Schoonheid aan de Maas 10 april 2008 Steven de Groot s.a.degroot@uvt.nl IVA & Genootschap te bevordering van schoonheid in organisaties © IVA

Functionaliteit en esthetiek Over organisaties Agenda Functionaliteit en esthetiek Over organisaties Schoonheid in organisaties Schoonheid in de gemeentelijke organisatie © IVA

hoge esthetische waarde lage esthetische waarde Productontwerp hoge esthetische waarde hoge functionaliteit lage functionaliteit lage esthetische waarde © IVA

hoge esthetische waarde lage esthetische waarde Organisatieontwerp hoge esthetische waarde Esthetiek in organisaties ? De ergonomische organisatie hoge functionaliteit lage functionaliteit Efficiency Winst Aandeelhouders- waarde Ziekteverzuim Mean & lean Productiviteit Planning & control lage esthetische waarde © IVA

Waarom hebben oog voor schoonheid, maar niet tijdens ons werk? Verwonderingen Waarom hebben oog voor schoonheid, maar niet tijdens ons werk? Wat is schoonheid? Wat is schoonheid in organisaties? Wat levert werken aan schoonheid op? Hoe maken we onze organisaties mooier? © IVA

Focus in organisaties …. Winst / maatschappelijke prestaties Efficiency Kosten Meer en meer Aandeelhouders Mens als middel © IVA

Ontwikkeling van organisaties   Ontwikkeling van organisaties De efficiënte organisatie (> 1960) Markteis: prijs Performance criteria: efficiency De kwaliteits- organisatie (> 1970) Markteis: prijs kwaliteit Performance criteria: efficiency kwaliteit De flexibele organisatie (> 1980) Markteis: prijs kwaliteit keuze/levertijd Performance criteria: efficiency kwaliteit flexibiliteit/ snelheid De innovatieve organisatie (> 1990) Markteis: prijs kwaliteit keuze/levertijd uniekheid Performance criteria: efficiency kwaliteit flexibiliteit snelheid innovativiteit De esthetische organisatie (> 2000) Markteis: + waarde verantwoord emotie Medew.eis: waarde zingeving Performance criteria: + schoonheid verantwoording © IVA  

Ontwikkeling publieke organisaties zelfregulering, reframing fragmentatie, chaos ZACHT I N T E R N Mensgericht informeel, waarden, bottom-up praters: stimuleren/samenbrengen Omgevingsgericht informatie, vraag, dienend denkers: vernieuwen/verkennen E X T ERN Organisatiegericht formeel, normen, top-down bewakers: beheersen/regelen Resultaatgericht doelen, aanbod markt doeners: koers bepalen/presteren HARD frames, fixatie onderhandeling, eigen belang Op basis van Aardema (2007) en Bolman & Deal (1991) © IVA

Naar een nieuwe mooie tijd Angelsaksisch denken => Rijnlands denken Werk-gever => amuseur Bedrijfseconomische waarde => esthetische waarde en amusementswaarde (waarden zijn letterlijk zaken waar wij waarde aan hechten, die zaken die richting geven aan wat wij doen en denken) Managers => vakmensen op de vloer (vakmanschap) Effectiviteit => ‘mooie dingen doen’ (schoonheidsproductie) voor afnemer én maker Efficiency => ‘mooi en lekker werken’ (productieschoonheid) © IVA

Goede ethische normatieve kijk Perspectieven Goede ethische normatieve kijk Wijsheid Kracht Schoonheid Ware cognitief objectiverende kijk Schone expressieve en impressieve kijk © IVA

Eerste vertaling naar schoonheid in organisaties   We hebben behoefte aan schoonheid Behoeften Eerste vertaling naar schoonheid in organisaties Voedsel: honger en dorst bevredigen Salaris Veiligheid: bescherming tegen weer, wind en vijanden Veilige werkplek Ergens sociaal bijhoren: familie, stam, dorp, kerk ‘Lid ‘zijn van een organisatie (gebonden en verbonden medewerker, trots op de organisatie Liefde, erkenning, zelfontplooiing en kennis: rol, status, onderwijs Erkenning voor werkzaamheden, taakverrijking, promotie, vak- en competentie-ontwikkeling Esthetische behoefte: schoonheid, aangename en boeiende ordening, decoratie Mooi kantoor? Mooie boeiende mensen? Mooie huisstijl? Mooie producten en diensten? Mooi voortbrengingsproces? © IVA

