De ondersteuning van de huisarts bij zorg voor psychische problemen Peter Verhaak Ilse van Beljouw Marijn Prins Marieke Zwaanswijk Nederlands Instituut voor Onderzoek van de Gezondheidszorg

De omvang van het probleem: prevalentie in 1 jaar per 1000 inwoners van 18-65 jaar Veel mensen in de bevolking ervaren regelmatig psychische problemen. Ze ervaren voldoende symptomen om te voldoen aan de normen voor een stoornis in de psychiatrische classificatie van de DSM-IV. In totaal ervaart 18% van de bevolking van 18 – 65 jaar jaarlijks een stoornis. In totaal werd in bevolkingsonderzoek in 1996 bij 235 op de 1000 mensen vastgesteld dat ze in het afgelopen jaar voldoende symptomen hadden ervaren om te voldoen aan de criteria voor één of meer psychiatrische stoornissen. In 2008 was dat bij 180 per 1000 personen van 18-65 jaar het geval. Bron: De Graaf et al. 2010

In hoeverre worden mensen met een angststoornis of depressie behandeld in de huisartspraktijk? Van alle mensen in de bevolking die een psychische stoornis hebben, wordt maar een deel hiervoor behandeld. Niet behandeling is regelmatig het gevolg van het feit dat de patiënt zelf geen probleem ervaart of wel een probleem ervaart maar geen behandeling wil: geel en oker. Maar ongeveer een kwart van de mensen met een stoornis krijgt geen behandeling en wil dat eigenlijk wel: oranje. Ongeveer de helft van de mensen met een stoornis krijgt daadwerkelijk behandeling. Het scheelt echter aanzienlijk of de stoornis ernstig is (veel symptomen) of minder ernstig.. Ernst hoog Ernst laag

Aantal mensen dat jaarlijks de huisarts bezoekt met een psychische diagnose (N/1000 pt.) Angst en depressie schommelt wat op en neer in de huisartspraktijk. Jaarlijks ziet men tussen de 2,5 en 3 procent van de ingeschreven patiënten met aan angststoornis of symptomen ervan, en jaarlijks diagnosticeert men de hetzelfde percentage een depressie. Middelen afhankelijkheid signaleert de huisarts relatief minder, terwijl we op het vorige plaatje zagen dat het in gelijke mate als angst en depressie voorkomt. Alle psychische stoornissen en symtpomen tezamen: ongeveer 108 per 1000 patiënten in 2002 tot 125 per 1000 in 2008. Geen lineaire trend.

Mate waarin huisartsen standaard volgen Let op verschil angst, depressie en comorbiditeit. Bij alleen angst vindt slechts in een kwart van de gevallen behandeling conform de richtlijn plaats, bij comorbiditeit is dat in ongeveer de helft van de gevallen.

% patienten met angst of depressie dat behoefte heeft aan bepaalde dienst Grafiek van Marijn: hoevaak komen behoeften aan de verschillende aspecten voor. Verschil angst - depressie Bron: Prins et al. Journnal of Affective Disorders 2009

Mate waarin behoeften van patiënten met angst/depressie vervuld zijn Grafiek van Marijn: hoevaak komen behoeften aan de verschillende aspecten voor. Verschil angst - depressie Bron: Prins et al. Journal of Affective Disorders, 2009

Resumerend Psychische stoornissen komen veel voor Bij minder ernstige stoornissen vinden patiënten zelf behandeling vaak niet nodig Maar in ongeveer een kwart van de gevallen met een stoornis wil de patiënt wel behandeling, maar krijgt die niet Wanneer er behandeld wordt, betreft dat in de ogen van de patiënt te vaak medicatie en te zelden een psychologische interventie

Mogelijke psychologische interventies binnen huisartsvoorziening Begeleide zelfhulp Problem solving Reattributie Motiverende gespreksvoering Gezondheidsvoorlichting Online interventies Per interventie iets over de achtergrond en impact: Begeleide zelfhulp: 3 – 8 sessies, met aan CGT ontleende technieken, psychoeducatie, relaxatie, exposure, dagstructurering, sociale vaardigheden Problem solving: 3 – 6 sessiesgericht op zelf management, achterliggende theorie CGT Reattributie: 3-6 sessies, ontleend aan CGT Motiverende gespreksvoering: 1-2 sessies, uitgangspunt is psychoeducatie en theorie van stadia van gedragsverandering Gezondheidsvoorlichting: begeleidt het gewone consult met schriftelijk materiaal Online interventies: beschikbaar voor depressie, overmatig alcoholgebruik, angst, werkstress, problemen jongeren

Voor de hand liggende uitvoerder 1e keus 2e keus Begeleide zelfhulp POH-GGZ SPV Problem solving Motiverende gespreksvoering Reattributie Gezondheids-voorlichting Huisarts

Een onderzoek onder reeds werkzame POH GGZ Het aanbod aan POH GGZ De taken van een POH GGZ De werkzaamheden van een POH GGZ Knelpunten en voordelen

Verdeling van praktijkadressen waar POH-GGZ werkzaam zijn

76 POH-GGZ Bedienen 474 huisartsen Op 146 werkplekken 50% in 1 praktijk 24% in 2 praktijken 11% in 3 praktijken 16% in 4 of meer praktijken

Hoe zijn de huidige POH-GGZ opgeleid? Anders is onder meer Academie Integrale Menswetenschappen, HBO pedagogiek, physician assistant en Geestelijke gezondheidskunde

% werkplekken van POH-GGZ waar ook andere 1elijns GGZ in de buurt is

Dienstverband POH-GGZ Onders anders wordt o.a. genoemd: gedetacheerd vanuit AMW, in dienst bij een ander soort stichting, van een “samenwerkingsverband”, praktijksteun (10 x)

Aantal uren/week dat de POH-GGZ werkzaam is (alle locaties tezamen) Gemiddeld is men 17 uur per week werkzaam

Welke taken voert de POH GGZ uit? Daarnaast worden nog tal van zaken genoemd als ADHD diagnostiek bij kinderen (klinkt als “probleemverheldering” ), de hele sociale kaart (analyse gGZin de wijk) consultatie aan de huisartsen, coordineren van zorg (doorgeleiding), overbrugging wachttijd GGZ.

Duidelijk takenpakket

Betrokken bij speciaal programma Anders is ADHD, cognitieve stoornis, polyfarmacie, diabetes en depressie, kleur je leven Van de 30 mensen die bij een speciaal project betrokken zijn, zeggen er 8 dat het geen extra tijd kost, de 22 anderen geven gemiddeld iets minder dan 4 uur per week aan.

Meest voorkomende type problematiek

Hoeveel tijd gaat naar de patient?

Aantal contacten per patiënt Gemiddeld 4,5

Gemiddelde duur van een contact Gemiddeld: 40,5 minuut

Ervaren knelpunten

Voordelen Afwisseling Zelfstandigheid Direct cliëntencontact Pioniersfunctie Korte lijn met de huisarts