welzijnswerk nieuwe stijl IJsterk – Trancity ‘Kennis en inspiratie voor de sociaal (net)werker in de wijk’ (net)werker in de wijk’ 3 maart 2009 Jos van der Lans

opzet 1. Maatschappelijke veranderingen 2. Ontwikkelingen in welzijnswerk / verzorgingsstaat 3. Welzijnswerk nieuwe stijl – trends / uitgangspunten aandachtspunten / ontregelprincipes

maatschappelijke veranderingen

1. bevolkingssamenstelling van homogeen van homogeen van uniform van uniform van monocultureel van monocultureel van bekend van bekend van buurtgebonden van buurtgebonden naar heterogeen naar heterogeen naar divers naar divers naar multicultureel naar multicultureel naar anoniem naar anoniem naar levensstijl- orientatie naar levensstijl- orientatie

2. thuisvermaak 2. thuisvermaak Van 2 tv-netten naar 50 zenders Van 2 tv-netten naar 50 zenders Opkomst internetcommunicatie (msn) Opkomst internetcommunicatie (msn) Thuisbioscoop (video – dvd) Thuisbioscoop (video – dvd) Mobiele telefoons Mobiele telefoons MP3 / IPOD MP3 / IPOD Individualisering amusementbeleving Individualisering amusementbeleving SMAKEN – STIJLEN – TRENDS – NETWERKEN Oud vrijwilligerswerk deed je uit plichtsbesef of gemeenschapszin Modern vrijwilligerswerk doe je uit interesse of voor individuele verrijking

3. Opschaling Van buurtwinkel Van buurtwinkel Van kleine corporatie Van kleine corporatie Van wijkkantoor Van wijkkantoor Van huisbezoek Van huisbezoek Van in de buurt Van in de buurt Van buurtsport Van buurtsport Naar supermarkt Naar supermarkt Naar supercorporatie Naar supercorporatie Naar bedrijventerrein Naar bedrijventerrein Naar kantoorafspraak Naar kantoorafspraak Naar in de stad Naar in de stad Naar stadssport Naar stadssport

maatschappelijke verandering Sociale bekendheid / sociale controle Sociale bekendheid / sociale controle Regels en informele buurthandhavers Regels en informele buurthandhavers Vertrouwen / betrokkenheid / Vertrouwen / betrokkenheid / Anonimiteit / onbekendheid Anonimiteit / onbekendheid Gezagloosheid en gebrek aan correctie Gezagloosheid en gebrek aan correctie Onveiligheid / onverschilligheid / vijandigheid Onveiligheid / onverschilligheid / vijandigheid Oud Nieuw

afwezigheidscrisis Afwezigheid van waarden en normen Afwezigheid van waarden en normen Respect en fatsoen Respect en fatsoen Sociale cohesie / samenhang Sociale cohesie / samenhang Publieke verantwoordelijkheid Publieke verantwoordelijkheid Veiligheid Veiligheid welzijnswerk?

ondertussen in het welzijnswerk

Post-Achterhuis-tijdperk Taboes op: Taboes op: - Afhankelijkheid - Opdringerigheid - Normativiteit - Subjectiviteit

Aangeschoten wild Vaagheid Onduidelijke resultaten Geitenwollen sokken Clichétrommel gaat in elke gemeenteraadsperiode wel een keer open

Klassiek zachte waarden DialoogToewijdingRoepingMededogenHartstocht/passie Tijd nemen Ruimte voor intuïtie KwaliteitKleinschaligZelfcontroleAutonoomPersoonsgericht Consult Je werk doen KundeDiagnose Professionele (beroeps) codes Tijd schrijven StandaardiseringKwantiteitGrootschaligSysteemcontroleManagement-gestuurdOrganisatiegericht Modern harde waarden ouderwets / meegaan met de tijd

Verzakelijking # zachte sector, hard afrekenen # planning & control # autonome overheadgroei # planning & control-officieren # minder contacttijd, meer beeldschermtijd # nooit genoeg informatie

SMART Specifiek Specifiek Meetbaar Meetbaar Acceptabel Acceptabel Realistisch Realistisch Tijdgebonden Tijdgebonden Informatie-explosie

