Korte workshop/dialoog over “hoogbegaafd en/of autisme” HB +/- ASS... Korte workshop/dialoog over “hoogbegaafd en/of autisme”

Historie (I) Bleuler (1916): “Lehrbuch der Psychiatrie” Naamgever “schizofrenie” en “autisme” Autisme viel tot 1980 in DSM onder “kinderschizofrenie” (!) Leo Kanner (1943): “Autistische verstoringen in affectief contact” Sociaal onvermogen Sterke behoefte aan constantheid/voorspelbaarheid Sensorisch (over)gevoelig (geluid, reuk, tast) Taaleigenaardigheden Beperkt spelrepertoire Stereotiepe bewegingen (wiegen, fladderen) Sterke voorkeur voor bepaalde voorwerpen en/of interesses Oorzaak aanvankelijk volgens Kanner: “Kille opvoeding”

Historie (II) Hans Asperger (1944): “Die autistische Psychopathen im Kindesalter” Gebrekkig (oog)contact Weerstand tegen verandering Vooral jongens (4 tot 9 jongens tot 1 meisje) Houterig / onhandig “Professortaal” Oorzaak volgens Asperger: wellicht erfelijk of “familiaal”

Verschijningsvormen (I) In DSM-IV (Klassiek) autisme Syndroom van Asperger PDD-NOS Samen (DSM-V): Autisme Spectrum Stoornissen (ASS) met dimensionele schaal. syndroom van Rett en syndroom van Heller (desintegratiestoornis van de kinderleeftijd): wel de symptomen maar door andere oorzaak, dus geen autisme.

Verklaringsmodellen Theory of Mind (TOM) Centrale coherentie Executieve functies

Verklaringsmodellen ASS Neuropsychologisch: Centrale coherentie (CC) Executieve functies (EF) Verklaart problemen met plannen/organiseren (EF), en … …gerichtheid op details, het missen van de samenhang (CC) Probleem: niet specifiek voor autisme

Overeenkomstige eigenschappen Voorlijke taalontwikkeling/woordenschat Excellent geheugen (voor feiten/details) Gefocuste aandacht/interesse voor bepaalde onderwerpen Moeite sociale interacties Humor Vaak eerlijk, sterk rechtvaardigheidsgevoel Hypersensitief Constant vragen stellen en/of praten Koppig/non-conformistisch Perfectionistisch

Interactie eigenschappen Asperger (moeite sociaal contact, motorische onhandigheid, sterk verbaal) plus… HB (non-conformistisch denken, constant vragen stellen, emotionele gevoeligheid) Is recept voor sociale paria… (Gallagher & Gallagher, 2002)

Verschijningsvormen Alleen HB Alleen ASS HB + ASS Spectra, continu.

Verschillen HB vs HB+ASS Motorische onhandigheid Routinematig handelen en/of “fladderen” Rest “verschillende (kwalitatieve) uitingsvormen van geconstateerde overeenkomsten” (Gallagher & Gallagher, 2002)

Verschillen in verschijningsvorm HB ASS Voorlijke taal “Normale taal” maar als van ouder kind Pedant, monotoon (let op figuurlijk taalgebruik) Geheugen/feiten Goed begrip, denkvermogen, verbanden leggen Goed geheugen voor feiten/beelden, weinig verbanden, slechte betekenisverlening Gefocuste aandacht, absorberende interesse Aandacht gericht kunnen houden, selectief schiften Obsessieve fixatie voor gedrag/ onderwerp, memoriseren Informatieavond ‘autisme’ bibliotheek Oldenzaal 22 april 2010

Verschillen in verschijningsvorm HB ASS Moeite sociale interacties / vaardigheden, aandacht andermans perspectief Bewust van eigen impact op ander en omgekeerd, empathisch voor anderen en abstracties Niet bewust van impact op anderen, empathisch voor abstracties, minder voor anderen Eenzaamheid / geen vrienden Onafhankelijk maar weet wel hoe vrienden te maken, introvert Wel behoefte aan vrienden maar geen realistisch idee hoe je vrienden maakt; sociaal geïsoleerd, verlegen of opdringerig

Onderscheiden HB/ASS Moeilijk, want overeenkomsten, camouflage en continuïteit (spectrum) Anamnese (gedragsontwikkeling verschillende settings) Plaats kinderen met soortgelijke interesse bij elkaar (plusgroep) Vraag naar inzicht in sociale situaties en hoe het kind denkt dat het door de omgeving gezien wordt (J. Webb, Misdiagnosis an dual diagnosis of gifted children, 2001)

Casussen J / T plusgroep M wiskunde M kaarten en dropjes R / B / W mentorship

Conclusies Hetzelfde gedrag kan verschillende oorzaken/verklaringen hebben… Bij stellen diagnose ASS is het wenselijk dat er ook gekeken wordt naar HB als mogelijke verklaring van gedrag Bij begeleiding/behandeling: maatwerk, pragmatisch.

Literatuur Interessante schrijvers/boeken: - Peter Vermeulen: ”Dit is de titel”; - Mark Haddon: “Het wonderbaarlijk incident met de hond in de nacht”; - Boeken van Daniel Tammet, Temple Grandin en andere mensen met HB/ASS; - James Webb et. al.:”Misdiagnosis and dual diagnosis of gifted children”;

Vragen/discussie…

Stellingen Een kind met ASS kan geen HAVO/VWO-diploma halen. Bij personen met HB+ASS dient de nadruk (in de begeleiding) te liggen op de stoornis. HB en ASS zijn eigenlijk uitingsvormen van dezelfde onderliggende eigenschap.