Apothekers West-Brabant De apotheek en medicatieoverdracht 11 november 2010 Anne de Roos, trekker KNMP en NVZA Peter de Smet, medicatieveiligheid i.h.a.

Starten met Medicatieoverdracht Op 1 januari a.s. werken alle apothekers en ziekenhuisapothekers aan betere medicatieoverdracht. Voor patiënten met diabetes, cardiovasculaire risico’s, anti-stollingsmiddelen en/of orale oncolytica. Voor minimaal 1 overdrachtsmoment. Daarna uitrol 3 andere momenten. De KNMP ondersteunt u met toolkit, ICT, communicatie, proactieve PR, belangenbehartiging en een snelle helpdesk.

Nut = Noodzaak voor de apotheker! Medicatieveiligheid is ons vak! Op elk moment van voorschrijven of verstrekken een actueel medicatieoverzicht hebben, en daarmee 50% risicoreductie behalen. Basisinstrument voor veilige zorg en een tevreden patiënt. Medicatiebewaking op niveau. Legitimering voor krijgen alle benodigde gegevens. Rol innemen in de ketenzorg. De (ziekenhuis)apotheker moet behandelaar zijn en toegevoegde waarde leveren. Verdienmodel. Tijd = geld. Veiligheid = geld. Vergoeding voor prestaties. Trouwe patiënt. Een medicatieoverzicht is tastbaar. Een communicatiemiddel. Een goed medicatieoverzicht geeft vertrouwen.

Mag ik een medicatieoverzicht? Veel medicijnen Kanker, in ziekenhuis Gehandicapt dagbesteding drugs viagra thuiszorg onwillig allergisch Etc… etc… >65 jaar methotrexaat Hartpatient verpleeghuis Ambulant In coma

Waar ga ik het met u over hebben? 1. Belang van goede overdracht medicatie gegevens 2. Wat hebben KNMP/NVZA voor u in de aanbieding? 3. Wat wordt er van u verwacht? 4. Hoe kunnen wij u (nog) beter/verder helpen?

Het gaat om uw zorg voor uw patiënten Goede overdracht medicatie gegevens heeft krachtig effect Geurts et al. Eighty percent of medications in hospital discharge letters contain errors (poster FIP 2010) 56 patiënten (in 6 mnd) na ontslag bekeken door openbare apo 88 wijzigingen in ontslagmedicatie 115 interventies (1-9 per patiënt) gemiddeld 36 min (10-90 min) per patiënt 47 ontslagbrieven (84%) kwamen in aanmerking voor beoordeling Dit onderzoek uit Groningen illustreert dit: Ruim 1.5 medicatiewijziging per patiënt Benodigde tijd: 0.6 uur per patiënt = 33.6 uur voor 56 patiënten in 26 weken = 1.3 uur/week Indien opname evenveel tijd zou kosten is in totaal 2.6 uur per week nodig = minder 0.1 fte Volgens andere schattingen zou dit echter kunnen oplopen tot 0.5-1 fte Nu extra vergoeding vragen lijkt niet kansrijk: VWS heeft verplichtingenstop 18 miljard aan overheidsbezuinigingen zullen mede uit de zorg moeten komen KNMP traject voor Innovatieve Apotheken is in Den Bosch bezig om tijdsbesteding te meten Bij 38 patiënten (68%) contact met specialist/ huisarts nodig

Reconciliatie van 262 patiënten bij ontslag van de longafdeling van het Sint Lucas Andreas Ziekenhuis Karapinar-Çarkıt et al. Ann Pharmacother 2009;43(6):1001-10 & Pharm Weekbl 2010;12 mrt:15-17+36 Vergelijkbare hoge aantallen volgens dit Utrechtse onderzoek in Amsterdams ziekenhuis

operatie vanwege bekkenfractuur nefrectomie noodzakelijk na ontslag geen profylactisch fraxiparine nierbloeding omzetting op acenocoumarol trombosebeen Casus uit CMR database (nog toestemming van melder nodig !) Laat itt vorige slides (die kwantitatief waren) kwalitatief zien welke nadelige gevolgen er kunnen ontstaan therapeutisch fraxiparine

