Intelligente inzet van de flexibiliteit van koel- en vriesopslag voor een optimaal gebruik van hernieuwbare energie FlexCold

Flexibiliteit koel- en vriesopslag voor optimaal gebruik hernieuwbare energie Partners 5/04/2017

Probleemstelling en voorgestelde oplossing Onderzoeksvragen Flexibiliteit koel- en vriesopslag voor optimaal gebruik hernieuwbare energie INHOUD MIP Programma Probleemstelling en voorgestelde oplossing Onderzoeksvragen Structuur en werkpakketten Planning en personeelsinzet Acties op kort termijn 5/04/2017

Flexibiliteit koel- en vriesopslag voor optimaal gebruik hernieuwbare energie MIP PROGRAMMA Doel : de eco-innovatie in Vlaanderen stimuleren Eco-innovatie : projecten moeten leiden tot nieuwe kennis die op korte- of middellange termijn resulteert in een economische valorisatie die bijdraagt tot het vergroenen van de Vlaamse economie 2 Programma’s Programma 1 - MIP ICON : het opzetten en uitvoeren van onderzoeks- en ontwikkelingsprojecten gericht op duurzaam materiaal en energiegebruik (oorspr. budget : 2,5 M€) Programma 2 – MIP haalbaarheidstudies: het opzetten van duurzame product- en procescycli (oorspr. budget : 1,75 M€) 5/04/2017

Flexibiliteit koel- en vriesopslag voor optimaal gebruik hernieuwbare energie MIP PROGRAMMA Algemene kenmerken Gekaderd binnen de MIP thema’s Bijdrage aan de transitie naar een groene economie Coöperatief en interdisciplinair consortium Evenwichtige samenstelling van het consortium Economische en maatschappelijke meerwaarde MIP thema’s Thema A : Duurzame producten en processen Thema B : Duurzame energie en energie-efficiëntie Efficiënt inzetten van energie Nuttig aanwenden van energieverliezen Energie-efficiënte producten en diensten Energiezuinige Gebouwen 5/04/2017

Flexibiliteit koel- en vriesopslag voor optimaal gebruik hernieuwbare energie MIP PROGRAMMA Evaluatiecriteria Wetenschappelijke kwaliteit MIP thema’s Originaliteit van het project en de risico’s Kwaliteit van de uitvoering Competentie van de uitvoerders Valorisatiepotentieel Relatief belang van het project voor de projectpartners Kansen en bedreigingen in de markt Sterke/zwakke punten van de partners Socio-economische impact vh project in Vlaanderen VIA doelstellingen Kans op implementatie 5/04/2017

Probleemstelling en voorgestelde oplossing Onderzoeksvragen Flexibiliteit koel- en vriesopslag voor optimaal gebruik hernieuwbare energie INHOUD MIP Programma Probleemstelling en voorgestelde oplossing Onderzoeksvragen Structuur en werkpakketten Planning en personeelsinzet Acties op kort termijn 5/04/2017

Flexibiliteit koel- en vriesopslag voor optimaal gebruik hernieuwbare energie PROBLEEMSTELLING EU 20-20-20 doelstellingen: 13% hernieuwbare energie tegen 2020 in België Aandeel elektriciteitsproductie uit hernieuwbare bronnen zal toenemen Wind- en zonne-energie Lagere voorspelbaarheid Moeilijk controleerbaar Problemen bij evenwichtsverantwoordelijken : hoger onbalansrisico bij hernieuwbare energie Congestieproblemen op de netten 5/04/2017

Flexibiliteit koel- en vriesopslag voor optimaal gebruik hernieuwbare energie PROBLEEMSTELLING Voorspellingen voor 2030 tonen aan dat met betrekking tot hernieuwbare energie meer dan 50% zal gegenereerd worden door niet voorspelbare en niet controleerbare bronnen NREL studie geeft aan dat geforceerd uitschakelen van windproductie in de toekomst zal toenemen 5/04/2017

