Evaluatie Meststoffenwet 2007 Een selectie uit de voorlopige resultaten Martin van Rietschoten Directie Landbouw Ministerie van LNV 27 juni 2007

Doel van de evaluatie Formeel: Tweede Kamer informeren over de werking en effectiviteit van de Meststoffenwet (art. 46 Msw) Aanvullend: Wetenschappelijke onderbouwing van beleidskeuzes en politieke besluitvorming.

Aanvullende doelen Onderbouwing N-gebruiksnormen uitspoelingsgevoelige AT-gewassen op zand voor 2008 en 2009 Onderbouwing P-normen 2009 Varkens- en pluimveerechten Werking stelsel 2006 (eerste indruk)

Kader Toezeggingen Tweede Kamer Meststoffenwet Derde Actieprogramma Nitraat Decembernota 2006 Toezeggingen Tweede Kamer Toetsdiepte / Afschaffen varkens- en pluiveerechten / Ontschotten gebieden / Excretieforfaits / Regionale compensatie N-gebruiksnorm / Monitoring van de mestmarkt Meststoffenwet Verplichte Evaluatie Meststoffenwet in 2007 (en elke 5 jaar daaropvolgend) / Opheffen schotten tussen concentratie en niet-concentratiegebieden per 1-1-2008 / Opheffen van stelsel van dierrechten per 1-1-2015 / 50% fosfaatvrijstelling schuimaarde tot 1-1-2008 Derde Actieprogramma Vaststelling N-gebruiksnormen AT op zand en löss / Vaststelling P-gebruiksnormen voor fosfaat / Evenwichtsbemesting in 2015 / Excretie N en P nationaal niet boven niveau van 2002 Decembernota 2006 Derde Actieprogramma Nitraat is invulling generieke mestbeleid / Evenwichtsbemesting fosfaat 2015 / N-gebruiksnormen in 2009 die resulteren in 50 mg Nitraat/liter / Eventueel aanvullende maatregelen voor regionale problemen

Werkwijze EMW 2007 (1) Terugblik (RIVM, LEI, RIZA, Alterra) Milieukwaliteit en nutriëntenbelasting t/m 2005 Bodem, grondwater, oppervlaktewater Instrumenten en bedrijfseffecten t/m 2006 Veranderingen t.o.v. MINAS Veestapel, Excretie, Mineralenproductie, -gebruik Registraties BIN, DR

Werkwijze EMW 2007 (2) Heden (WU, LEI) Beleving en houding Interviews met ondernemers en hun netwerk Toekomst onderneming Mestbeleid vormt onderdeel

Werkwijze EMW 2007 (3) Vooruitblik Mestmarkt en mestafzet (LEI, LNV-DR, CBS) Bedrijfseconomische effecten (PPO, ASG, PRI) Melkvee, akkerbouw, tuinbouw Milieukundige effecten (Alterra, MNP) Grondwater en (regionaal) oppervlaktewater Dierrechten (LEI) Ontschotting (2008) en afschaffen (2015)

Werkwijze EMW 2007 (4) Synthese (MNP): opdracht LNV/VROM Samenvatten en verbinden deelprojecten en overig relevant materiaal Representativiteit van conclusies EMW uitspraken op landelijk, sector, teelt, regio niveau Aansluiting belevingswereld Synthese (MNP): aanvullend Percepties mestproblematiek EU-benchmarking N-overschot en nitraat Uitgangspunten opschaling economie Neveneffecten ammoniak

Bodemoverschot t/m 2005 (1)

Bodemoverschot t/m 2005 (2)

Nitraatconcentraties o.b.v. LMM 2003-2005: Nitraat zand ca 80 mg/l Overschrijding (40% > 50 mg/) zand weercorrectie klei

Oppervlaktekwaliteit Stikstof Blauw = zand Roze = klei Geel = veen Rode stippellijn = MTR 2005 = Concentratie N-oppervlaktewater 3-4 mg/l = Overschrijding  35% < 2,2 mg/l = Verklaring trends onzeker

Oppervlaktewaterkwaliteit fosfor 2005 = Concentratie P-oppervlaktewater 0,15 mg/l = Overschrijding  55% < 0,15 mg/l = Verklaring trends onzeker

Ontwikkeling veestapel t/m 2006 landelijk nemen meeste diersoorten in aantal af (uitzonderingen zijn vleeskalveren en melkgeiten) er zijn geen duidelijke trends in excretie/dier sinds 2001  mestproductie houdt daarom min of meer gelijk tred met ontwikkeling veestapel

Mestproductie t/m 2006 (fosfaat) Referentiejaar

Afvoer dierlijke mest Prijzen afvoer met gemiddeld € 10,-/m3 gestegen Derogatie Definitie dierlijke mest Prijzen afvoer met gemiddeld € 10,-/m3 gestegen

Bedrijfseconomische analyse AT-normen 2008 en 2009 Stikstof Melkvee en akkerbouw-klei 2009 normen Akker en tuinbouw zand/löss 3 varianten gebruiksnorm: -10%, -20%, -30% Alleen voor uitspoelings gevoelige AT gewassen Fosfaat indicatieve normen: AT 95 → 80; MVH 110 → 95 kg/ha

Daling economisch resultaat AT tov 2006 (euro/ha) 2009 -10% -20% -30% Akkerbouw Zandlöss 0-40 0-40 0-55 Klei 15-35 VLGG Zand 0-55 110-215 310-455 Klei 0-20 Bloembollen Duinzand 0 25-35 250 Lelies 100 500 1000

Mogelijke maatregelen besparing bij inzet maatregel (kortingspercentage 30%) Akkerbouw Zand-Löss Groenbemesters 0% Geleide bemesting 20-50% Vollegrondsgroente zand-löss Groenbemesters 50-75% Extra varkensdrijfmest 20% Geleide bemesting 30% Bloembollen Duinzand; GFT-inzet ipv stalmest 100% Lelies VDM/GFT + extra land 80% Discussiepunt is beschikbaarheid GFT, juiste mestsoorten

Daling economisch resultaat melkvee 2009 norm ten opzichte van 2006 In 2006 kosten van extra mestafzet Zand: 0-45 euro/ha; extra ruwvoerkosten groter dan kunstmest-besparing Klei en veen geen extra kosten Door eiwitarm voeren (maïs, bietenpulp) en uitbesteding jongvee compensatie mogelijk beschikbaarheid; neveneffecten excretie?

