Onderhoud en veiligheid en gezondheid op het werk De campagne 2010 - 2011 voor een gezonde werkplek Plaats, datum http://hw.osha.europa.eu

Waarom is onderhoud belangrijk voor veiligheid en gezondheid op het werk? Regelmatig onderhoud is essentieel voor de veiligheid en betrouwbaarheid van de apparatuur, uitrusting en werkomgeving; het draagt bij tot het elimineren van gevaren op de werkvloer Achterstallig of onvoldoende onderhoud kan aanleiding geven tot gevaarlijke situaties, ongevallen en gezondheidsklachten Onderhoud is een risicovolle activiteit

Gevaren elimineren door onderhoud (1) Het onderhoud van werk- en wandeloppervlakken en verkeersroutes is van cruciaal belang om ongevallen te voorkomen Glij-, struikel-, val-, heftruckongevallen Ongevallen kunnen gebeuren omdat hefapparatuur niet regelmatig wordt geïnspecteerd en onderhouden Hefkettingen kunnen vuil/verroest zijn en stuk gaan waardoor zware lasten kunnen vallen Het oppervlak van een verkeersroute mag niet ongelijk, hellend of glad zijn of putten bevatten (bijv. als een heftruck op een onstabiele ondergrond of in een put rijdt, kan dat een ongeval veroorzaken door om te kantelen en/of de controle over het voertuig te verliezen)

Gevaren elimineren door onderhoud (2) Een groot deel van de sterfgevallen op het werk is te wijten aan contact met elektriciteit Defecte elektrische installaties (kabels, stekkers, uitrusting) kunnen schokken, brandwonden, branden en zelfs ontploffingen veroorzaken Ongeveer 25% van alle elektrische ongevallen wordt veroorzaakt door draagbare elektrische apparatuur. Foutieve bekabeling naar uitrusting zorgt elk jaar voor ongeveer 2.000 branden. Een grote oorzaak van dergelijke ongevallen en branden is het nalaten om inspecties en onderhoud uit te voeren (Bron: HSE)

Onderhoud – een risicovolle activiteit Enkele onderhoudsspecifieke gevaren: Niet-routineuze taken en uitzonderlijke omstandigheden (werken in besloten ruimtes) Veranderende taken en werkomgevingen Werken in nauw contact met machines, tijdens lopende processen Tijdsdruk Onderhoud wordt uitgevoerd in elke sector en op elke werkvloer; het gaat gepaard met allerhande gevaren

Gevaren, risico's en gevolgen voor de gezondheid (1) Fysieke gevaren lawaai, vibratie extreme hitte en koude straling (UV-straling, röntgenstraling, elektromagnetische velden) zware fysieke werklast, belastende bewegingen, werken in besloten ruimtes Resultaat: gehoorproblemen door lawaai; spier- en skeletaandoeningen Typische taken: - boren, slijpen, bijv. onderhoud aan wegen, bruggen, tunnels - buiten werken, onderhoud van industriële ovens, werken in koeleenheden - lassen, inspectie van pijpleidingen, spoorwegonderhoud Ergonomische risico's – door slecht ontwerp van machines, processen en de werkomgeving vanuit het standpunt van onderhoud – moeilijk te bereiken voorwerpen die moeten worden onderhouden

Gevaren, risico's en gevolgen voor de gezondheid (2) Chemische gevaren Asbest, glasvezel Dampen, rook, stof (bijv. asfaltdampen, dieseluitlaat, gekristalliseerd silicium) Oplosmiddelen Resultaat: ademhalingsproblemen, beroepsastma, allergieën, asbestose, kanker Typische taken - onderhoud aan gebouwen - elektrisch booglassen - werk uitvoeren in besloten ruimtes - werken in autowerkplaatsen - onderhoud van industriële installaties die gevaarlijke chemische stoffen bevatten Bron: B. Floret/INRS

Gevaren, risico's en gevolgen voor de gezondheid (3) Biologische gevaren Bacteriën (bijv. legionella, salmonella) Schimmels en zwammen Resultaat: ademhalingsproblemen, astma, allergieën, veteranenziekte Typische taken: - onderhoud in afvalverwerkingsinstallaties - onderhoud op plaatsen waar biologische stoffen worden gebruikt, zoals laboratoria - onderhoud op plaatsen waar bacteriën, schimmels en zwammen zich kunnen verspreiden, zoals in airconditioningsystemen

Gevaren, risico's en gevolgen voor de gezondheid (4) Psychosociale risicofactoren Tijdsdruk Ploegenarbeid, weekendwerk, nachtwerk, oproepbaar zijn en onregelmatige werkuren Samenwerken met personeel van aannemers / meerdere aannemers – communicatieproblemen Resultaat: werkgerelateerde stress, vermoeidheid, verhoogd risico op ongevallen

