OMGAAN MET LIJDEN VANUIT SCHRIFT EN THEOLOGIE Presentatie 6

'Hallelujah', dat is de titel van het officiële benefietlied voor Haïti. Natalia en Gabriel Rios hebben van de song van Leonard Cohen een sublieme, pakkende versie gemaakt. Live gebracht tijdens de uitzending 'Help Haïti' op vtm en Eén. Vanaf donderdag 28 januari ligt de single in de winkels. De opbrengst gaat naar de slachtoffers van de aardbeving in Haïti.

Hallelujah Het woord Hallelujah הַלְלוּיָהּ )) stamt uit het Hebreeuws en betekent "Prijs God". Over de betekenis van de liedtekst bestaan meerdere theorieën. Doordat uitvoerende artiesten verschillende ideeën en gevoelens bij de tekst hebben, leggen ze ook verschillende emoties in hun vertolkingen. Leonard Cohen heeft zelf nooit veel over de betekenis van Hallelujah losgelaten, maar kort na de eerste opname van het nummer heeft hij gezegd: There are many hallelujahs that exist and the perfect and broken ones have equal value, it's a desire to affirm my faith, not in a formal religious way, but with enthusiasm and emotion. (Er bestaan veel hallelujahs en de perfect en broken ones zijn gelijkwaardig. Het is een verlangen om mijn geloof te bevestigen. Niet op een formele religieuze manier, maar met enthousiasme en emotie.)

Hallelujah De tekst is geschreven in de eerste persoon enkelvoud en gaat in grote lijnen over een moeizame liefdesrelatie met de jij-persoon. Zoals hij eerder gedaan had (bijvoorbeeld in Suzanne) maakt Cohen gebruik van metaforen uit de Bijbel. In de eerste twee coupletten wordt letterlijk verwezen naar Koning David en zijn relatie met Batseba. Het eerste couplet verwijst naar zijn muzikaliteit, die in 1 Samuel 16:14-23 terug te vinden is. Hierin staat dat David gevraagd werd om voor Saul op zijn citer te spelen om kwade geesten bij hem te verjagen. Tevens worden aan David de meeste psalmen toegeschreven. In het tweede couplet wordt in de zin You saw her bathing on the roof verwezen naar David die Batseba vanaf het dak van zijn paleis zag baden. Hij werd overrompeld door haar schoonheid en ging met haar naar bed, ondanks dat zij met een ander getrouwd was (2 Samuel 11:2- 5). De zinsnede and she cut your hair uit hetzelfde couplet lijkt echter te slaan op het verhaal van Simson en Delila. Zij liet Simsons haar afknippen, om hem zo machteloos te maken tegen de Filistijnen. Delila was omgekocht door de Filistijnen om achter het geheim van de buitengewone kracht van Simson te komen. Die kracht zat in zijn hoofdhaar. Dat was nog nooit geschoren, omdat hij aan God gewijd was. (Rechters 16:17-19)

Now I’ve heard there was a secret chord That David played, and it pleased the Lord But you don’t really care for music, do you? It goes like this The fourth, the fifth The minor fall, the major lift The baffled king composing Hallelujah

Your faith was strong but you needed proof You saw her bathing on the roof Her beauty and the moonlight overthrew you She tied you to a kitchen chair She broke your throne, and she cut your hair And from your lips she drew the Hallelujah

You say I took the name in vain I don’t even know the name But if I did, well really, what’s it to you? There’s a blaze of light In every word It doesn’t matter which you heard The holy or the broken hallelujah

I did my best, it wasn’t much I couldn’t feel, so I tried to touch I’ve told the truth, I didn’t come to fool you And even though it all went wrong I’ll stand before the Lord of Song With nothing on my tongue but Hallelujah

Vraag …  In een boek uit de reeks "Spreken met God" van Francisco Fernandez-Carvajal las ik in verband met lijden: “Tijdens de 3 jaar van zijn openbaar leven genas Jezus velen, Hij bevrijdde mensen die van de duivel bezeten waren, Hij wekte doden op … maar Hij genas niet alle zieken in de wereld en Hij bande ook niet alle lijden van dit leven uit want, anders dan de zonde, is lijden geen absoluut kwaad en het kan een ongeëvenaarde verlossingswaarde hebben als we het verenigen met het lijden van Christus.” Mag ik u vragen wat uw mening is omtrent deze visie?