Bedrijfsresultaten melkvee met hoog/laag N 500.000 kg melk 700.000 kg melk Hoog N Laag N %verschil Hoog N Laag N %verschil Overschot kg/ha 226 147 35 256 168 34 Kunstmest 164 89 46 195 140 23 Krachtvoer 91 92 1 119 120 1 Saldo euro/100 kg 30,5 30,5 30,2 29,5 0,6 Kg N/k-euro kg N/ton melk 0,06 18,1 0,04 11,8 35 0,06 17,1 0,04 11,0 34 42

Fosfaatstand bouwland 1998-2003 P-toestand hoog en stijgend Conform advies 80%: P-gift=P-afvoer, 30% P-gift=0 mogelijk onderschatting praktijksituatie

P-toestand bodem in relatie tot bemestingsadvies

Fosfaatgebruiksnorm en afzetruimte Binnenlandse afzet 2006 Normstelling 2006 Normstelling 2009 Normstelling 2015 70% areaal EvenwBem. Nulbemesting op 250.000 ha akkerbouw en maïs met P-toestand hoog 140 DM + 50 KM mln kg 195 165 145 150 130 } 50 mln kg 65 mln kg

Toekomstige milieueffecten

Ex ante Milieu (1) Vraagstelling: Wordt de nitraatdoelstelling voor grondwater bereikt. En zo ja, wanneer? Wat is het effect van de gebruiksnormen (N+P) op de kwaliteit van het kleine oppervlaktewater? Wordt voldaan aan de eisen van de KRW?

Ex ante Milieu (2) Diverse schaalniveaus i.v.m. onduidelijkheid doel Voorbeeld voor nitraat in grondwater landbouwgebied totaal zandgebied totaal per grondwaterklasse (droog zand, overig zand) grondwaterregio Oppervlaktewater: doel KRW nog niet helder. Daarom modeluitkomsten toetsen aan: N-doelen: range: 1-5 mg/l P-doelen: range: 0,07-0,5 mg/l Rekening houden met retentie in watersysteem Aandacht voor onzekerheden in uitkomsten (o.a. weer)

Effect van 30% korting N-gebruiksnorm 80 Daling van 70 naar 60 mg/l t.o.v. 2006 normering Generiek 30%: -10 mg/l NO3 extra

Effect belasting oppervlaktewater (1) P-evenwichts- bemesting leidt tot stand-still 2005: 55% < MTR

Effect belasting oppervlaktewater (2) Reductie N-belasting circa 20% 2005: 35% < MTR

Voorlopige conclusies (1) Door 2006 normen daalt nitraat in zandgebied van 80 naar 70 mg/l Bij 30% korting N-gebruiksnorm in 2009 op zand/löss daalt nitraat van 70 naar 60 mg/l In groenteteelt en bollenteelt aanzienlijke economische risico’s In melkveehouderij ruimte voor lagere N-bemesting

Voorlopige conclusies (2) Invoering 2009 fosfaatnormen (80/95 kg/ha) Meestal zonder opbrengstderving Toename vraag naar N-& P-arme organische stof (GFT) Vereenvoudiging dierrechten-weghalen regionaal schot Risico’s voor stijging mestproductie

Conclusies traject 2009-2015-2027 P-evenwichtbemesting Beperkte opbrengstrisico’s voor 70% cultuurareaal Aanzienlijk afname afzetruimte dierlijke mest (50 mln kg = 25%) Ruimte bij minder gebruik fosfaatkunstmest In 2027 P-effect oppervlaktewaterkwaliteit gering Verdere vereenvoudiging of opheffing rechtenstelsel Toename druk op gebruiksnormenstelsel bij invoering evenwichtsbemesting vergroot risico’s op toename mestoverschot Effect wordt versterkt bij verlaging derogatie, afschaffing melkquotering

Traject besluitvorming 2008-2009 (1) Oplevering Beleidsconcept Synthese 15 september 2007 Oplevering TK-versie Synthese 15 oktober 2007 (PDF-versie) Formele oplevering en aanbieding aan minister LNV 1 november 2007

Traject besluitvorming 2008-2009 (2) Aanbieden beleidsbrief minister LNV (Kabinetsstandpunt) voor 1 oktober Discussie met de Tweede Kamer eerste helft november Wetgevingstraject 1 november – 15 december 2007 Publicatie Staatscourant vóór 1-1-2008

Besluitvorming 2008-2009 Uitkomsten EMW 2007 (met name ex-ante EMW) Resultaten berekeningen WOG Bedrijfseconomische effecten Nationale economische effecten Mestoverschot Niet in de EMW 2007 opgenomen

Traject voor periode na 2009 Vaststelling beleid 2008 betekent afronding Derde Actieprogramma Eerste kwartaal 2008 start onderhandeling EC over 4e AP voor periode 2010-2013  goedkeuring eind 2008 Na goedkeuring 4e AP indienen derogatieverzoek periode 2010-2013 begin 2009

Dank voor uw aandacht Vragen?