VOORGESTELDE OPLOSSING Flexibiliteit koel- en vriesopslag voor optimaal gebruik hernieuwbare energie VOORGESTELDE OPLOSSING Export naar andere landen geen oplossing op korte termijn Betere afstemming tussen vraag en aanbod enorm belangrijk Verschuiven of uitstellen van elektriciteitsverbruik bij koel- en vrieshuizen enorme thermische buffer / thermische massa, vooral door gestockeerde producten temperatuurvenster (vb tussen -18°C en -22°C) tijdelijke koude-opslag soms reeds toegepast: verschuiving van “normale uren” naar “stille uren” Case: cluster van koel- en vrieshuizen onbalans hernieuwbare energieproductie van Scholt Energy Control pagina 010 I 5/04/2017 10

VOORGESTELDE OPLOSSING Flexibiliteit koel- en vriesopslag voor optimaal gebruik hernieuwbare energie VOORGESTELDE OPLOSSING Sterk consortium 5 sectorfederaties van bedrijven met grote koel- en vriesopslagruimtes (BVBVK, FGBB, VIP, Fenavian, Febev) Energieleverancier met een hoog aandeel aan hernieuwbare energie in portofolio (Scholt Energy Control) Bedrijf gespecialiseerd in (grotere) koelinstallaties (SKT) Bedrijf gespecialiseerd in industriële automatisering met specialisatie koel- en vriesinstallaties en temperatuurgecontroleerde opslag (Datapolis) Bedrijf gespecialiseerd in energiemanagement en smart-metering (EnergyICT) Onderzoeksinstelling (VITO) pagina 011 I 5/04/2017 11

Probleemstelling en voorgestelde oplossing Onderzoeksvragen Flexibiliteit koel- en vriesopslag voor optimaal gebruik hernieuwbare energie INHOUD MIP Programma Probleemstelling en voorgestelde oplossing Onderzoeksvragen Structuur en werkpakketten Planning en personeelsinzet Acties op kort termijn 5/04/2017

Flexibiliteit koel- en vriesopslag voor optimaal gebruik hernieuwbare energie ONDERZOEKSVRAGEN Productie van energie op hernieuwbare wijze en maximaal aanwenden van deze duurzame energie is enorm belangrijk minder afhankelijk van eindige fossiele brandstoffen klimaatdoelstelling minder afhankelijk van olieproducerende landen met veelal minder stabiele regimes Optimale integratie en afstemming van energievraag op minder voorspelbare en oncontroleerbare bronnen stelt ons voor een aantal uitdagingen pagina 013 I 5/04/2017 13

Flexibiliteit koel- en vriesopslag voor optimaal gebruik hernieuwbare energie ONDERZOEKSVRAGEN Welke onbalans tussen vraag naar en aanbod van elektriciteit is er momenteel bij een energieleverancier? Wat is de fluctuatie in functie van de tijd? Wat wordt verwacht in de toekomst? Welke kosten zijn er momenteel verbonden aan de onbalans? pagina 014 I 5/04/2017 14

Flexibiliteit koel- en vriesopslag voor optimaal gebruik hernieuwbare energie ONDERZOEKSVRAGEN Welke flexibiliteit kan een koel- of vriesopslagruimte aanleveren? Kan het verbruik van de koelcompressoren deels verschoven worden naar periodes met een hoog aanbod aan hernieuwbare energie? Welke parameters bepalen de flexibiliteit van een koel- en vriesopslagruimte? Binnen welk temperatuursvenster dient de opslagruimte gehouden te worden om geen afbreuk te doen aan productkwaliteit? pagina 015 I 5/04/2017 15

Flexibiliteit koel- en vriesopslag voor optimaal gebruik hernieuwbare energie ONDERZOEKSVRAGEN Hoe wordt de koudefactor beïnvloedt door het flexibel aansturen van de koelinstallatie? Wat is eventueel meerverbruik indien dieper gekoeld wordt? Wordt dit meerverbruik gecompenseerd door een lagere productie via klassieke fossielgestookte centrales? Hoe groot moet een cluster van koel- en vriesopslag zijn om een deel of de volledige onbalans van een energieleverancier weg te werken? pagina 016 I 5/04/2017 16