Gevaren, risico's en gevolgen voor de gezondheid (5) Hoog risico op allerhande ongevallen Vele daarvan hebben betrekking op werkuitrusting en machineonderhoud, bijv. geplet raken door bewegende machines, onverwacht opstarten van machines Vallen van hoogte, ongevallen met vallende voorwerpen Elektrocutie, elektrische schokken, brandwonden Besloten ruimtes, verstikking Ontploffing, brand

Onderaanneming Verzwarende factor op het vlak van veiligheid en gezondheid; talloze ongevallen en incidenten zijn te wijten aan het uitbesteden van onderhoud Werken op een andere plaats die men niet gewoon is (op de terreinen van de klant) en zich moeten aanpassen Vaak veranderende werkomgevingen Meerdere onderaannemers die gelijktijdig op een site werken; communicatieproblemen

Verslag en factsheet van EU-OSHA over ‘Onderhoudswerk en veiligheid en gezondheid op het werk’ “Onderhoudswerk en veiligheid en gezondheid op het werk; een statistisch overzicht” Overzicht van onderhoudswerk in Europa: bijzonderheden van de bevolking blootstelling aan gevaren en belangrijkste risico's gezondheidsproblemen en ongevallen enkele aanwijzingen voor een correcte preventie

Feiten en cijfers (1) Hoog aantal ongevallen Uit gegevens van EUROSTAT blijkt dat ongeveer 15-20% (naargelang het land) van alle ongevallen en 10-15% van alle dodelijke ongevallen gerelateerd zijn aan onderhoudsactiviteiten Ongeveer 38% van de chemische ongevallen wordt veroorzaakt door gevaarlijke materialen die vrijkomen tijdens onderhoud (Koehorst, 1989) De meeste ongevallen gebeuren tijdens correctief onderhoud

Feiten en cijfers (2) Beroepsmatige blootstelling De gegevens tonen aan dat blootstelling aan gevaarlijke stoffen vaker voorkomt bij onderhoudspersoneel dan bij andere werknemers Hoge blootstelling aan zware fysieke lasten Hogere blootstelling van onderhoudspersoneel aan lawaai, vibratie en straling Onderhoudspersoneel wordt ook vaker blootgesteld aan hitte in de zomer, maar ook aan zeer vochtige en zeer droge omgevingen Blootstelling aan sterk lawaai (16% tegenover 8%), zeer sterk lawaai (3% tegenover 2%), hand-armtrillingen (24% vs. 9%), totale lichaamstrillingen (12% vs. 5%) evenals straling door UV-licht (8% vs. 4%) en radiofrequenties (4% vs. 2%), blootstelling aan hitte in de zomer (44% vs. 19%) en koude in de winter (44% vs. 17%), evenals zeer vochtige en zeer droge omgevingen (respectievelijk 25% vs. 13% en 5% vs. 4%)

Feiten en cijfers (3) Uit studies blijkt dat industrieel onderhoudspersoneel een verhoogd risico loopt op beroepsziekten Volgens een Franse studie heeft industrieel onderhoudspersoneel 8 tot 10 keer meer last van beroepsziekten dan de gemiddelde bevolking Een groot deel van de gerapporteerde gevallen van spier- en skeletaandoeningen komt voor bij onderhoudspersoneel – mecaniciens, elektriciens Verhoogde morbiditeit en/of sterfgevallen gerelateerd aan asbestblootstelling wordt vastgesteld bij onderhoudspersoneel in de bouwsector en onderhoudsingenieurs in de scheepsbouw

Voorbeelden van goede praktijken (1) In oktober 2010 zullen voorbeelden van goede praktijken worden gepubliceerd, waaronder: Inspanningen door de Ierse Health and Safety Authority om het aantal ongevallen tijdens het onderhoud van landbouwapparatuur te verminderen Gedragscode voor de preventie van ongevallen en beroepsmatige gezondheidsproblemen in de landbouw Veiligheidsopleiding voor landbouwers Gedragscode voor de preventie van ongevallen en beroepsmatige gezondheidsproblemen in de landbouw (rekening houden met risicobeoordeling en een plan voor veilige werksystemen) Elk jaar krijgen nu meer dan 11.000 landbouwers een opleiding.

