Design Charles & Ray Eames - Hang it all © Vitra Lokaal proactief handelen in de strijd tegen kinderarmoede Katrien Steenssens HIVA-KU Leuven Steven Rommel Samenlevingsopbouw Oost-Vlaanderen vzw 9 februari 2015

‘proactief handelen’ 2

Beleidsvoering en actie d.m.v. proactief handelen Waarover gaat dat? Bevorderen toegankelijkheid van bestaande rechten en diensten = voorkomen, beperken, bestrijden niet-gebruik bestaande aanbod 3

Waarom? 1.Maatschappelijk belang –Omvangrijk –Ondoeltreffendheid sociaal beleid –Ongerechtvaardigde ongelijkheden 2.Rol in oorzaken: toekenningsreglement –Bestaansmiddelentoets –Initiatief volledig bij rechthebbenden 3.Ethische keuze: toegekende belang aan misbruik / niet-gebruik 4

5 Hoe? een antwoord op een concrete vraag een integrale benadering n.a.v. concrete vragen de dienstverlener neemt het initiatief

Proactief handelen heeft betrekking op oplossingsgerichte initiatieven en maatregelen die ingrijpen op het gegeven dat de gerechtigde zelf het initiatief moet nemen om zijn/haar rechten te realiseren. Het initiatief verschuift van de gerechtigde naar de dienstverlener. 6

Naar een geïntegreerd kader voor lokaal proactief handelen 7

Context: het project Lokaal Proactief Kader in 2012 opgestart door Samenlevingsopbouw Vlaanderen uitbouwen van een eigen lokale proactieve werking door 19 pilootgemeenten verspreid over heel Vlaanderen vanuit een partnerschap tussen (minimaal) een OCMW en een doelgroeporganisatie. Antwerpen, Beerse/Turnhout, Boom, Heist-op-den-Berg, Herentals, Lier, Halle, Leuven, Avelgem, Kortrijk, Roeselare, Bilzen, Overpelt, Lokeren, Ronse, Zelzate, Aalter, Eeklo en Gent. 8

Aanknopingspunten De heersende beleidscontext –Europees (geïntegreerde actieve inclusiestrategie) –Federaal (o.a. meer proactieve rol OCMW’s) –Vlaams (o.a. samenwerken en/in netwerken) Procesopvolging van de pilootgemeenten –literatuurstudie, documentanalyse –Intensieve case studies: 6 pilootgemeenten: Beerse/Turnhout, Halle, Overpelt, Aalter, Eeklo, Gent Terugkoppeling naar de 19 pilootgemeenten in de praktijkgroep –Focusgroep over het beleid en de verankering van proactief handelen hierin –Interviews met experten en sleutelfiguren in het veld 9

Kern van het geïntegreerd kader voor lokaal proactief handelen een samenhangend geheel van maatregelen dat de bestrijding van niet-gebruik van rechten en diensten op lokaal vlak middels proactief handelen stimuleert, structureel verankert en ondersteunt 10

Schematisch 11

Het geheel de elementen zijn onlosmakelijk verbonden vereist gecombineerde aanpak maar geen lineair proces geen uniform proces 12

De elementen 1 centraal principe: gedeelde verantwoordelijkheid –meerdere beleidsniveaus spelen een rol –ook niet-evidente partners –integrale en inclusieve aanpak 3 beleidstaken –Stimuleren van visie en draagvlak »doorheen deelwerkingen, domeinen, sectoren –Regievoeren en structureel verankeren »lokaal; OCMW –Ondersteunen »ruimte, middelen, praktisch 13

2 kernprocessen –Samenwerken en netwerken »Ontschotting; kruispunten en rotondes –Participatie en dialoog »> beleidsparticipatie doelgroep; vertaalslag naar lokale context 6 werkpistes –Informatie en kennis –Automatische rechtentoekenning –Outreach –Kwalitatieve hulp- en dienstverlening –Geïntegreerde basisvoorzieningen –Informele netwerken Inspirerende praktijken 14

Publicatie Iedereen Beschermd Zet het materiaal samen dat in het project ontwikkeld werd. Maakt links naar praktijkvoorbeelden en nuttige instrumenten. e/ 15

Draaiboek Lokaal Proactief Handelen inspirerende leidraad lokaal aan de slag. toepasbaar in verschillende contexten werkbare instrumenten. inspirerende praktijken verwijzingen 16

Vorming en Praktijk Vormingsaanbod VVSG & Samenlevingsopbouw Lokale projecten Lerende netwerken kinderarmoedebestrijding … 17

Praktijkvoorbeelden van de 6 werkpistes 18

Informatie en kennis Burgers proactief informeren over hun sociale grondrechten en het aanbod aan maatschappelijke dienstverlening blijft een belangrijk onderdeel van proactief handelen. 2 praktijkvoorbeelden –Rechtenverkenner –Sociaal Huis Overpelt 19

