Women in Europe for a Common Future WECF Vrouwen, Gezondheid en Milieu : Naar een Toekomst zonder Gif project in samenwerking met Nederlandse vrouwen organisaties Marie Kranendonk WECF WECF, 2005

Zijn we eigenlijk proefdieren in de chemische proeftuin? Engelse Koninklijke Commissie voor Milieu, rapport chemische stoffen: “ In feite vindt er door gebrek aan goede regelgeving nu een wereldwijd experiment op mensen plaats met toxische stoffen” Rond100,000 chemische stoffen op de EU markt zijn niet getest op effecten op de menselijke gezondheid Nieuwe wetgeving (REACH)moet dat gaan verbeteren, als burgers hun stem laten horen. Vrouwen hebben hier een groot belang bij! WECF, 2005

Wat betekent : Persistent : moeilijk afbreekbaar, blijvend Bio-accumulatief : hoopt zich op in de voedselketen, vlees- en viseters hoge doses Toxisch: giftig. Toxiciteit = hoe giftig is het Carcinogeen : kankerverwekkend Hormoonverstorend: verstoring van het hormonale systeem, dat veel lichaamsfuncties regelt, en ook de voortplantingsfuncties en sexuele ontwikkeling Immuunverstorend: weerstand afgebroken Verstoring zenuwstelsel: functies van samenspel hersenen en zenuwen beschadigd WECF, 2005

Kinderen zijn het meest kwetsbaar Moeilijk afbreekbare chemicaliën hopen zich op In de voedselketen Vrouwen geven ze door aan hun babies Kinderen krijgen 25-70 keer de maximale toegestane dosis schadelijke stoffen binnen! WECF, 2005

Zien we al gezondheidseffecten in NL? Nederlands universitair onderzoek dioxine/PCB belasting 1990 -2002 : ca. 5-10 % van de kinderen (ca.10.000-20.000 per jaar op de hele bevolking) risico op achterstand in ontwikkeling, door belasting met deze chemische stoffen voor de geboorte Effect middenlange termijn : in 10 jaar verdubbeling aantal kinderen met een geestelijke of lichamelijke achterstand en halvering van het aantal hoogbegaafde kinderen Ook schade aan longfuncties, aan het zenuwstelsel, hormonale functies en aan het immuunsysteem Lichte verstoring in de eerste weken en maanden van de prenatale ontwikkeling kan leiden tot effecten in latere leven: vruchtbaarheidsstoornis, leer- en concentratieproblemen, gedragsproblemen WECF, 2005

Genderaspecten van chemicalien Vrouwen gemiddeld 10% meer lichaamsvet dan mannen, stoffen die zich binden aan vet, slaan vrouwen dus meer op. Bij vrouwen met borstkanker vijf keer vaker restanten van bestrijdingsmiddelen in hun bloed aangetroffen (Eng.onderzoek). In Amerikaans laboratorium onderzoek zijn Bisphenol-A en in Engels lab. onderzoek Parabenen (conserveermiddel in verzorgingsprodukten) aangetroffen in borsttumoren Onder werkende vrouwen meer borstkanker Bepaalde beroepsgroepen groter risico, zoals verpleegsters, leraren, kapsters, vrouwen in de verf - en geneesmiddelen- en chipsindustrie en bedrijven waar met oplosmiddelen wordt gewerkt Vrouwen gebruiken meer verzorgingsprodukten :recent onderzoek gezondheidsrisico’s parabenen in deodorant, ftalaten in haarverf WECF, 2005

praten over gezondheid - effecten eng, taboe? Recht om te weten wat schadelijk is voor je gezondheid Weten = iets kunnen doen ter bescherming van jezelf, je gezin, je woon- of werkomgeving ‘Liever een struisvogel’ ‘Laat dat anderen maar doen’ ‘Het helpt toch niets wat ik zeg’ ‘De overheid zorgt voor mijn veiligheid’ WECF, 2005