Voorbeelden van goede praktijken (2) Goed onderhoud in de chemische industrie – BASF-site in Ludwigshafen, Duitsland Om ongevallen op het werk te voorkomen, heeft BASF een aantal veiligheidsmaatregelen ingevoerd: Goed gedefinieerde werkstromen Risicobeoordeling Werkvergunningen en richtsnoeren Opleiding van eigen werknemers en contractarbeiders Tijdens het onderhoud van installaties en pijpleidingen met gevaarlijke stoffen kan het risico op contact met die stoffen niet volledig worden vermeden door technische maatregelen. Er kunnen altijd resten van chemische stoffen achterblijven in 'dode ruimtes'

EU-wetgeving Sinds 1989 werden al een aantal Europese richtlijnen goedgekeurd waarmee een algemeen kader werd vastgelegd voor de minimumvereisten inzake de bescherming van werknemers. Die richtlijnen zijn ook van toepassing op onderhoudsactiviteiten, met name de kaderrichtlijn, inclusief de verplichting voor werkgevers om een risicobeoordeling uit te voeren op het werk.

Richtlijn 89/391 van de Raad – ‘kaderrichtlijn’ Legt de algemene beginselen vast inzake de preventie en bescherming van werknemers tegen beroepsongevallen en - ziekten Legt de verplichtingen vast van de werkgevers op het vlak van risicobeoordeling en het uitsluiten van risico- en ongevalsfactoren Bevat bepalingen inzake voorlichting, raadpleging en evenwichtige deelneming en opleiding van werknemers en hun vertegenwoordigers.

Richtsnoeren voor risicobeoordeling De Europese Commissie heeft een gids voor risicobeoordeling op het werk gepubliceerd om werkgevers en werknemers te helpen bij de tenuitvoerlegging van de verplichtingen inzake risicobeoordeling van de kaderrichtlijn Onderhoudspersoneel werd geïdentificeerd als “werknemers die een verhoogd risico lopen” De noodzaak van een afzonderlijke risicobeoordeling voor onderhoudsactiviteiten (http://osha.europa.eu/en/topics/riskassessment/guidance.pdf) De vorige Europese campagne voor risicobeoordeling legde de nadruk op een stapsgewijze aanpak van risicobeoordeling: Stap 1. Gevaren identificeren en nagaan wie risico loopt Stap 2. Risico’s evalueren en de prioriteit ervan vaststellen Stap 3. Voorzorgsmaatregelen bepalen Stap 4. Maatregelen uitvoeren Stap 5. Controleren en onderzoeken

Europese campagne over het veilig uitvoeren van onderhoudswerk 2010–11 Het doel van de campagne is mensen beter bewust maken van het belang van onderhoud voor de veiligheid en gezondheid van werknemers de risico's die gepaard gaan met onderhoud de wettelijke en morele verplichtingen van werkgevers om bij het onderhoud rekening te houden met veiligheid en gezondheid op het werk, en van de zakelijke stimulans om dit na te leven en om een gestructureerde aanpak van OSH-beheer in onderhoud te bevorderen op basis van een correcte risicobeoordeling

Zwaartepunten van de campagne Veilig onderhoud; nadruk op de veiligheid en gezondheid van werknemers die onderhoudstaken uitvoeren Onderhoud met het oog op veiligheid en gezondheid; nadruk op het belang van onderhoud om gevaren op de werkvloer te elimineren en veiligere en gezondere arbeidsomstandigheden te bieden aan iedereen op de werkvloer

Algemene beginselen van veilig onderhoud Integratie van OSH-beheer in het onderhoudsbeheer Gestructureerde aanpak op basis van risicobeoordeling Duidelijke taken en verantwoordelijkheden Veilige werksystemen en duidelijke richtsnoeren om te volgen Adequate opleiding en uitrusting Betrokkenheid van werknemers bij het proces van risicobeoordeling en onderhoudsbeheer Specifieke details voor onderhoud verschillen tussen de industriële sectoren en zijn afhankelijk van de taken, maar er zijn enkele algemene beginselen:

Vijf basisregels voor veilig onderhoud Maak een plan Werk veilig Gebruik de juiste uitrusting Volg het plan Eindcontrole Informatie verzamelen, adequate risicobeoordeling, voldoende tijd en middelen voorzien, geschikte opleiding en competenties Veilige werkplek, veiligheidsborden, stroom uitschakelen, alle onderdelen vastmaken, toegangs- en vluchtroutes bepalen, ervoor zorgen dat anderen de gevarenzone niet kunnen betreden Juiste apparatuur en gereedschap, persoonlijke beschermingsmiddelen Geen improvisaties, de procedures volgen Controleren of het item veilig wordt achtergelaten, of er geen uitrusting, gereedschap of afval wordt achtergelaten, de voltooiing bevestigen

Meer informatie over de campagne Bezoek de website van de campagne http://hw.osha.europa.eu

EEN EUROPESE CAMPAGNE OVER HET VEILIG UITVOEREN VAN ONDERHOUDSWERK EEN GEZONDE WERKPLEK GOED VOOR JOU EN VOOR DE ZAAK http://hw.osha.europa.eu