Presentatie Forum MER-deskundigen Actualisering van de richtlijnenboeken inzake milieueffectrapportering Richtlijnenboek Bodem, Water, Fauna & Flora

Presentatie Forum MER-deskundigen Richtlijnenboek discipline Bodem

Presentatie Forum MER-deskundigen Actualisatie RLB: aanpak Actualisatie in 4 fasen Sturing door cel MER en stuurgroep Fase 1: Knelpuntenonderzoek –Subfase 1: toetsing gevalstudies –Subfase 2: actuele kennis inzake effectvoorspelling –Subfase 3: onderzoekssturende juridische en beleidsmatige randvoorwaarden –Subfase 4: analyse bestaande RLB

Presentatie Forum MER-deskundigen Actualisatie RLB: aanpak Fase 2: Voorstel van aanpak voor actualisatie Fase 3: Ontwerp geactualiseerde RLB Fase 4: Opstellen definitieve geactualiseerde RLB Overleg met cel MER en stuurgroep na verschillende fases.

Presentatie Forum MER-deskundigen Actualisatie RLB: sturing Stuurgroep: –cel MER, AMINAL: afd. Land, Afd. Water, afd. Natuur, afd. Bos en groen, afd. Milieuvergunningen, AROHM afd. M&L, afd. stedebouwkundige vergunningen, VLM, VMM, OVAM, UNIZO, MMIS, ANRE, IN/IBW, SERV Leden stuurgroep: vertegenwoordigen visie administratie Overleg: voorstelling documenten, behandelen opmerkingen

Presentatie Forum MER-deskundigen Actualisatie RLB Bodem: sturing Belangrijkste onderwerpen behandeld in stuurgroep –Aflijning discipline: Bodem, Grondwater  Water –Opdeling effectgroepen / terminologie –Behandeling grondverzet –Behandeling zettingsberekeningen –Relatie met Monumenten en Landschappen, archeologie –Aandacht voor verschillende bodemfuncties –Behandeling modellen

Presentatie Forum MER-deskundigen Bodem: Ten geleide Identiek in alle nieuwe RLB Wat is MER ? –Verwijzing naar MER/VR decreet Waarom actualisatie richtlijnen ? –Decretaal bepaald –Nieuwe inzichten –Veranderende wetgeving Aanpak actualisatie Leeswijzer: beknopte inhoud –per hoofdstuk

Presentatie Forum MER-deskundigen Bodem: Ten geleide Aanpak actualisatie Doel en doelgroep Verdere opvolging –Richtlijnenboek: “levend” document Leeswijzer: beknopte inhoud per hoofdstuk

Presentatie Forum MER-deskundigen Bodem: Benaderingswijze Definitie bodem: –De bodem omvat de verschillende lagen van de aardkorst, waarbij zowel de ondiepe (pedologie) als de dieper gelegen lagen (geologie) onderzocht worden –Geen grondwater  RLB water Verschillende functies van bodem –Opdeling volgens Europese Commissie Basis voor productie van voedsel en andere biomassa (productiemiddel) Buffer / filter / bergplaats / medium voor verschillende processen Habitat en genenpoel (ecologische standplaats) Fysische en cultuuromgeving voor de mens (fysische standplaats) Bron van ruwe grondstoffen (natuurlijke rijkdom) –Toevoeging voor milieueffectenrapport Landschapselement Waardevol historisch/wetenschappelijk element Bodem = technische discipline –Resultaten effectenvoorspelling en beoordeling worden gebruikt in andere disciplines

Presentatie Forum MER-deskundigen Bodem: Benaderingswijze Effectgroepen –Bodemverstoring volgens Vlaams Milieubeleidsplan: Bodemverontreiniging, bodemaantasting, verzuring, vermesting, verdroging –Bodembedreigingen volgens Europese commissie: erosieproblematiek, vermindering van het organisch materiaal, bodemverontreiniging, bodemafdekking, bodemverdichting, vermindering bodembiodiversiteit, verzilting, overstromingen en grondverschuivingen –Effectgroepen richtlijnenboek Structuurwijziging Profielwijziging Wijziging bodemgebruik en bodemgeschiktheid Erosie Wijziging bodemstabiliteit Aantasting bodemhygiëne (wijziging bodemkwaliteit) Wijziging bodemvochtregime Wijziging van de diepere ondergrond (toegevoegd)