Vraagstelling ‘Op een goede wijze goede dingen doen’ efficiency x effectiviteit versus ‘Op een mooie wijze mooie dingen doen’ productieschoonheid x schoonheidsproductie © IVA

‘Schoonheid is het doel van alle wording en het Over schoonheid ‘Schoonheid is het doel van alle wording en het enige dat zichzelf rechtvaardigt’ – Whitehead ‘Wat schoon is, is ook geliefd, en wat niet schoon is, is ook niet geliefd’ – Theogonis (6de-5de eeuw v.Chr.). © IVA

Wat is schoonheid? Schoonheid: - persoonsgebonden - subjectief - persoonlijk vermogen - gradueel authentiek herhaling / ritme eenvoudig harmonieus / balans symmetrisch zuiver spannend nieuw / innovatief uitdagend vreemd / apart afwijkend / contrast © IVA

Kenmerken van schoonheid Esthetische sensitiviteit: Robuust:aandachtig blijven bij waarnemen van schoonheid Breedte: herkennen van schoonheid bij breed scala van materiële producten en immateriële processen Scherpte: waarnemen van nuanceverschillen Tolerantie voor naïviteit en complexiteit: herkennen eenvoud in eenvoudige én complexe producten en processen Weggeman, 2003 © IVA

uw mooiste belevenis / herinnering? uw mooiste ontmoeting? Wat vindt u uw mooiste bezit? uw mooiste belevenis / herinnering? uw mooiste ontmoeting? uw mooiste dag? de mooiste ruimte in uw huis? uw mooiste mens? het mooiste kunstwerk? uw mooiste resultaat? en in uw organisatie? © IVA

Eerste perceptie bij schoonheid in organisaties Mooie organisaties => organisaties die (belangeloos) bijdragen aan de samenleving Schoonheid in organisaties => schoonheid van processen, samenwerking, inrichting Schoonheid in organisaties => werken op een manier die schoonheid in zich draagt en die gericht is om schoonheid voort te brengen’ (Ted Brandsen, artistiek leider van Het Nationale Ballet) © IVA

De esthetische organisatie ‘De menselijke soort realiseert haar hoogste potentieel als mensen samen aandachtig schoonheid produceren; dat impliceert het realiseren van een collectieve ambitie waarvan het resultaat vele anderen ontroert’ Weggeman, 2003 © IVA

Schoonheidniveaus 1 in medewerkers: esthetische sensitiviteit, gewetensvolheid, zelfinzicht (met name over de eigen bekwaamheden), leervermogen en samenwerken in organisatieaspecten: managementstijl, visie cultuur, middelen (fysieke inrichting & vormgeving), processen en het resultaat hiervan, de producten & diensten schoonheidsimago © IVA

Schoonheidniveaus 2 Bijdrage aan people & planet IMAGO ‘Mooie werkgever’ Uitingen (PR, homepage, sponsoring) Vormgeving logo, werkplek & gebouw Collectiviteit van missie, identiteit en doelen Samenwerking & leerklimaat (flow) ORGANISATIE Productie-schoonheid Schoonheids-productie Verscheidenheid in verbondenheid Rituelen Ideeën, creativiteit en innovatie Esthetiek verhogende competenties Inspirerend leiderschap MENS Vakmanschap ‘Samenhang der dingen’ © IVA

Schoonheid als individuele waarde Conceptuele vermogens: leervermogen, verbeeldingskracht / creativiteit, esthetische sensitiviteit Operationele vermogens: mondelinge uitdrukkingsvaardigheid, organisatievermogen Relationele vermogens: inlevingsvermogen, luisteren, samenwerken, sociabiliteit Persoonlijke vermogens: enthousiasmeren, gewetensvolheid, kwaliteitsbewustzijn, loyaliteit, zelfinzicht © IVA

Strategieën voor schoonheid OUTPUT THROUGHPUT Lelijk Mooi Lelijke organisatie Kunstfabriek (schoonheidsproductie) Kunstgroep (schoonheidsproductie én productieschoonheid) Operatieteam (productieschoonheid) © IVA

uw mooiste belevenis op uw werk? uw mooiste herinnering aan uw werk? Wat vindt u uw mooiste belevenis op uw werk? uw mooiste herinnering aan uw werk? uw mooiste ontmoeting tijdens uw werk? uw mooiste dag op uw werk? de mooiste ruimte in uw organisatie? uw mooiste collega? het mooiste kunstwerk op uw werk? uw mooiste werkresultaat? © IVA