Welke woorden taboe Culturele verschillen belangrijk Hoe kan je over moeilijke gezondheid -onderwerpen praten met vrouwen Mag je over borsten, menstruatie praten, over foetus? Hoe maak je taboe zaken wel bespreekbaar Noodzaak en recht om te weten is gelijk voor iedereen WECF, 2005

Grootste bedreiging zijn bio-accumulatieve hormoonverstorende en persistente stoffen Veel onderzoeken hebben de hormoonverstorende effecten aangetoond van algemeen gebruikte chemicaliën Bij fruittelers in DM minder sperma productie vanwege bestrijdingsmiddelen; fruittelers NL: meer meisjes geboren dan jongens Groei van borstkankercellen in US Laboratoria bij een test met bisphenol A (weekmaker in plastic) Middel tegen algengroei op scheepswanden (Tributyltin) veroorzaakt geslachtsverandering en onvruchtbaarheid in schelpdieren. (voedselketen) voor ontwikkeling foetus kan lage dosis al gevaarlijk zijn WECF, 2005

VOORBEELD WEEKMAKERS hoge belasting met ftalaten in de gemiddelde bevolking Schokkend: recent onderzoek Duitse stad Erlangen 12 % heeft blootstellingniveaus van weekmakers (ftalaten) boven de Europese veiligheidsnorm (en 33% zit boven de Amerikaanse veiligheidsnorm!). Geen van de mensen was beroepsmatig aan deze stof blootgesteld. De stof is schadelijk voor de voortplanting Volgens onderzoekers tonen resultaten dat “de gehele Duitse bevolking is blootgesteld aan ftalaten in veel hogere mate dan tot nu toe werd aangenomen." Zelfde geldt voor Nederland en Europa huidige beschermende maatregelen volstrekt onvoldoende om gezondheidsschade te voorkomen Koch and his colleagues report strikingly high phthalate levels in a sample of German men and women. They conclude that their results "unequivocally prove that the general German population is exposed to DEHP to a much higher extent than previously believed." By their calculations, 31% of the subjects had values higher than the reference dose for DEHP of 20 ¶g/kg body weight/day of the U.S. EPA. Twelve percent of subjects exceeded the European Union's "Tolerable Daily Intake" level of 37 ¶g/kg. According to Koch et al., their findings are of great public health importance. "We are not aware of any other environmental contaminant for which the TDI and RfD are exceeded to such an extent within the general population. What did they do? Koch et al. obtained urine samples from 85 people living in the southern German city of Erlangen. None of the subjects had been exposed occupationally to phthalates. Using a new technique out of analytical chemistry called "multidimensional liquid chromatography tandem mass spectrometry" they detemrined the levels of a series of phthalate metabolites in the urine sample. Based on those measurements, they then calculated an estimate of the daily exposure to different phthalates that would have been required to produce the levels measured in the urine. Those calculations were based on previous studies in which people's urine levels were monitored following ingestion of known quantitites of phthalates. What did they find? All people sampled had phthalate metabolites in their urine, with metabolites of DEHP being highest. DEHP estimates based on average of the estimate calculated separately from two metabolites of DEHP in urine. Table adapted from Koch et al. The estimated daily intake of DEHP clearly exceeds the "tolerable daily intake" level established by the EU of 37 ¶g/kg. In fact, 12% of the people sampled had levels higher than DEHP's TDI. For the second highest, DnBP, roughly 50% of the people sampled were within one-sixth of the TDI. Men had slightly higher levels of DEHP compared to women. Women had slightly higher levels of DnBP compared to men (data not shown). What does it mean? If data from the US about phthalate exposures were not already sufficient to raise concerns, these results from Germany should put public health authorities on notice that phthalate exposures in the general population are likely to be much higher than realized. Their "intake calculations demonstrate beyond doubt that an unexpectedly high share of the general population is exposed to DEHP and exceeds the TDI of the CSTEE and the RfD of the EPA." The TDI and RFD concentrations are derived from data on experimental effects on animals, specifically on an estimate of what level is low enough so that no adverse effect can be observed in exposed animals (the no observed adverse effect level, or NOAEL). A series of safety factors are then used to add a margin of safety because of uncertainties about how applicable the animal results are to humans. The resulting TDI and RFDs then become the goals for exposure regulation, to make sure that people's exposures do not come close to a level at which adverse effects are likely. The fact that 30% and 12% of calculated exposures for DEHP exceed the RFD and TDI levels, respectively, is a clear signal that something is wrong in the way that DEHP is being used and regulated. The data for DnBP, while indicating a larger gap between prevailing exposures and levels of concern, also raise flags about the adequacy of current regulations. WECF, 2005