LijdenGodMens IVERGELDINGSMODELIk zie het lijden als een straf van God straf voor de zondeRechtvaardige rechterzondaar voor God God als indirectemacht > liefde oorzaakafstand > nabijheid IIPLANMODELIk zie het lijden als een onderdeel van het plan dat God in de wereld uitvoert. doelgericht mysterieGrote regisseurinstrument van God God als directemacht > liefde oorzaakafstand > nabijheid IIIOPVOEDINGSMODEL Ik zie dat God ons in het lijden oproept om betere mensen te worden. louteringWijze opvoederkind van God God als indirectemacht >< liefde oorzaakafstand >< nabijheid IVSYMPATHIEMODELIk zie dat God in het lijden met ons meelijdt. zinloos mysterieMede-lijdende vriendlijdende vriend Over oorzakelijkheidmacht < liefde heenafstand < nabijheid VMYSTIEKE MODELIk zie het lijden als een weg naar vereniging met God. persoonlijk mysterieIntieme partnergodvormige partner Over oorzakelijkheidmacht < liefde heenafstand < nabijheid

Mgr. Léonard (DS 20/01/10) Toen uw aanstelling bekend werd gemaakt, hebt u eerst en vooral aandacht gevraagd voor het lijden van de mensen van Haïti. Hoe verklaart u dat God de armsten op deze wereld het hardst straft? ‘Die ramp is geen straf van God, helemaal niet. Eerst dit: ik voelde gêne dat mijn persoon, met al zijn goede en zijn slechte kanten, zo uitgebreid in de media aan bod kwam. Terwijl er gelijktijdig zoveel ellende is in de wereld. En ja, die ellende roept een grote en belangrijke vraag op : hoe is zoveel kwaad verzoenbaar met God, die goed is én almachtig?

Mgr. Léonard (DS 20/01/10) ‘Andere godsdiensten en filosofieën werpen op dat het kwade zo erg niet is, of toch ergens zinvol zou zijn. Ze zeggen bijvoorbeeld dat ons sterven ook zijn goede kanten heeft, omdat het ondraaglijk zou zijn als we allemaal eeuwig op deze aarde bleven leven. Zo’n antwoord is nutteloos tegenover de inwoners van Haïti of tegenover moeders die een kind verloren hebben. Het enige antwoord vind ik in de figuur van Jezus Christus.’

Mgr. Léonard (DS 20/01/10) ‘Hij is de enige die licht werpt op deze zaak, omdat hij beweerde aan God gelijk te zijn – zoveel pretentie is bijna onverdraaglijk – en toch geleden heeft. Dat hij door mens én God verlaten was toen hij aan het kruis hing, is een begin van troost: God lijdt met ons mee. Dat hij daarna verrezen is, vervolmaakt het antwoord. God heft ons over de dood heen en geeft ons nieuw leven. Dat weten de overlevenden in Haïti, die erg gelovig zijn, ook: zij weten dat de doden nu al leven aan de andere kant.’

Vraag …  In een boek uit de reeks "Spreken met God" van Francisco Fernandez-Carvajal las ik in verband met lijden: “Tijdens de 3 jaar van zijn openbaar leven genas Jezus velen, Hij bevrijdde mensen die van de duivel bezeten waren, Hij wekte doden op … maar Hij genas niet alle zieken in de wereld en Hij bande ook niet alle lijden van dit leven uit want, anders dan de zonde, is lijden geen absoluut kwaad en het kan een ongeëvenaarde verlossingswaarde hebben als we het verenigen met het lijden van Christus.” Mag ik u vragen wat uw mening is omtrent deze visie?

