voor informatie rond de herziene structuur: wat is het, hoe komen we er en wat is er tot nu toe over afgesproken + de laatste actualiteiten: herzieningmbo.nl Voor de herziene kwalificatiedossiers, keuzedelen en een overzicht van de koppelingen: kwalificatiesmbo.nl Voor servicedocumenten en handreikingen om vanuit de herziene structuur te komen tot onderwijs: servicepunt mbo raad (mailadres: infohks@mboraad.nl, telefoonnummer: 0348-753599)

Keuzedelen