Effect van weekmakers op ongeboren kind Onderzoek naar de schadelijke effecten van ftalaten toont een reeks van negatieve effecten aan op de ontwikkeling van het mannelijke embryo, vooral op de ontwikkeling van zijn voortplantingsorgaan. Sources of exposure to DEHP are ubiquitous. Its principal use is as a plasticizer for polyvinyl chloride, to make PVC plastic more flexible. Flexible PVC products include "wall coverings, tablecloths, floor tiles, furniture upholstery, shower curtains, garden hoses, swimming pool liners, rainwear, baby pants, dolls, toys, shoes, automobile upholstery and tops, packaging film and sheet, sheathing for wire and cable, medical tubing, and blood storage bags. Polyvinyl chloride is also used to produce disposable medical examination and surgical gloves, the flexible tubing used to administer parenteral solutions, and the tubing used in hemodialysis treatment," according to the US ATSDR website. WECF, 2005

Aangetoonde effecten van Ftalaten In dierproeven: Minder nakomelingen Toename van misvormingen Verminderde aanmaak van mannelijk en vrouwelijk hormonen Verminderde zaadproductie Toename van kankergevallen EU classificatie Kan voortplanting schaden Kan schade toebrengen aan ontwikkeling kind via blootstelling voor geboorte en via borstvoeding WECF, 2005

Producten die ftalaten bevatten Verpakking van voedingsmiddelen Deodorants, Lotions Parfums Haarverf, haarlak,haarversteviging, Shampoo tuinslangen PVC-vloerbedekking en behang luchtmatrassen Tenten Overtrek van baby aankleedkussen Regenkleding Carnaval maskers Synthetischa slaapzakken strandballen WECF, 2005

Blootstelling aan allerlei chemische stoffen o.a. via de huid Cosmetica (bij vrouwen wordt hoger niveau ftalaten gemeten) Shampoo tegen hoofdluis (Lindaan) Schoonmaakproducten weekmakers in plastic en broomhoudende brandvertragers in textiel, kleding (plastic handschoenen, t-shirts met PVC print) Plastic laarzen, regenkleding Matrassen, meubelbekleding WECF, 2005

Milieu heeft veel meer invloed op kanker dan erfelijkheid Groot onderzoek onder tweelingen en geadopteerde kinderen Minder dan de helft van de tweelingen kregen dezelfde soort kanker Kankerrisico’s van geadopteerde kinderen zijn hetzelfde als van hun geadopteerde ouders ,niet hetzelfde als hun biologische ouders WECF, 2005

..een gifvrij lijf gifvrije borsten .. Gifvrij geboren worden voorbeelden van buitenlandse campagnes van vrouwen voor betere bescherming tegen chemische stoffen “WIJ HEBBEN HET RECHT OP…:” ..een gifvrij lijf gifvrije borsten .. Gifvrij geboren worden Informatie over schadelijke stoffen en in welke producten Keuzevrijheid om schadelijke stoffen te vermijden Geen “proefdieren” te zijn : bij onzekerheid en kans op schadelijk effect voorlopig verbieden! (scoubidou) WECF, 2005