Land & Volk België De Vlaamse Beweging

“De Vlaamse Beweging” “een complexe culturele en maatschappelijke stroming gericht op de wettelijke erkenning van de taal van de Vlamingen in België, op intellectuele ontplooiing en de sociaal-economische welvaart van Vlaanderen en op de bewustmaking en de erkenning van de Vlamingen als volk of als gemeenschap binnen of buiten het Belgische staatsverband.” (Janssens 2005: 143-144) Aanhanger van de Vlaamse Beweging: flamingant(e)

“De Vlaamse strijd” 4 fasen: De geboorte van de Vlaamse Beweging De eerste taalwetten worden bevochten + De Vlaams Beweging & WOI / WOII Taalwetgeving komt tot stand (1930 – 1970) België wordt een federale staat

Bronnen ‘Het Nederlands in het Zuiden: een verhaal apart’. In: Guy Janssens en Ann Marynissen, Het Nederlands vroeger en nu. Leuven/Voorburg (2005)², p. 137-159. ‘Ik ook ik ben een Belg en mag tot Belgen spreeken. De Vlaamse strijd’; ‘Gemengde gevoelens. Verschillen tussen Noord- en Zuidnederlands; Vlamingen en Nederlanders over hun eigen taal en die van hun buren’; ‘De grenzen van het Nederlands. Frans-Vlaanderen, de Belgische taalgrens en Brussel; de Nederlands-Duitse taalgrens; het Friese taalgebied’. In: Jan W. de Vries, Roland Willemyns & Peter Burger, Het verhaal van het Nederlands. Negen eeuwen Nederlands. Amsterdam (1995), p. 113-127; p. 186-197; p. 212-233.

Bronnen Marnix Beyen, Held voor alle werk. De vele gedaanten van Tijl Uilenspiegel. Houtekiet, Antwerpen/Baarn 1998 http://www.dbnl.org/tekst/beye012held01_01/index.htm Geert van Istendael, Belgisch labyrint / Belgický labyrint Marc Reynebeau, De droom van Vlaanderen, Antwerpen, 2002. Gerben Graddesz Hellinga, Geschiedenis van Vlaanderen, Zutphen, 2002.

19de eeuw De geboorte van de Vlaamse Beweging

Taalsituatie 1830 Officieel: taalvrijheid In de praktijk: Frans dominant De sociale taalgrens: burgerlijke machthebbers en aristocratie spraken Frans „Vlaamse“ dialecten, soms onderling niet verstaanbaar

Protest Kleine groep intellectuelen uit de lagere middelklasse Aanvankelijk weinig politieke invloed Cf. Alleen rijke burgers hadden stemrecht, en zij waren Franstalig/verfranst Het begin van de Vlaamse Beweging Vooral culturele emancipatie!

Hendrik Conscience 1812 – 1883 “de man die zijn volk leerde lezen” De leeuw van Vlaanderen (1838)

Moeilijkheden “emotioneel”: net onafhankelijk, het Nederlands herinnert te veel aan (de taalpolitiek van) Willem I Overheid, adel, bourgeoisie, hogere clerus: waren al verfranst Meer Vlamingen, maar Wallonië economisch sterker Verdeeldheid in eigen rangen: “Hollands” of “Vlaams”?

Integrationisten => “Hollands” Integrationisten Aansluiting bij de taal van het noorden [daar immers standaardtaal, barricade tegen het Frans]

Jan Frans Willems 1793 – 1846 “De vader van de Vlaamse Beweging” “Ik ook ik ben een Belg en mag tot Belgen spreéken.” (< Aen de Belgen (1918)) Integrationist (orangistisch)

Particularisten => “Vlaams” Particularisten Het Vlaams als aparte taal [“Hollands” geassocieerd met rijk van Willem I en protestanisme]

Guido Gezelle 1830 – 1899 “De Vlaamsche tale is wonder zoet voor die heur geen geweld en doet” Priester-dichter Particularist