Flexibiliteit koel- en vriesopslag voor optimaal gebruik hernieuwbare energie ONDERZOEKSVRAGEN Hoe kan een win/win situatie ontstaan tussen een energie-leverancier met een (groot) aandeel hernieuwbare energie in zijn gamma en de sectoren met koel- en vriesopslag? Welk business model dient ontwikkeld te worden om de concepten uit het project te realiseren? Welke actoren (elektriciteitsleverancier, elektriciteitsproducenten, bedrijven met koel- en vriesopslag,… ) zijn allemaal betrokken bij dit business model? Is het business model economisch haalbaar, m.a.w. hebben alle actoren voordeel bij het business model? Wat zijn de baten en kosten voor de verschillende actoren? pagina 017 I 5/04/2017 17

Flexibiliteit koel- en vriesopslag voor optimaal gebruik hernieuwbare energie ONDERZOEKSVRAGEN Welke investering zijn er nodig om een dergelijke afstemming tussen energieleverancier en flexibele verbruikers te realiseren? Wat is er nodig aan hard-, software en communicatiemiddelen? Wat zijn mogelijke andere praktische punten waarop gelet moet worden bij de implementatie van een dergelijk systeem? Wat zijn eventuele technische en niet-technische hinderpalen om dit te realiseren? Welke aanbevelingen kunnen geformuleerd worden om met de barrières om te gaan? pagina 018 I 5/04/2017 18

Probleemstelling en voorgestelde oplossing Onderzoeksvragen Flexibiliteit koel- en vriesopslag voor optimaal gebruik hernieuwbare energie INHOUD MIP Programma Probleemstelling en voorgestelde oplossing Onderzoeksvragen Structuur en werkpakketten Planning en personeelsinzet Acties op kort termijn 5/04/2017

STRUCTUUR EN WERKPAKKETTEN Flexibiliteit koel- en vriesopslag voor optimaal gebruik hernieuwbare energie STRUCTUUR EN WERKPAKKETTEN WP1 Analyse van de mogelijke flexibiliteit van koel- en vriesopslag (SKT) WP2 Analyse van de onbalans bij hernieuwbare energieproductie (Scholt Energy Control) WP3 Technische en economische haalbaarheid van de inzet van de flexibiliteit van koel- en vriesopslag (Energy ICT) WP4 Barrières voor de implementatie en aanbevelingen (BVBVK) WP5 Business Modellering (Scholt Energy Control) WP6 Coördinatie en disseminatie (BVBVK) pagina 020 I 5/04/2017 20

STRUCTUUR EN WERKPAKKETTEN Flexibiliteit koel- en vriesopslag voor optimaal gebruik hernieuwbare energie STRUCTUUR EN WERKPAKKETTEN WP1 Analyse van de mogelijke flexibiliteit van koel- en vriesopslag (SKT) Selectie van vijf koel- en vriesopslagruimtes en dataverzameling Eerste analyse van parameters die impact hebben op flexibiliteit (type koelinstallatie, type product, belading,….) Eerste analyse van mogelijke flexibiliteit (uitstel, geforceerd inschakelen) Eerste analyse van de impact van het flexibel aansturen van de koel- en vriesopslagruimtes op energieverbruik en energie-efficiëntie Productlijst met bewaartemperatuur en mogelijke toelaatbare variatie in temperatuur pagina 021 I 5/04/2017 21

STRUCTUUR EN WERKPAKKETTEN Flexibiliteit koel- en vriesopslag voor optimaal gebruik hernieuwbare energie STRUCTUUR EN WERKPAKKETTEN WP1 Analyse van de mogelijke flexibiliteit van koel- en vriesopslag (SKT) Selectie van vijf koel- en vriesopslagruimtes en dataverzameling Zowel koel- als vriesopslag Differentiatie naar grootte opslag en type product Selectie van cases waarin temperatuursvariatie toegelaten is Historische meetgegevens op basis van datalogging Cases worden aangedragen door sectorfederaties / SKT Meetdata (oa elektriciteitsverbruiken, temperatuurverloop, volume aan opgeslagen goederen, ..) Schema’s en plannen van de koelinstallatie, opslag Type producten / temperatuurvenster pagina 022 I 5/04/2017 22

