Recht op zorg - Zorg om recht Patiëntenrechten in de gezondheidszorg Manu Keirse Kabinetschef van de Minister van Consumentenzaken, Volksgezondheid en Leefmilieu

Een mensbeeld als inspiratiebron (1) de bejegening en de positie van de patiënt staat of valt met het mensbeeld van waaruit men vertrekt in de gezondheidszorg gaat het niet alleen om de ziekte of de ingreep in de gezondheidszorg gaat het om heel de mens met zijn levensgeschiedenis, toekomstperspectieven en sociale context

Een mensbeeld als inspiratiebron (2) door het ziek-zijn wordt de menselijkheid van de patiënt gecompromitteerd op 4 domeinen: door de verzwakking van het lichaam verliest de patiënt geleidelijk de vrijheid van handelen gebrek aan kennis maakt het moeilijk om rationeel de juiste keuzes te maken die de patiënt in staat stellen zijn vrijheid van handelen te herwinnen afhankelijkheid van anderen voor zijn herstel maakt dat hij afhankelijk kan zijn van de macht van anderen door de verhoogde kwetsbaarheid kan het zelfbeeld worden aangetast

Een mensbeeld als inspiratiebron (3) technische competentie is een noodzakelijke maar geen voldoende voorwaarde de fundamentele doelstelling van de gezondheidszorg is niet alleen het lichamelijke goed van de patiënt maar ook zijn concept van gezondheid, zijn waardensysteem, zijn opvatting over het soort leven en kwaliteit van leven dat hij zelf de moeite waard vindt

Wetgeving i.v.m. patiëntenrechten vóór deze wet de rechtsbescherming van de patiënt is niet volledig onbestaande maar moet worden afgeleid uit internationale verdragsteksten, uit algemene rechtsbeginselen, uit grondwettelijke bepalingen en uit strafrechtelijke bepalingen in sommige gevallen ontbreekt iedere vorm van rechtsbescherming in de rechtsbescherming zijn er een aantal dubbelzinnige en zelfs tegenstrijdige regelingen er zijn ook een aantal duidelijk patiëntonvriendelijke bepalingen

Het tot stand komen van de wet (1) grondige studie problematiek voorlegging Parlement advies Privacy Commissie ontwerptekst voor voorontwerp van wet Raad Van State conceptnota interkabinetten vergaderingen interkabinetten vergaderingen conceptnota  Ministerraad voorontwerp  Ministerraad

Het tot stand komen van de wet (2) voorlegging Parlement Herwerking Staatsblad interkabinetten werkgroepen Voorlegging Senaat KB’s Voorlegging Koning ontwerp  Ministerraad

Uitgangspunten van de wet eenvoudige en duidelijke wet afzonderlijke wet flankerend beleid = onontbeerlijk gelijktijdige ontwikkeling regeling i.v.m. foutloze aansprakelijkheid enkel individuele rechten beogen niet plichten van beroepsbeoefenaar of patiënt

De individuele rechten van de patient recht op kwaliteitsvolle dienstverstrekking recht op vrije keuze van beroepsbeoefenaar recht op informatie over de gezondheidstoestand recht op toestemming na informatie rechten ivm patiëntendossier recht op bescherming van de persoonlijke levenssfeer recht op klachtneerlegging bij bevoegde ombudsfunctie

Recht op kwaliteitsvolle dienstverstrekking iedere patiënt heeft, met respect voor zijn menselijke waardigheid en zijn zelfbeschikking en zonder enig onderscheid, recht op een kwaliteitsvolle dienstverstrekking gezondheidszorg = diensten verstrekt door een beroepsbeoefenaar met het oog op het bevorderen, het vaststellen, het behouden, het herstellen of verbeteren van de gezondheidstoestand van de patiënt of om de patiënt bij het sterven te begeleiden

Recht op vrije keuze van beroepsbeoefenaar dit recht kan enkel beperkt worden krachtens wet praktische beperkingen op de vrije keuze dienen uitdrukkelijk en voorafgaandelijk aan de patiënt te worden meegedeeld