Ca. 1870 – WOI Eerste taalwetten

August Vermeylen 1872 – 1945 “om iets te zijn moeten wij Vlamingen zijn. – Wij willen Vlamingen zijn, om Europeërs te worden.” => Ontwikkeling Vlaams cultureel bewustzijn

Proces Coucke/Goethals 1860 Vlaamse arbeiders onschuldig ter dood veroordeeld tijdens Franstalig proces => 1873: Nederlands in strafzaken

Eerste taalwetten 1873: Nederlands in strafzaken 1878: Nederlands in bestuurszaken 1883: Nederlands in openbaar voortgezet onderwijs 1898: Nederlands erkend als officiële taal (de Gelijkheidswet) => Vlaanderen officieel tweetalig: Nederlands wordt toegelaten

~ uitbreiding stemrecht Politieke druk wordt steeds groter 1830 – 1893: cijnskiesrecht voor Belgische mannelijke burgers 1893 – 1918: algemeen meervoudige stemplicht voor Belgische mannelijke burgers 1918 – 1948: algemeen enkelvoudige stemplicht voor Belgische mannelijke burgers 1948 tot heden: algemeen enkelvoudige stemplicht voor alle Belgische burgers

Mentaliteit “De eerste Nederlandse rede in het Belgisch parlement werd uitgesproken in 1869. Toen Vlaamse afgevaardigden hier een gewoonte van maakten, verstoorden hun Waalse collega’s – nog in deze eeuw – hun redevoeringen met gepraat en gelach, een reactie die niet ver verwijderd is van de oerwoudkreten en apenootjes waarop zwarte voetballers wel onthaald worden door supporters van de tegenpartij.” (De Vries 1995: 113)

Dus: Vlaamse Beweging ijvert aanvankelijk vooral voor culturele emancipatie (taal, literatuur, geschiedenis,…) Eind de 19de eeuw: men legt het verband tussen taalproblematiek en sociale, culturele en economische achterstand Rond 1900: poging universiteit Gent Nederlandstalig te maken – controverse

WO I & WO II & de Vlaamse Beweging

WO I (1914 – 1918)

WO I (1914 – 1918)

WO I (1914 – 1918) “De Grote Oorlog” De Westhoek: Ieper, het IJzerfront (de rivier de IJzer)

WO I en VL Activisten: collaboreren met de Duitse bezetter, gaan in op hun „Flamenpolitik“ Frontbeweging: tegen de Duitsers, maar onvrede – Vlaamse soldaten, Franse officieren Passieven: bleven passief tijdens de oorlog

Na WOI Activisten: riepen onafhankelijkheid van Vlaanderen uit - later Vlaams-nationalisten Frontbeweging: de Frontpartij (haalde in 1919 5 zetels) Passieven: pleiten voor vernederlandsing onderwijs, bestuur, recht, leger, etc. , maar niet voor een verandering van de staatsstructuur

Na WOI Repressie (zuivering) Veel flaminganten bestraft Werd (en wordt) door sommigen als onrechtvaardig beschouwd

IJzerbedevaart IJzerbedevaart (sinds 1920) Vanaf 1928 aan IJzertoren Nooit Meer Oorlog, Zelfbestuur en Godsvrede, later: Vrede, Vrijheid en Verdraagzaamheid AVV VVK: Alles Voor Vlaanderen, Vlaanderen Voor Kristus Nooit meer oorlog, Plus jamais de guerre, No more War, Nie wieder Krieg

Heldenhuldekruisjes 1918: 38 heldenhuldekruisjes besmeurd met cement 1925: op bevel van het Belgisch leger 500 heldenhuldenkruisjes vernietigd

IJzertoren 1928: opgericht ("Memoriaal van de Vlaamse Ontvoogding") 1946: toren met dynamiet opgeblazen

Video http://www.youtube.com/watch?v=qq4-mo8awxc&feature=related IJzerbedevaart / IJzerwake (afsplitsing)

Video “Vlaamse strijd” http://www.youtube.com/watch?v=es6QMiO-MhU Lied < 1982 (Jan Puimège) Foto’s=> o.a. IJzerbedevaart