50% reductie op ALLE overdracht Specialisten leggen in ca. 40% van de gevallen waarin een geneesmiddel wordt gestaakt niet vast waarom dat gebeurt De thuiszorg wordt niet altijd geïnformeerd over de toe te dienen medicatie, zeker niet als de patiënt op vrijdagmiddag wordt ontslagen Bij overplaatsing patiënt van intensive care naar verpleegafdeling is 40% van de doseringsinformatie niet juist. thuis In 70% van de gevallen geven patiënten, huisartsen en apothekers verschillende lijstjes als wordt gevraagd welke medicatie de patiënt gebruikt na ontslag 50% Van de patiënten heeft binnen 6 maanden na thuiskomst 1 of meer fouten in zijn medicatie, doordat de huisarts niet weet wat er is gewijzigd 50% Van de zorgprofessionals zegt volledig op de hoogte te zijn van het medicatiegebruik van de gehandicapte cliënten waarbij zij betrokken zijn. 15% Van de apotheken heeft geen intakeprocedure voor nieuwe patiënten. 50% legt zwangerschap/kinderwens/ borstvoeding niet vast 2/3 noteert geen zelfzorgmiddelen

Ziekenhuis pilots: reductie fouten 46% 35% 82% >50% 44%

Richtlijn Overdracht van medicatiegegevens per 1 jan 2011 Er is altijd actueel medicatieoverzicht beschikbaar bij elk contact patiënt-voorschrijver Bij spoedopname binnen 24 uur Bij overdracht naar volgende schakel zeker binnen 24 uur  Vastgelegd in een ketenprotocol

IGZ handhaving, insteek? IGZ is zich bewust van weerbarstige praktijk maar wil wel beweging zien Onmacht (bijv ontbreken van formatie) is geen alibi om niets te doen Begin met wat kan en maak plan voor wat verder moet Per 1 januari 2012 moeten voorschrijvers verplicht elektronisch voorschrijven Jose Hansen / Caroline de Bruijn

Landelijke Afspraak Uitvoering per 1 jan 2011 (IGZ gaat hierop toetsen) Medicatieoverzicht omvat ten minste volgende gegevens: 1. Voorgeschreven/ter hand gestelde/toegediende/gebruikte medicatie (incl gebruiksperiode en evt vermelding dat gebruik voortijdig is gestopt) 2. Gebruik van alcohol en/of drugs (aard en duur) 3. Reden van starten/stoppen/wijzigen van medicatie en initiator hiervan 4. Eerste voorschrijver en actuele voorschrijver. 5. De apotheken die de geneesmiddelen hebben verstrekt 6. Basale patiëntkenmerken (BSN, geboortedatum, geslacht, NAW) 7. Afgeleide of beschikbare contra-indicaties mbt comorbiditeit 8. Afgeleide of beschikbare contra-indicaties mbt allergie/intolerantie/ADE’s Bovendien op aanvraag verstrekbaar: 9. Laboratoriumgegevens 10. Indicatie (indien nodig om dosering te kunnen beoordelen) LESA Actueel Medicatie Overzicht

1. Belang van goede overdracht medicatiegegevens Kansen? Jazeker! Dit is bij uitstek het domein/vakgebied van u als apotheker! Dit sluit uitstekend aan bij uw huidige dienstverlening Dit verbetert ook de kwaliteit daarvan Dit versterkt uw inhoudelijke rol in de (keten)zorg Dit versterkt samenwerking onderling en met andere zorgverleners Dit verankert uw aanspraak op medische gegevens (zoals lab waarden) Dit opent de weg naar vergoeding van zorgactiviteiten Enquete apothekerspanel (jul 2010): 71% geeft aan dat medicatie overdracht een belangrijk thema is