Informatie en kennis Rechtenverkenner –up to date houden –toepassen binnen de dienst- en hulpverlening In Sociaal huis Overpelt –een folder en website ontwikkelen in overleg met de doelgroep –vertrouwenspersonen van andere diensten informeren –een opendeurdag en infostand, mensen vertrouwd maken met de dienst –een budgetbeurs voor jongeren –vorming over armoede in scholen en jeugdverenigingen 20

Automatische Rechtentoekenning Automatische rechtentoekenning biedt de beste garantie voor het realiseren van rechten. Praktijkvoorbeeld Het OCMW Gent streeft ernaar jaarlijks één bijkomend recht automatisch toe te kennen. Zoals de schoolpremie voor gezinnen met een laag inkomen en schoolgaande kinderen van 6 tot 18 jaar. De premie is bedoeld om de kosten bij de start van een schooljaar te helpen dragen. Mensen die recht hebben op een schoolpremie bovenop een leefloon, krijgen die premie nu automatisch. 21

Outreachend werken Outreachend handelen (vindplaatsgericht werken) is een methodiek om actief op zoek te gaan naar de meest kwetsbare groepen die (nog) niet bereikt worden. Deze methodiek dient verder gestimuleerd en verspreid te worden binnen organisaties of netwerken van organisaties. Praktijk Reach Out Het dienstenaanbod bekendmaken – OCMW Boom 22

Outreachend Werken Reach Out Het expertisecentrum biedt vormingen, opleidingen en ondersteuning aan organisaties, projecten en werkers bij het opstarten en begeleiden van outreachende werkingen. Het dienstenaanbod bekendmaken – OCMW Boom Een projectmedewerker brengt jonge (allochtone) gezinnen op de hoogte van het dienstenaanbod in Boom via spreekuren op de scholen en contacten aan de schoolpoort. Leerkrachten kunnen signalen van kansarmoede doorgeven aan deze medewerker. 23

Kwaliteitsvolle dienstverlening Werken aan een kwalitatieve en toegankelijke hulp- en dienstverlening is een belangrijke piste van proactief handelen. Praktijk Armoedetoets in Beerse Rechtencirkel als reflectie instrument 24

Kwaliteitsvolle dienstverlening Armoedetoets Beerse checklist voldoet dienstverleningsproces aan 7 B’s Pilootproject binnen OCMW, daarna inbedden. De Rechtencirkel De Rechtencirkel is een instrument om de kwaliteit van de dienstverlening in kaart te brengen en de dialoog hierover te stimuleren, 25

26

Geïntegreerde Basisvoorzieningen Dit zijn lokale ankerplaatsen met een geïntegreerd aanbod van ontmoeting, vrije tijd, vorming, hulpverlening en belangenbehartiging. Praktijkvoorbeelden: Zelzate: Samenwerking Gemeente-Samenlevingsopbouw Denderleeuw: Samenwerking OCMW Samenlevingsopbouw 27

Geïntegreerde Basisvoorzieningen –Ontmoeting (herstel en ruilwinkel, soep en spelen) 28 ZelzateDenderleeuw OntmoetingWoensdag Gezinsdag … Soep en Spelen, Ruilwinkel … Vrije TijdRap op Stap, toeleiding … Rap op Stap, toeleiding VormingWelzijn & Gezondheid ism logo, Vorming+, … Welzijn & Gezondheid ism logo, Vorming+ … Laagdrempelige Hulpverlening Kind & Gezin aanwezig op Gezinsdag Onthaal CAW? Opstart informeel netwerk Ruilwinkel in huis vh Kind Onthaal CAW? Opstart informeel netwerk BelangenbehartigingThemagroepen, dialoog

Informele netwerken uitbouwen Proactieve dienstverlening blijft niet beperkt tot professionele hulpverlening. Naast een toegankelijke en kwalitatieve hulp- en dienstverlening is er nood aan informele netwerken rondom mensen die de brug naar andere (professionele) organisaties kunnen slaan. Brugfiguren, ervaringsdeskundigen, vrijwilligers, maar ook wijkagenten, postbodes, cafébazen … kunnen een rol spelen. Praktijkvoorbeeld: Proactief Kinderrechten garanderen Lokeren 29

6 - Informele netwerken uitbouwen Proactief kinderrechten garanderen Lokeren Een vindplaatsgericht netwerk van sleutelfiguren uit de diverse Lokerse gemeenschappen Intervisiegroep van vrijwilligers, Samenlevingsopbouw, OCMW, CAW, Kind & Gezin … actieve toeleiding naar geïntegreerde basisvoorziening De Moazoart Actieve toeleiding naar dienst- en hulpverlening Drempels inventariseren en dialoog met beleid 30

Aan de slag met het lokaal proactief kader … 31

Hartelijk dank voor uw aandacht ! 32