Na WOI 1930: vernederlandsing Universiteit Gent 1935: Nederlands in rechtszaken 1938: Taalwet voor het leger … Nederlands steeds meer geaccepteerd Maar: Vlaanderen tweetalig, Wallonië eentalig

VNV Vlaamsch Nationaal Verbond Opgericht in 1933 Meer succes dan Frontpartij Steeds antidemocratischer Sympathiseerden met het fascisme Grijze Bigrade Tijdens WOII: Zwarte Brigade Velen collaboreerden

VNV

Verdinaso Opgericht in 1931 Het Verbond van Dietsche Nationaal Solidaristen Streefden naar eenheidsstaat Vlaanderen + Nederland + Frans-Vlaanderen Een deel collaboreert

Verdinaso

Rex Aanvankelijk jongerenbeweging uit katholieke kringen Christus Rex, Christus koning Totalitaire en autoritaire beginselen Sympathie Italiaans fascisme Vooral in Wallonië Léon Degrelle Collaboratie

Rex

DeVlag Deutsch-Vlämische Arbeitsgemeinschaft Culturele organisatie opgericht in 1936 Verregaande vorm van collaboratie Soldaten rekruteren voor Waffen-SS Anti-Joodse campagnes Aansturen op annexatie met Derde Rijk (versus VNV)

DeVlag Jef Van de Wiele

WO II (1939 – 1945)

WO II (1939 – 1945) België: 1940 – 1944 Koning Leopold III blijft in België Regering naar Frankrijk, een aantal van hen later naar Engeland Arbeitseinsatz Grootschalige collaboratie, o.a. van Vlaams-nationalisten Maar ook verzet (70.000 in het georganiseerd verzet)

Na WOII Repressie (in NL: zuivering) 400.000 dossiers 30 procent Walen 14 procent Brusselaars 56 procent Vlamingen 3000 doodvonissen (242 uitgevoerd) Epuratie: geen stemrecht, geen recht op pensioen, uitoefening van bepaalde beroepen Opnieuw felle afstraffing, opnieuw alle flaminganten over één kam geschoren

Na WOII De koningskwestie (later)

1930 – 1970 Taalwetgeving komt tot stand

Meertalige staten In het hele gebied worden verschillende talen naast elkaar gesproken (bijv.: Luxemburg) In verschillende gebieden worden verschillende talen gesproken. (bijv.: Zwitserland)

Bestuur meertalige staten Personalitietsprincipe: de regering richt zich tot sprekers van taal x en y resp. in talen x en y (bijv.: Canada) Territorialiteitsprincipe: de regering richt zich tot de bewoners van een bepaald gebied tot de taal die daar officieel erkend wordt (bijv.: Zwitserland)

België? Territorialiteitsprincipe in Wallonië, personaliteitsprincipe in Vlaanderen => (2) Territorialiteitsprincipe, alleen in Brussel personaliteitsprincipe

Taalwetten => Taalwetten al in de jaren ’30 goedgekeurd, maar pas in de jaren ’60 geregeld 1962: vastlegging van de taalgebieden en faciliteiten => territorialiteitsprincipe (“Compromis des Belges”)

Politiek Ontstaan van Vlaamse politieke organisaties => taalkwestie in een ruimer kader Het zogeheten “communautaire probleem”

Economie Economisch centrum verschuift van Wallonië naar Vlaanderen

Nederlands Samenwerking Nederland & Vlaanderen

Na 1970 Federalisering van België

Federalisering Staatshervormingen (1970, 1980, 1988-89, 1993 en 2001-2003) => België steeds meer gedecentraliseerd 1993: België officieel een federale staat Verscherpte communautaire tegenstellingen (bijv.: Leuven Vlaams)

K.U. Leuven °1425 Nederlandse & Franstalige afdeling 1968: rellen (“Leuven Vlaams”) 1970: wettelijke splitsing Katholieke Universiteit Leuven (Vlaams-Brabant) Université Catholique de Louvain (Waals-Brabant)