1. Belang van goede overdracht medicatiegegevens Bedreigingen  Uitdagingen Uitvoerbaarheid (formatie nodig?) Komt er wel een vergoeding? Medewerking van andere zorgverleners nodig voor compleet overzicht ICT ondersteuning technisch nog niet optimaal ICT ondersteuning politiek nog niet volledig geaccepteerd

Uitdagingen: Uitvoerbaarheid Risico op overload: ketenzorg grote aandoeningen, nieuwe generatie medicatiebewaking (Harm-wrestling, nierfunctie), prestatie indicatoren, omgaan met risicovolle stoffen, melden van medicatiefouten, etc. Formatie nodig? KNMP verzamelt: Eerdere getallen Meetproject in Den Bosch (in kader van traject Innovatieve Apotheken) Toekomstige getallen

Uitdagingen: Vergoedbaarheid NZa definities van 14 FZ prestaties/activiteiten (dec 2009) http://www.nza.nl/zorgonderwerpen/zorgonderwerpen/apotheekzorg/actueel/134589/

Uitdagingen: Vergoedbaarheid NZa definities bieden zeker aanknopingspunten ..... ….. In 2011 boter bij de vis ?! - Pas op met doorgeven van eigen cijfers aan verzekeraar(s): u wordt tegen elkaar uitgespeeld !

Medewerking van anderen nodig voor compleet medicatieoverzicht Andere zorgverleners nodig voor compleet overzicht Richtlijn geeft basis  KNMP communiceert Bereidheid wisselt: trombosediensten, verpleeghuizen, verzorgingshuizen, thuiszorg: bereid tot samenwerken. overige voorschrijvers: bereidheid nog minder consistent Maar: alle handreikingen nemen deze basis over IGZ toetst ook hen

Welke rol heeft de (ziekenhuis)apotheker in de richtlijn? Bekend: De (ziekenhuis)apotheker is verantwoordelijk voor het veilig ter hand stellen en bewaken van de aan de patiënt voorgeschreven medicatie. Nieuw! Hij organiseert de processen zodanig dat het medicatieoverzicht altijd actueel is bij elk overdrachtsmoment van een voorschrijver naar de volgende voorschrijver.

Andere zorgverleners: Dat doet de apotheker toch?

Apothekers: Eerdere hobbels! Overload! €!

Wat zegt NZa:

Wat zegt de patiënt? . Journalist SBA: “Doet de apotheker dat?” Verhuizing, niks gevraagd Welke services zal de patiënt opnoemen? Ik kreeg geen info mee uit het ziekenhuis… Medicijnpaspoort? Best handig! Ik ga dan naar de huisarts

Apothekers, KNMP en NVZA:

ICT-ondersteuning onvoldoende ICT ondersteuning technisch nog niet optimaal … en politiek nog niet volledig geaccepteerd

LSP en EPD Status 217,5 miljoen euro uitgegeven Totaal aantal zorgaanbieders 6.509: 4.337 huisartspraktijken, 129 huisartsenposten, 1.948 apotheken en 95 ziekenhuizen Nu: 980 aansluitingen  15% 543 apotheken, 369 huisartsenpraktijken, 55 huisartsenposten en 13 ziekenhuizen. 5000 subsidieaanvragen ingediend  77% 90% apotheken, 75% huisartspraktijken en 90% huisartsenposten 2.745.447 opvraagbare dossiers, 41573 UZI-passen

Medicatieoverzicht: alleen samen compleet Patiëntkenmerken Alle voorgeschreven, verstrekte, toegediende en gebruikte medicatie, sterkte en toedieningsvorm, gebruiksperiode, inclusief vermelding voortijdig stoppen of wijziging Reden van starten/stoppen/wijzigen + initiator 1e en actuele voorschrijver Verstrekkende apotheken Gebruik van zelfzorg, drugs en alcohol Contra-indicaties Allergieën Laboratoriumwaarden (indien nodig) Indicatie, indien nodig om dosering te beoordelen Minimaal laatste 3 maanden

Medicatieoverzicht: alleen door ICT compleet. LSP! Patiëntkenmerken Alle voorgeschreven, verstrekte, toegediende en gebruikte medicatie, sterkte en toedieningsvorm, gebruiksperiode, inclusief vermelding voortijdig stoppen of wijziging Reden van starten/stoppen/wijzigen + initiator 1e en actuele voorschrijver Verstrekkende apotheken Gebruik van zelfzorg, drugs en alcohol Contra-indicaties Allergieën Laboratoriumwaarden (indien nodig) Indicatie, indien nodig om dosering te beoordelen Minimaal laatste 3 maanden HIS + AIS + ZIS + ZAIS + EVS + eLAB + GIS + VIS + TIS = top!