WILL / TRILL Standaardisering Standaardisering Productenboeken Productenboeken Meetbaarheden Meetbaarheden Prestatievelden WMO Prestatievelden WMO Lokale context Lokale context Politiek-inhoudelijke doelstellingen Politiek-inhoudelijke doelstellingen Persoonlijke betrokkenheid Persoonlijke betrokkenheid Wisselwerking bestuur - organisatie Wisselwerking bestuur - organisatie Spanning tussen technocratische beheersing en inhoudelijke ambities

reorganisatie verzorgingstaat Beleids- en structuurgericht (niet probleem- of uitvoeringsgericht) Beleids- en structuurgericht (niet probleem- of uitvoeringsgericht) Financiële prikkels dominant (efficiency, bezuinigingen, marktwerking) Financiële prikkels dominant (efficiency, bezuinigingen, marktwerking) Organisatorische oplossingen centraal (integraal management, bestuurders, schaalvergroting) Organisatorische oplossingen centraal (integraal management, bestuurders, schaalvergroting) professioneel perspectief afwezig

Werkvloer bezet door vreemde mogendheden Geformatteerde professionaliteit Handelingsverlegenheid Georganiseerde discontinuïteit Geen zicht op duurzaamheid De staat van professionals in de publieke sector

welzijnswerk nieuwe stijl

WMO als uitdaging WMO als uitdaging voor een andere vorm van denken over het welzijnssector voor een andere vorm van denken over het welzijnssector om modern vrijwilligerswerk / sociaal burgerschap te faciliteren om modern vrijwilligerswerk / sociaal burgerschap te faciliteren om een nieuw soort professionaliteit te ontwikkelen <= om een nieuw soort professionaliteit te ontwikkelen <= EINDE LANGDURIGE VERTROUWENSCRISIS VAN HET WELZIJNSWERK VAN HET WELZIJNSWERK

1. Nieuw type professionaliteit

Nieuw fase in professionaliteit tot 1965ER BOVEN OP ▼ tot 1965ER BOVEN OP ▼ vertrouwen verplichten – gezag vertrouwen verplichten – gezag tot 1985ER NAAST ▄ ▄ tot 1985ER NAAST ▄ ▄ vertrouwen veronderstellen - identificatie vertrouwen veronderstellen - identificatie tot 2005ER VANDAAN ◄► tot 2005ER VANDAAN ◄► vertrouwen vragen - vraaggericht vertrouwen vragen - vraaggericht na 2005ER OP AF ►◄ na 2005ER OP AF ►◄ vertrouwen geven - empowerment vertrouwen geven - empowerment

Achter de voordeur – stadsmariniers – huisbezoek – vroegtijdige interventie – jeugdveldwachter – straatcoaches – interventieteams - buurtzorg – - outreachende hulpverlening – bemoeizorg – eigen kracht centrales leefwereld als spreekkamer

‘Achter de voordeur’

Buurtzorg... ….zoekt naar oplossingen ….zoekt naar oplossingen ….maakt zichtbaar wat ze levert ….maakt zichtbaar wat ze levert ….werkt met de beste professionals ….werkt met de beste professionals ….werkt intensief samen met huisartsen ….werkt intensief samen met huisartsen ….werkt met kleine, autonome teams ….werkt met kleine, autonome teams ….kent de netwerken in de buurt ….kent de netwerken in de buurt ….houdt de organisatiekosten laag ….houdt de organisatiekosten laag Buurtzorg klassieke wijkverpleging

ER OP AF ►◄ Andere professionaliteit (meer mandaat, sturender, dwingender, persoonlijker) Andere organisaties (het front is leidend, kantelen naar leefwereld) Ander management (informatie, verantwoording, beloning, maatschappelijk rendement) Andere kennisverzameling (levende kennis, namen en rugnummers, actiegericht) Andere bestuurlijke sturing (frontliniesturing, duurzaam vertrouwen, profs als partners) leefwereld als spreekkamer

Hoe ver gaat het?

Op de weekendschool krijgen jongeren drie jaar lang elke zondag les van professionals die met plezier hun vak uitoefenen. Doel is jongeren steunen bij het verruimen van perspectieven, het versterken van zelfvertrouwen en het ontwikkelen van hun talenten. 2. Verbinden als nieuwe legitimatie

sterk – zwak verbindingen gezond – ongezond succesrijk – succesarm kennisoverschot – kennistekort tekort - overschot krachtbronnen en energiestromen op elkaar aansluiten

Organisatie van geïndividualiseerde solidariteit Vgl: Doe-het-zelf ontwikkelingshulp SCP constateert al jaren een grote bereidheid om zich rechtstreeks en persoonlijk voor anderen in te zetten. Mentoren, buurtbemiddelaars, buddy’s, coaches. Modern vrijwilligerswerk.