 Verkenningen : hedendaagse lijdenstheologie  Bijbelse zoektocht  Kruis en opstanding  Twee geloofsgetuigen  In de leerschool van het lijden

DE BIJBELSE ZOEKTOCHT naar de plaats van God temidden van alle leed

Bijbelse zoektocht 1. Een veelkeurig boek 2. De toorn van God : gekwetste liefde 3. Een geëngageerde God 4. Job, “aanklager van God” 5. Genesis, “het drama van de menselijke vrijheid”

GENESIS 5.1Mythische verhalen 5.2Gn 1:een vooraan geplaatst contrastverhaal 5.3Het avontuur van God en de vrijheid van de mens 5.4God riskeert een zondige geschiedenis 5.5Heilsgeschiedenis

GENESIS 5.1Mythische verhalen 5.2Gn 1:een vooraan geplaatst contrastverhaal 5.3Het avontuur van God en de vrijheid van de mens 5.4God riskeert een zondige geschiedenis 5.5Heilsgeschiedenis – Gn 12

KRUIS EN OPSTANDING

Uit een interview met Willem Jan Otten (Kerk en Leven, ) “Hoe stelt u zich God voor? ‘Niet. Hij is diegene die er is als je aan het bidden bent. Als ik Hem dan toch met een beeld voorstel, is het Christus aan het kruis. Maar dat is meer ont-beelding : je kijkt er liever niet naar.’”

KRUISDOOD : ‘De dienstknecht van de Heer’  Tragisch einde van een religieus genie?  Heilsbetekenis : “In de toewending tot de gekruisigde heeft God definitief getoond wie Hij is.”  Leven én sterven van Jezus : woorden en daden  “Man van Smarten” – Ebed Jahwe

KRUISDOOD : ‘De dienstknecht van de Heer’  Tragisch einde van een religieus genie?  Heilsbetekenis : “In de toewending tot de gekruisigde heeft God definitief getoond wie Hij is.”  Leven én sterven van Jezus : woorden en daden  “Man van Smarten” – Ebed Jahwe

Plaatsvervangend, verzoenend en verlossend lijden “GESTORVEN VOOR ONZE ZONDEN” OFFER : (blz.5 onderaan) Offers stichten verzoening tussen God en de mensen. Het bloed van het offer was ‘het bloed van het verbond’. Het was de grondovertuiging van de vroegste kerk dat heel deze offercultus met de dood van Jezus zijn einde had bereikt.

Plaatsvervangend, verzoenend en verlossend lijden (blz. 6) Als het NT belijdt dat Jezus voor ons of voor onze zonden is gestorven, wil dat zeggen dat Hij op onze plaats is gaan staan, uit solidariteit. Ook tijdens zijn leven had hij het opgenomen voor de onreinen, de zondaars. Als een ‘zondaar’ en een ‘verworpene’ is hij gestorven. (blz.7) Dit alles wordt als in een flits duidelijk door het gebaar van brood en wijn op de avond voor zijn dood.

Proeve van interpretatie Bijbels sleutelbegrip = relatie, verbond Alles wat relaties verbreekt, noemt de bijbel zonde (= af-zonde-ring) (blz. 8) Leven is relatie : met zichzelf, met anderen, met de maatschappij, met de natuur, met God. Zonde is de breuk in de relatie die onmisbaar is voor het geluk. Zonde leidt tot ‘dood’ en dat is : ‘relatieloosheid’.

Proeve van interpretatie Bijbelse (menselijke) ervaring van verbonds- vervreemding (= relatie-breuk) – afstand/kloof tussen God en de mens Tegenover de ‘vervreemding’ staat de ‘verzoening’ (= de vereniging van God en mens)

Proeve van interpretatie Psalm 72 : “Ver weg van U is het geen leven meer, U ontrouw zijn is niemand zijn.”

vanuit de post-moderne ervaring “Ma condition humain” : De post-moderne ervaring Leven in het meervoud Leven in fragmenten Verbrokkeling

vanuit de post-moderne ervaring Deze verscheurdheid - die zich zowel manifesteert op individueel, relationeel, maatschappelijk en ecologisch vlak - doet de mens verlangen naar heelheid en verbondenheid, of anders gezegd : naar bevrijding en verzoening. De illusie van de autonome moderne mens was dat hij dit ook zelf zou bewerkstelligen. Het moderne vooruitgangsgeloof sterkte hem daarin. De postmoderne mens weet beter. Die verzoening kan niet van hem alleen afhangen.