STRUCTUUR EN WERKPAKKETTEN Flexibiliteit koel- en vriesopslag voor optimaal gebruik hernieuwbare energie STRUCTUUR EN WERKPAKKETTEN WP1 Analyse van de mogelijke flexibiliteit van koel- en vriesopslag (SKT) Selectie van vijf koel- en vriesopslagruimtes en dataverzameling (sectorfederaties, SKT, VITO) Eerste analyse van parameters die impact hebben op flexibiliteit (type koelinstallatie, type product, belading,….) (VITO, SKT) Eerste analyse van mogelijke flexibiliteit (uitstel, geforceerd inschakelen) (VITO, SKT) Eerste analyse van de impact van het flexibel aansturen van de koel- en vriesopslagruimtes op energieverbruik en energie-efficiëntie (VITO, SKT) Productlijst met bewaartemperatuur en mogelijke toelaatbare variatie in temperatuur (Sectorfederaties) pagina 023 I 5/04/2017 23

STRUCTUUR EN WERKPAKKETTEN Flexibiliteit koel- en vriesopslag voor optimaal gebruik hernieuwbare energie STRUCTUUR EN WERKPAKKETTEN WP2 Analyse onbalans bij hernieuwbare energieproductie (Scholt Energy Control) Bepaling typische portofolio van een evenwichtsverantwoordelijke (Scholt Energy Control) Bepaling van drie mogelijke scenario’s (beperkt, gemiddeld en maximaal aandeel oncontroleerbare hernieuwbare energie) (Scholt Energy Control, VITO) Bepaling van hoeveelheid onbalans (D-1, D) (Scholt Energy Control en VITO) D-1 (dag op voorhand): voorspelde afname/injectie op kwartierbasis van de gekozen portfolio voor de drie scenario’s D (dag zelf): werkelijke afname/injectie op kwartierbasis van de gekozen portfolio voor de drie scenario’s pagina 024 I 5/04/2017 24

STRUCTUUR EN WERKPAKKETTEN Flexibiliteit koel- en vriesopslag voor optimaal gebruik hernieuwbare energie STRUCTUUR EN WERKPAKKETTEN WP3 Technische en economische haalbaarheid van de inzet van de flexibiliteit van koel- en vriesopslag (EnergyICT) WP1 en WP2 vormen de basis voor dit werkpakket Analyse van vraag naar flexibiliteit en aanbod aan flexibiliteit via koel- en vriesopslag en onderling linken Bepaling van de grootte van de cluster voor de drie scenario’s Bepaling toegevoegde waarde van het intelligent aansturen van koel- en vriesopslag Vergelijking met ander opties (sturen producenten, import/export elektriciteit, handel met andere evenwichtsverantwoordelijken, …) Bepaling van de Capex en Opex pagina 025 I 5/04/2017 25

STRUCTUUR EN WERKPAKKETTEN Flexibiliteit koel- en vriesopslag voor optimaal gebruik hernieuwbare energie STRUCTUUR EN WERKPAKKETTEN WP3 Technische en economische haalbaarheid van de inzet van de flexibiliteit van koel- en vriesopslag (EnergyICT) WP1 en WP2 vormen de basis voor dit werkpakket Analyse van vraag naar flexibiliteit en aanbod aan flexibiliteit via koel- en vriesopslag en onderling linken (Scholt Energy Control, SKT, Datapolis, EnergyICT, VITO, input federaties) Bepaling van de grootte van de cluster voor de drie scenario’s (Scholt Energy Control, SKT, Datapolis, EnergyICT, VITO, input federaties) pagina 026 I 5/04/2017 26

STRUCTUUR EN WERKPAKKETTEN Flexibiliteit koel- en vriesopslag voor optimaal gebruik hernieuwbare energie STRUCTUUR EN WERKPAKKETTEN WP3 Technische en economische haalbaarheid van de inzet van de flexibiliteit van koel- en vriesopslag (EnergyICT) Bepaling toegevoegde waarde van het intelligent aansturen van koel- en vriesopslag (Scholt Energy Control, VITO) Bepaling van de Capex en Opex (EnergyICT, SKT, Datapolis, Scholt Energy Control, VITO, input federaties) pagina 027 I 5/04/2017 27