LSP

Er gaat nog lang bij (ziekenhuis)apothekers aangeklopt worden… LSP eerst voor de 1e lijn: apothekers, huisartsen en ziekenhuizen Maar …. GGz, trombose, thuiszorg, verpleeghuizen, verzorgingshuizen, gehandicapteninstellingen, nog een lange weg te gaan… (ziekenhuis)apothekers leveren nog lang papieren medicatieoverzichten en toedienlijsten

Nog niet in de praktijk, dus… Patiënten /mantelzorgers voeren regie in de keten

Plavix Ascal Antibioticum Contrastvloeistof Wespen  Jodium (tip)

27/9 Symposium Nictiz Inzicht in diversiteit en onvolledigheid huidige ICT Begrip dat op 1/1/2011 niet alles geregeld is Urgentie bij iedereen om er wat aan te doen Standaard format medicatieoverzicht, toedienlijst en ontslagrecept Met softwareleveranciers, Nictiz, gebruikers, Care en olv ORIA

Juridisch: Toestemming, aansprakelijkheid Iedere beroepsbeoefenaar dient de medicatiegegevens beschikbaar te stellen aan een opvolgende behandelaar tenzij patiënt dit verhindert Iedere beroepsbeoefenaar heeft zelf verantwoordelijkheid om zich te vergewissen van kwaliteit/bruikbaarheid van medicatieoverzicht Verantwoordelijkheid [ apotheker]  aansprakelijkheid [ apotheek]

Handreiking toestemming regelen Per behandeling Voor alle betrokkenen Persoonlijk informeren Regionaal protocol Wet eist geen vastlegging LSP en CBP landelijk protocol van meerdere beroepsgroepen

De KNMP biedt ondersteuning Focus op patiënt Focus op processen Wat kan mijn AIS? Praktijkvoorbeelden en netwerk Landelijke protocollen Helpdesk Regionale bijeenkomsten Melden van fouten Hoe registreer ik de zorg? FTO presentatie Samen transparant: PR, PA, uzelf Per 1 oktober 2010 via: www.knmp.nl/medicatieoverdracht www.medicatieoverdracht.nl [besloten deel voor apothekers]

Voorstel fasering ivm risico op overload Let us evolve gracefully Stap 1: 1 jan 2011 tussenstation Focus op patiënten Diabetes patiënten Cardiovasculaire risicopatiënten Antistolling gebruikers Orale oncolytica / methotrexaat Keuze van deelproces Intake Vervolg uitgiften Opname Ontslag Midden Nederland: ontvangst lab-waarde

Stap voor stap Van intake tot na ontslag uit het ziekenhuis

De patiënt aan de balie Vaste, bekende patiënt Nieuwe patiënt Hopper: haalt op meerdere vaste plekken Shopper: haalt daar waar hij is Passant Mantelzorger

Intake: breid uw formulier uit Promoot het intakegesprek Heeft u een intakeprocedure? Check deze met de richtlijn en breid deze zo nodig uit Herken de patiënt Nodig nieuwe patiënten actief uit voor een intakegesprek Neem gegevens door Bespreek welke services de patiënt wil krijgen Vraag toestemming Registreer aantal gesprekken en tijdsduur