vanuit de post-moderne ervaring Wat verzoening betekent hebben de leerlingen ervaren na Jezus’ dood. Op het verraad van de leerlingen volgde verzoening, vergeving en sjaloom. Het eerste woord dat Hij zijn laffe leerlingen toespraak was “vrede zij u” (Jo 20,19). In de verscheurdheid wordt verzoening gesticht. De levende God zelf is in de dood gekomen. Door zelf in de dood, in de relatieloosheid, aanwezig te komen heeft God die dood overwonnen op Golgotha en heeft Jezus’ dood verzoening gesticht.

vanuit de post-moderne ervaring  Geen pessimistische visie  Geen individualistische visie : ze geldt de hele schepping (relationeel, maatschappelijk, ecologisch)

vanuit de post-moderne ervaring “Zo is dus iemand die in Christus is, een nieuwe schepping : het oude is voorbij, het nieuwe is er al. En dit alles komt van God, die ons door Christus met zich heeft verzoend en ons de dienst van de verzoening heeft toevertrouwd. Ja, God heeft in Christus de wereld met zich verzoend zonder de mensen hun overtredingen aan te rekenen, en ons heeft Hij de boodschap van de verzoening toevertrouwd. Wij zijn dus gezanten van Christus, alsof God zelf u oproept door ons woord. Wij smeken u in Christus’ naam: laat u met God verzoenen!” (2 Kor 5, 17-20)

vanuit de post-moderne ervaring  Een verzoende gemeenschap  “Enkel nieuwe mensen zijn in staat een nieuwe wereld te scheppen.”

Plaatsvervangend, verzoenend en verlossend lijden “Er blijft een ondoorzichtig waas hangen, waardoor wij de beslissende relatie tussen sterven en heil niet onder woorden kunnen brengen ; en wie het wel meent te kunnen, maakt die verbintenis vlak, rationeel en al te menselijk.” (Henk Berkhof)

(Carol Cairns)

God in het lijden “Wie zal de mens genezen? Waar is de arts die dat aankan en die het ook komt doen? Een menselijke dokter stelt de diagnose van buitenaf en schrijft het geneesmiddel voor. Maar hij blijft buiten de ziekte staan. Hij houdt wel van hem en verzorgt hem met liefde. Maar hij geneest om zo te zeggen op afstand. De ziekte die hij behandelt, raakt hem niet in zichzelf. Hij zoekt het in zijn medische competentie en zijn professionele toewijding. Liefde voor de zieke heeft hij wel, maar de pijn is nooit echt de zijne. God is het anders komen doen. Hij geneest ‘endemisch’, van binnenuit. Hij gaat zelf binnen. God als heler treedt op een heel andere manier de zieke tegemoet: Hij komt in de zieke binnen en Hij identificeert zich zelfs met hem. Hij is mens geworden met de mensen en ziek met de zieken. In Jezus laat Hij zichzelf breken. Het hele menselijke leed neemt Hij op zich. Niet enkel op zijn schouders maar tot in zijn ziel. De menswording van God in Jezus is op zichzelf de therapie. De incarnatie is in se een helingsproces: ze is genezing voor onze kwalen. God maakt door mens te worden zichzelf niet enkel kwetsbaar, maar ook gekwetst. Alle lijden maakt Hij tot het zijne. Hij lijdt mee. Dat is meer dan medelijden. Het is deelnemen aan ons lijden.”

OPGEWEKT UIT DE DOOD

Opgewekt uit de dood  “In zijn dood houdt God Jezus vast”  Kruis en opstanding : ‘De Gekruisigde Verrezene’  Opstandingsgeloof  Leven over de dood heen

Mgr. Léonard (DS 20/01/10) ‘Hij is de enige die licht werpt op deze zaak, omdat hij beweerde aan God gelijk te zijn – zoveel pretentie is bijna onverdraaglijk – en toch geleden heeft. Dat hij door mens én God verlaten was toen hij aan het kruis hing, is een begin van troost: God lijdt met ons mee. Dat hij daarna verrezen is, vervolmaakt het antwoord. God heft ons over de dood heen en geeft ons nieuw leven. Dat weten de overlevenden in Haïti, die erg gelovig zijn, ook: zij weten dat de doden nu al leven aan de andere kant.’

Opgewekt uit de dood  “In zijn dood houdt God Jezus vast”  Kruis en opstanding : ‘De Gekruisigde Verrezene’  Opstandingsgeloof  Leven over de dood heen