STRUCTUUR EN WERKPAKKETTEN Flexibiliteit koel- en vriesopslag voor optimaal gebruik hernieuwbare energie STRUCTUUR EN WERKPAKKETTEN WP4 Barrières voor de implementatie & aanbevelingen (BVBVK) Oplijsting van mogelijke technische barrières (Scholt Energy Control, SKT, EnergyICT, VITO, input federaties) Oplijsting van mogelijke niet-technische barrières (Scholt Energy Control, SKT, EnergyICT, VITO, input federaties) Mogelijke aanbevelingen (Scholt Energy Control, SKT, EnergyICT, VITO, input federaties) Mogelijke steunmechanismen (Scholt Energy Control, SKT, EnergyICT, VITO, input federaties) pagina 028 I 5/04/2017 28

STRUCTUUR EN WERKPAKKETTEN Flexibiliteit koel- en vriesopslag voor optimaal gebruik hernieuwbare energie STRUCTUUR EN WERKPAKKETTEN WP5 Business Modellering (Scholt Energy Control) Identificatie van en interactie tussen de betrokken actoren (Scholt energy Control, Energy ICT, VITO, input van ieder) Kosten-batenanalyse voor elk van de actoren voor de drie scenario’s (Scholt energy Control, Energy ICT, VITO, input van ieder) Traditionele investeringsanalyse (Scholt energy Control, Energy ICT, VITO, input van ieder) Nieuw business model voor de drie scenario’s (Scholt energy Control, Energy ICT, VITO, input van ieder) pagina 029 I 5/04/2017 29

STRUCTUUR EN WERKPAKKETTEN Flexibiliteit koel- en vriesopslag voor optimaal gebruik hernieuwbare energie STRUCTUUR EN WERKPAKKETTEN WP6 Coördinatie en disseminatie (BVBVK) BVBVK is de coördinator Verzamelen van de technische en financiële gegevens bij partners Organisatie stuurgroepvergaderingen Opmaak verslagen van de vergaderingen Voortgangsverslagen / eindverslagen naar MIP Bekendmaking van (publieke) resultaten Workshops Congressen Publicaties Voorafgaandelijke goedkeuring door alle partners pagina 030 I 5/04/2017 30

Probleemstelling en voorgestelde oplossing Onderzoeksvragen Flexibiliteit koel- en vriesopslag voor optimaal gebruik hernieuwbare energie INHOUD MIP Programma Probleemstelling en voorgestelde oplossing Onderzoeksvragen Structuur en werkpakketten Planning en personeelsinzet Acties op kort termijn 5/04/2017

Flexibiliteit koel- en vriesopslag voor optimaal gebruik hernieuwbare energie PLANNING pagina 032 I 5/04/2017 32

Flexibiliteit koel- en vriesopslag voor optimaal gebruik hernieuwbare energie PERSONEELSINZET pagina 033 I 5/04/2017 33

ACTIES OP KORTE TERMIJN Flexibiliteit koel- en vriesopslag voor optimaal gebruik hernieuwbare energie ACTIES OP KORTE TERMIJN EnergyICT – contactpersoon ander wending carrière Ondertekening Samenwerkingsovereenkomst + Algemene voorwaarden Offerte VITO WP1 Selectie cases VITO maakt korte tekst waaraan cases moeten voldoen Rondvraag bij geïnteresseerde bedrijven door federaties Verzamelen informatie + meetgegevens WP2 Analyse onbalans bij hernieuwbare energieproductie aanvang Scholt Energy Control / VITO pagina 034 I 5/04/2017 34

Koenraad Vangoidsenhoven Flexibiliteit koel- en vriesopslag voor optimaal gebruik hernieuwbare energie CONTACT BVBVK Koenraad Vangoidsenhoven Secretaris Leest-Dorp 5 2811 Leest Tel (015) 71.95.95 Bvbvk-upbif@telenet.be Oproep voor projectvoorstellen via een callsysteem. pagina 035 I 5/04/2017 35