Presentatie Forum MER-deskundigen Bodem: onderzoekssturende juridische en beleidsmatige randvoorwaarden Inleiding –Inhoud MER: wettelijk bepaald door MER/VR-decreet –Verschillende bijkomende juridische en beleidsmatige randvoorwaarden die inhoud MER beïnvloeden Per randvoorwaarde: –Wat ?  Beknopte toelichting –Relevantie in een MER –Informatiebron Blijvende actualisatie noodzakelijk – informatiebronnen voor meeste recente info

Presentatie Forum MER-deskundigen Bodem: onderzoekssturende juridische en beleidsmatige randvoorwaarden Randvoorwaarden: –Bodemsaneringsdecreet en Vlarebo Regeling grondverzet: geen dubbel werk –Vlarea –Vlarem II –Oppervlaktedelfstoffendecreet –Gewestplan –Andere Erosiebestrijdingsplannen Gemeentelijke milieubeleidsplannen …

Presentatie Forum MER-deskundigen Bodem: Informatiebronnen Bronnen: –Initiatiefnemer Locatie Uitvoeringswijze Afmetingen –Andere milieudisciplines Apart hoofdstuk: gegevensoverdracht –Basisinformatie –Specifieke informatiebronnen Opname in tabel –Wat –Bron/beschikbaarheid –Gebruik in een MER –Extra info

Presentatie Forum MER-deskundigen Bodem: Informatiebronnen Basisinformatie –Bodemkaart –Tertiair geologische kaart –Kwartair geologische kaart –Databank Ondergrond Vlaanderen Specifieke informatiebronnen –Erosiekaarten – Erosiegevoeligheidskaarten –Bodemgebruikskaarten –OVAM –Orthofotoplannen –Info van gemeenten –Te verschijnen: inventaris waardevolle bodems –…

Presentatie Forum MER-deskundigen Bodem: Karakterisering effectgroepen Inleiding: –Indeling in effectgroepen –tabel: veel voorkomende ingrepen bij MER-plichtig project  welke effectgroepen worden beïnvloed Per effectgroep –Beknopte uitleg –Mogelijke effecten –Wanneer wordt dit effect verwacht: activiteiten en voorbeelden –Relatie met andere effectgroepen

Presentatie Forum MER-deskundigen Bodem: Karakterisering effectgroepen Structuurwijziging –Structuurverval (verdichting verslemping, korstvorming), structuurverbetering –Door externe krachten: graafwerken, betreding, overstromingen, … Profielwijziging –Verstoring bodemlagen, aandacht voor historisch/wetenschappelijk waardevolle gronden, archeologisch bodemarchief (discipline Monumenten en Landschappen) –Graafwerken, bodemvreemde constructies, ondiepe bodembewerking, … Wijziging bodemgebruik en bodemgeschiktheid –Wijziging bodemgebruik, inperking mogelijke bodemfuncties, afdichting van bodem –Afhankelijk van projecteigenschappen

Presentatie Forum MER-deskundigen Bodem: Karakterisering effectgroepen Erosie –Watererosie, winderosie –Wijziging bodembedekking/bodemgebruik, reliëfwijziging, … Wijziging bodemstabiliteit –Bodemzetting, inklinking, grondverschuiving –Externe belasting, onttrekking water, … Aantasting bodemhygiëne –verzuring, vermesting, mineralisatie, verontreiniging, verzilting –Storten, calamiteiten, uitstoot en depositie, opslag, …