Schoonheid in organisaties = De betekenis van schoonheid voor de organisatie is gebaseerd op de waarden van de organisatie en deze zijn consequent doorvertaald naar de competenties en het gedrag van medewerkers, de organisatieaspecten (fysieke en mentale) en de te leveren producten & diensten en het imago.   Schoonheid in organisatie = schoonheidsproductie X productieschoonheid © IVA

Getalenteerde en inspirerende docenten Hechte team Mooie school Getalenteerde en inspirerende docenten Hechte team Prettig gebouw & inrichting Mooie onderwijsvisie ‘Daar waar mooie dingen ontstaan en gebeuren in de klas’ © IVA

Wat levert schoonheid op 1? ‘De esthetische schoonheid brokkelt af onder invloed van het analyserend begrijpen’ - Hegel Schoonheidskapitaal of esthetisch kapitaal is het vermogen om te schoonheid te beleven en esthetische waarde te creëren die voorbijgaat aan economische en sociale dimensies Is schoonheid om schoonheid niet genoeg? © IVA

Wat levert schoonheid op 2? Mooie processen, mooie output, mooi imago Goed werkgeverschap versus mooi werkgeverschap Goed werkgeverschap levert geld en med.tevredenheid op MVO levert aandeelhouderswaarde en hoger bedrijfseconomisch rendement Maar ook: trots, betrokkenheid en verhoging van productiviteit bij medewerkers © IVA

Leren van MVO: overeenkomsten beiden starten met een waarden-oriëntatie en hebben gevolgen voor het denken en handelen van de medewerkers, de spelregels binnen de organisatie en leiderschap beiden streven sociale en ecologische (MVO wat sterker) doelen na beiden achten mensontwikkeling belangrijk (people) beiden willen bijdragen aan de maatschappij (planet) © IVA

Leren van MVO: verschillen EVO streeft ook een cultureel belang na (eigenheid, schoonheid en contrast) en geen of veel minder een bedrijfseconomisch belang (schoonheid om schoonheid) EVO richt zich ook op de fysieke inrichting en vormgeving van de organisatie en de werkplek EVO hanteert geen normen, meetsystemen en verantwoordingsplicht EVO doet een sterk beroep op de esthetische beleving door medewerkers en afnemers; esthetische sensitiviteit is een voorwaarde © IVA

Organisation Beauty Programm Stappenplan EVO: Organisation Beauty Programm 4. Opstellen strategie: schoonheidsproductie en/of productieschoonheid 1. Extern oriënteren: schoonheid als waarde 2. Intern oriënteren: schoonheid als waarde 3. Spiegelen: hoe mooi zijn we? 5. Opzetten monitorings- en meetsysteem: de schoonheidsnorm 6. Werken aan schoonheid 7. Communiceren Organisation Beauty Programm © IVA

Schoonheid als organisatiewaarde Waardendiscussie over: breder: schoonheid respecteren, rekening houdend met meer perspectieven & alternatieven; dieper: rekening houdend met verleden en gevolgen op de lange termijn; rijker: zich beslissen op basis van argumenten beter verdedigbaar: baserend op argumenten zodat het nadelen beter bestand zijn tegen kritiek (Cramer et al. 2005). © IVA

Spiegelen: gradaties van schoonheid Hoe mooi vind ik: de kwaliteiten van onze medewerkers de missie van mijn organisatie mijn werkplek en inrichting onze producten / diensten onze processen de samenwerking in onze organisatie de dialoog met belanghebbenden de wijze waarop wij door het MT worden behandeld mooi ------------------------------- lelijk © IVA

In-/uitgang van de organi-satie De draaideur tot de schoonheid In-/uitgang van de organi-satie Schoonheid binnen de organisatie - mens, processen & inrichting - samenwerking & persoonsontwikkeling - producten en diensten - imago - maatschappelijke bijdrage - kostenpost / rendementsvraag - diffuus / onzichtbaar Schoonheid buiten de organisatie - kunst - belangeloos / functieloos - gefinancierd - concreet / zichtbaar © IVA

Tenslotte: Hoe mooi is uw organisatie? ‘Schoonheid is het doel van alle wording en het enige dat zichzelf rechtvaardigt’ – Whitehead Meer informatie / scans op: www.schoonheidinorganisaties.nl Genootschap ter bevordering van schoonheid in organisaties Steven de Groot, onderzoeker (IVA) / organisatievormgever s.a.degroot@uvt.nl © IVA