Bij elk recept: check met patiënt Promoot het medicijnpaspoort Bedenk uw werkwijze Bekijk wat uw AIS kan Verifieer adhv AIS kort met de patiënt het medicatieoverzicht Is hij nog ergens geweest, is er wat gewijzigd? Binnenkort poliklinisch consult? Of opname? Geef het nieuwe medicatieoverzicht mee Vraag de patiënt om volgende keer onjuistheden door te geven of bezoeken aan andere zorgverleners Geef mee dat bij een bezoek aan specialist op ziekenhuisopname ze een actueel medicatieoverzicht kunnen halen

Naar het ziekenhuis Promoot dat u de patiënt graag een actueel medicatieoverzicht meegeeft Afstemming over verificatie met ziekenhuizen: Verificatie moet binnen 2 dagen voor opname plaatsvinden Wie doet het gesprek? Doet het ziekenhuis een opnamegesprek? Welke afspraken zijn er? Hoe en wat wisselt u uit? Toestemming: Geeft de patiënt toestemming voor overdracht? Wie vraagt de toestemming?

Het opnamegesprek Plan binnen 2 dagen voor opname, door deskundige medewerker (service afspraken) Pak het medicatieoverzicht Doe het gesprek Geef een actueel medicatieoverzicht mee en draag over Maak afspraken over ontvangen medicatieoverzicht na ontslag Met patiënt Met ziekenhuis Registreer uw zorg (en tijd)

Na ontslag: neem weer in zorg U krijgt het medicatieoverzicht uit het ziekenhuis, binnen 24 uur (service afspraken) Verwerk deze in uw AIS Informeer uw patiënt dat u dit heeft gedaan Nodig deze eventueel uit voor een gesprek, als het ziekenhuis dit nog niet heeft gedaan Check of er begeleiding nodig is bij de thuiszorg of andere zorginstelling Registreer uw zorg (incl. tijd)

U moet het doen.

U bepaalt zelf uw aanpak In samenspraak met uw team en met collega’s U kiest zelf de patiëntengroepen en processen waarmee u het eerst aan de slag gaat Op basis van uw patiëntenbestand, de zorgverleners om u heen en de ontwikkelingen in uw regio Protocol(len) worden opgenomen in kwaliteitssysteem Zorg (incl tijd) geregistreerd Be good and tell it: aan uw patiënten, collega’s [medicatieoverdracht.nl] en samenleving [pers]

Zorg voor transparantie Registreer de zorg in AIS (met de huidige mogelijkheden) Neem uw zorg in aparte procedures op in uw kwaliteitsysteem Veranker de te leveren zorg apart in contract zorgverzekeraar Meld incidenten in de CMR Vertel wat u doet

Fijn dat er een gesprek was bij opname en bij ontslag uit het ziekenhuis! Ik heb een afspraak gemaakt voor een jaarlijkse beoordeling van mijn medicijnen.

Samenwerken met de patiënt Informeert de apotheker over nieuwe en gewijzigde medicijnen, bijwerkingen en andere relevante informatie Heeft altijd actueel medicijnpaspoort op zak en vraagt actief naar bijwerking Haalt uit eigen beweging een medicatieoverzicht op als hij naar ziekenhuis gaat voor opname of poliklinisch bezoek Maar…. niet elke patiënt wil en kan dit

Mijnzorgveilig.nl

Communicatie In uw apotheek en wijk Map van de maand biedt tools Diabetesweek Week van de Patiëntveiligheid (2e week nov) Meldweek november

Waar kunt u wat vinden? www.medicatieoverdracht.nl Nieuwsbrieven Praktijkvoorbeelden apotheek CBO regiocarrousels website NVZA website: FPZ-landkaart 40 ASP’s 39 opnameprojecten 32 ontslagprojecten VMS medicatieoverdracht Toolkit per 1 november 2010

Helpdesk: gewoon mailen j.a.rendering@knmp.nl Juridische vragen ICT vragen Alle andere vragen info@oria.nl a.de.roos@nvza.nl

Hoe kunnen wij u (nog) beter/verder helpen? Waar loopt u nog tegen aan? Wat hebt u nog meer nodig? Mail/bel! Ellen Peter Anne Aty Liesbeth Bob Jurriane Henriette