Presentatie Forum MER-deskundigen Bodem: Karakterisering effectgroepen Wijziging bodemvochtregime: –Vernatting, verdroging –Bemaling, grondwaterwinning, wijziging overstromingsregime, … wijziging van de diepere ondergrond: – wijziging natuurlijke voorraden, wijziging geologische bouw –Diepere ontgravingen, boringen, grondwaterwinningen, …

Presentatie Forum MER-deskundigen Bodem: Afbakening studiegebied Inleiding: Definitie van gebiedsafbakening –Studiegebied, aandachtsgebied, projectgebied –Afbakening= dynamisch proces Methodes voor afbakening –Belangrijkste aspect: projecteigenschappen en verwachte effect(groep)en –Relatie met effecten in andere disciplines –Terreineigenschappen –Eventueel op arbitraire wijze –Voor bodem: zowel horizontale als verticale afbakening

Presentatie Forum MER-deskundigen Bodem: Afbakening studiegebied Verantwoording en weergave in MER –Duidelijke verantwoording opnemen –Afbakenen op kaart –Gebruik van speciale oriëntatiepunten

Presentatie Forum MER-deskundigen Bodem: Referentiesituatie Inleiding: –Referentiesituatie: basis voor effectvoorspelling en – beoordeling –Meestal: actuele situatie –Soms: gewijzigde situatie of gewenste situatie Beschrijving referentiesituatie –Algemeen Toestand gebied d.m.v. relevante bodemeigenschappen Niet alle mogelijke bodemeigenschappen nodig –Bvb. geen geologische beschrijving als geen effecten verwacht worden Beschrijving ontwikkelingsscenario’s

Presentatie Forum MER-deskundigen Bodem: Referentiesituatie Beschrijving referentiesituatie –Methodiek Geheel gebied – deelgebied Kwalitatief – kwantitatief Gebruik bestaande bronnen: bronvermelding belangrijk Bijkomend onderzoek –Als bestaande info niet toereikend is –Als bestaande info geen weergave is van recente situatie –Als de aard van de activiteit het vereist (vnl. bodemkwaliteit) Standaardprocedures voor bepaling bodemeigenschappen –Weergave Tekstueel Grafisch –Duidelijk –Legende bronvermelding

Presentatie Forum MER-deskundigen Bodem: Referentiesituatie Welke kenmerken –Beknopter dan huidig RLB –Basiskenmerken: Bodemkaart (textuur, drainagetoestand, profiel) evt. actualisatie nodig –Andere kenmerken Wat Wanneer opnemen in referentiesituatie (ook in kruistabel) Hoe bepalen –Voorbeeldwaarden –Bepalingsmethoden: verwijzing naar literatuur Hoe beschrijven

Presentatie Forum MER-deskundigen Bodem: Referentiesituatie Voorbeeld Bodemkenmerk:Volumegewicht (dichtheid) Wat:Verhouding van gewicht van een ovendroog grondstaal tot het volume ervan,  b Wanneer:Kan een indicatie van de bodemtoestand geven wanneer bodemverdichting of bodemzetting verwacht wordt. Hoe bepalen:1.Standaardwaarden uit de literatuur overnemen: Enkele gemiddelde waarden zijn: -kleiig – lemig: 1,1 – 1,6 g/cm³ -zandig: 1,3 – 1,7 g/cm³ -compacte lagen: 1,7 – 2,0 g/cm³ -losse gronden: 1,07 g/cm³ (Smedema, 1993) 2. Bepaling in laboratorium: wegen van een gedroogd ongestoord bodemmonster met een gekend volume. 3. Bepaling door pedotransferfunctie in functie van textuur en gehalte organische stof Hoe beschrijven:Kwantitatieve beschrijving voor het gehele studiegebied of per relevant deelgebied (eenheid: kg/m³ of g/cm³)