3. Versterken sociaal burgerschap Interventie & (sociale) systemen

Interventie & (sociale) systemen Interventie & (sociale) systemen Geindividualiseerde indicatiestelling, probleemanalyse en toedeling van zorg. en toedeling van zorg. Inpluggen / verbinden in sociale verbanden / netwerken / systemen / omgevingen WMO biedt daartoe een beleidskader

welzijnswerk nieuwe stijl 1. Frontprofessionals 2. Verbindingsmakelaars 3. Vormgevers individuele solidariteit 4. Systeembouwers 5. Dienstbare professionaliteit Actief burgerschap vraagt om actieve, gepassioneerde professionals

Inhoud en beleid (4x) & professionals en organisatie (6x) 10 aandachtspunten of ontregelprincipes

1. Neem verbinden en versterken als ijkpunten 1. Neem verbinden en versterken als ijkpunten Coaching, mentoren, stages, buddy’s – krachtbronnen en energiestromen energiestromen op elkaar aansluiten op elkaar aansluiten

(2. Creëer wijkmeesterschap) Huismeesters Huismeesters Concierges Concierges Ogen en oren Ogen en oren Kenners van de informaliteit Kenners van de informaliteit Spinnen in ABCD-projecten Spinnen in ABCD-projecten Wat betekent die kennis nu als je over leefbaarheid in wijken nadenkt?

3. Aanspreken moet je organiseren Als je mensen persoonlijk vraagt, zeggen ze meestal wel ‘ja’. Participeren is een kwestie van aanspreken. Participeren is een kwestie van aanspreken. Aanspreken is een kwestie van doen en organiseren Aanspreken is een kwestie van doen en organiseren Taak professionals (verbinden & versterken)

Maak het persoonlijk. Maak het persoonlijk. Wij praten vaak over problemen alsof het geen mensen zijn. Over jongeren alsof ze geen ouders hebben. Over overlast alsof er geen familieleden zijn. (4. Geef namen en rugnummers)

5. Volg het principe van subsidiariteit Je regelt niet iets op een hoger niveau als het op een lager niveau al geregeld is of geregeld kan worden. Til geen verantwoordelijkheid op. Je regelt niet iets op een hoger niveau als het op een lager niveau al geregeld is of geregeld kan worden. Til geen verantwoordelijkheid op. De meeste organisatieregels zijn hier strijdig mee. De meeste organisatieregels zijn hier strijdig mee.

6. Maak verantwoording functioneel voor het professionele handelen - Evenwicht tussen professioneel belang en organisatorisch belang - Lerende organisatie – iets terug krijgen - Functioneel in teams - Ruimte om iets toe te voegen - EBP of PBE? - Ontsnappen aan controlezucht

Stevige professionals ipv vergaderafhankelijke professionals Mandaten overnemen van andere instanties INSTITUTIONEEL VERTROUWEN 7.Geef frontprofessionals een echt mandaat en organiseer rugdekking

8. Koers op intrinsieke motivatie stop met het projectdenken, vrijwel alle projecten draaien op extrinsieke motivatie stop met het projectdenken, vrijwel alle projecten draaien op extrinsieke motivatie Projectencarroussel Projectencarroussel Beleidsdiscontinuïteit Beleidsdiscontinuïteit

9. Leg niet alles van te voren vast Kwaliteit bewijst zichzelf Kwaliteit bewijst zichzelf Mensen draaien productie en moeten scoren voor de financiering. Wat is dan hun marge om naar bevind van zaken te handelen? Mensen draaien productie en moeten scoren voor de financiering. Wat is dan hun marge om naar bevind van zaken te handelen? Wat is discretionaire ruimte eigenlijk? Wat is discretionaire ruimte eigenlijk?

10. Wees niet bang voor willekeur, maak uitzonderlijk handelen mogelijk Rechtmatigheidsziekte – vriendjespolitieksyndroom Iedereen gelijk behandelen Alle uitgaven volgens de regels PAS TOE OF LEG UIT uitzonderingen bevestigen de regels

Koester de moderne pater Poelsen! Eigen gang gaan – vertrouwen – improviseren Creëer verantwoorde vrijheid

1. Neem verbinden en versterken als ijkpunten 2. (Creëer wijkmeesterschap) 3. Aanspreken moet je organiseren/doen 4. (Geef namen en rugnummers) 5. Volg het principe van subsidiariteit 6. Maak verantwoording functioneel voor het professionele handelen 7. Geef frontprofessionals een echt mandaat en organiseer rugdekking 8. Koers op intrinsieke motivatie 9. Leg niet alles van te voren vast 10. Wees niet bang voor willekeur, maak uitzonderlijk handelen mogelijk