Presentatie Forum MER-deskundigen Bodem: Analyse geplande situatie Inleiding –Doel: antwoord geven op volgende vragen: Welke zijn de te verwachten effecten tijdens verschillende fasen van het project + waar zullen ze optreden? Welke processen spelen rol in de effecten en welke bodemeigenschappen zijn hierin van belang? Welke effectvoorspellingstechnieken beschikbaar om wijziging in toestand van de bodem aan te geven? –Effectbeoordeling Indien mogelijk: kwantitatief (vuistregels versus modellen), anders kwalitatief Weergave: tekstueel en op kaart (indien mogelijk) Gebruik van modellen: aandacht voor –Welke meerwaarde –Welk model –Welke inputparameters –Eventuele leemten –Hoe omgaan met resultaten

Presentatie Forum MER-deskundigen Bodem: Analyse geplande situatie Projectspecifiek oordeel inzake effectvoorspellingswijze genoodzaakt Overlopen effectgroepen – effecten –Kwalitatieve effectvoorspelling: Beschrijving kans op voorkomen van effect op basis van bodemeigenschappen Beschrijving effect Beschrijving sterkte / significantie effect –Kwantitatieve effectvoorspelling: berekenen van grootte van eventueel effect –Modelmatige effectvoorspelling: modelleren van eventuele effecten –Effectbeoordeling: hoe effect beoordelen, aandachtspunten, eventueel normen, andere toetsingswaarden

Presentatie Forum MER-deskundigen Bodem: Analyse geplande situatie Effectbeoordeling –Kwalitatieve effectinschatting: expertenoordeel –Kwantitatieve effectinschatting: Oppervlakte Bepaling hoeveelheid Belang van significantiekader –Beschrijving Significantie –Toetsing aan normen en richtwaarden

Presentatie Forum MER-deskundigen Bodem: Analyse geplande situatie Voorbeeld: Effectvoorspelling Erosie bij wijziging terrein (bvb. ontbossing) –Kwalitatief: beschrijven risico op erosie op basis van bodemkaart en erosiegevoeligheidskaart, bepalen gevolgen erosie –Kwantitatief: opp. mogelijk onderhevig aan erosie, berekenen hoeveelheid erosie met formules –Modelmatig: modelleren hoeveelheid erosie –Effectbeoordeling: Expertenoordeel Significantie – obv hoeveelheid erosie en gevolgen

Presentatie Forum MER-deskundigen Bodem: Gegevensoverdracht Gegevensoverdracht van en naar: –Discipline water –Discipline Fauna en flora –Discipline Mens –Discipline Monumenten en landschappen

Presentatie Forum MER-deskundigen Bodem: Beoordeling geplande situatie Eindoordeel Bodem –Synthese van effectvoorspelling en –beoordeling –Oordeel  invoer voor andere disciplines –Beoordeling alternatieven Methodieken voor beoordeling –Expertenoordeel –Multi-criteria-analyse

Presentatie Forum MER-deskundigen Bodem: Milderende maatregelen Doel van milderende maatregelen –belangrijke negatieve milieueffecten te vermijden, te beperken, of te herstellen Aandacht voor statuut van milderende maatregelen –Adviserend –Vrijblijvend –Noodzakelijk Beschrijving milderende maatregelen –Detail –Effect van maatregel Voorbeelden: –tegengaan verdichting, herstel bodemstructuur, gelaagd afgraven, halfdoorlatende verhardingen, …

Presentatie Forum MER-deskundigen Bodem: Leemten in de kennis Ontbreken basisgegevens m.b.t. het project Ontbreken basisinformatie om referentiesituatie op te stellen Ontbreken methodologische aspecten (effectvoorspellings- en effectbeoordelingsmethodes) Aangeven welke de consequenties hiervan zijn voor effectvoorspelling en –beoordeling

Presentatie Forum MER-deskundigen Bodem: Postevaluatie Waarom monitoring –Uitvoering tijdig bijsturen –Verbetering kennis inzake effecten –Onderzoeken effectiviteit milderende maatregelen –Controle vergunningsvoorwaarden Mogelijke monitoringswijzen

Presentatie Forum MER-deskundigen Bodem: Postevaluatie Wanneer monitoring: voorbeelden –Projecten in de buurt van risicogronden –Evolutie bodemkwaliteit –…