Recht op informatie over de gezondheidstoestand (1) welke informatie ? Alle informatie die nodig is om inzicht te krijgen in zijn gezondheidstoestand en de vermoedelijke evolutie ervan wijze van informatieverstrekking - in duidelijke taal - patiënt kan schriftelijke bevestiging vragen - kan op schriftelijk verzoek meegedeeld worden aan vertrouwenspersoon het recht om NIET te weten (tenzij niet meedelen ernstig nadeel kan meebrengen voor de patiënt of derden)

Recht op informatie over de gezondheidstoestand (2) de therapeutische exceptie: Voorwaarden ernstig nadeel voor de patiënt voorafgaandelijk een andere beroepsbeoefenaar raadplegen schriftelijke motivering toevoegen aan het patiëntendossier informatie aan een vertrouwenspersoon meedelen

Recht op toestemming na informatie Geïnformeerd, voorafgaandelijk en zonder druk toestemming uitdrukkelijk gegeven, tenzij men kan afleiden bindend rechtsgevolg aan een voorafgaande schriftelijke weigering informatie heeft betrekking op het doel van het optreden, de aard, het al dan niet spoedeisende karakter van de ingreep, de duur, de frequentie, de voor de patiënt relevante tegenaanwijzigingen, nevenwerkingen, risico’s, alternatieven en financiële gevolgen in bepaalde gevallen van spoed kan de beroepsbeoefenaar onmiddellijk ieder noodzakelijk optreden stellen in het belang van de patiënt. Hij/zij dient dit daarop te melden in het patiëntendossier en van zodra mogelijk de informatie- en toestemmingsverplichting t.o.v. de patiënt na te leven

Rechten i.v.m. patiëntendossier (1) zorgvuldig bijgehouden en veilig bewaard rechtstreeks inzagerecht (ten laatste binnen de 15 dagen) persoonlijke notities en gegevens over derden uitgesloten kan bij inzagerecht zich laten bijstaan of vervangen door een persoon naar keuze

Rechten i.v.m. patiëntendossier (2) als dit beroepsbeoefenaar is, ook inzage in persoonlijke notities kan zich beroepen op de therapeutische exceptie recht op een afschrift van patiëntendossier

Rechten ivm patiëntendossier (3) beroepsbeoefenaar kan een afschrift weigeren indien van oordeel dat zijn beroepsgeheim tegenover derden in het gedrang komt recht op toevoeging directe verwanten van overleden patiënt hebben recht op inzage onder volgende voorwaarden: Echtgenoot, wettelijk samenwonende partner, partner of bloedverwant tot en met de tweede graad zijn (ouder, kind, broer/zus, kleinkind, grootouder) Een voldoende gemotiveerd belang hebben Geen verzet van de patiënt tijdens zijn leven nabestaanden kunnen recht enkel uitoefenen via een beroepsbeoefenaar

Recht op bescherming van de persoonlijke levenssfeer bij iedere tussenkomst de informatie in verband met zijn gezondheid enkel personen aanwezig waarvan aanwezigheid verantwoord is voor de dienstverstrekking

Recht om klacht neer te leggen bij ombudsfunctie voorkómen van klachten door communicatie tussen patiënt en beroepsbeoefenaar te bevorderen bemiddelen met het oog op een oplossing inlichten over de verdere klachtbehandeling informeren over werking van ombudsfunctie aanbevelingen ter voorkoming van klachten

Hoe worden deze rechten uitgeoefend ? (1) in principe door de patiënt zelf voor minderjarigen of meerderjarigen die verlengd minderjarig of onbekwaam verklaard zijn: ouders of voogd sommige personen worden juridisch handelingsbekwaam geacht terwijl ze feitelijk niet in staat zijn tot wilsvorming of wilsuiting

Hoe worden deze rechten uitgeoefend ? (2) voor deze personen is er een specifieke regeling: het cascadesysteem: FORMEEL: door de patiënt zelf benoemd, met schriftelijk mandaat door beiden ondertekend INFORMEEL: samenwonende echtgenoot, wettelijk samenwonende partner of feitelijk samenwonende partner In dalende volgorde: een meerderjarig kind, een ouder, een meerderjarige broer of zus een beroepsbeoefenaar in multidisciplinair overleg – treedt ook op bij conflict tussen hogergenoemden

Hoe worden deze rechten uitgeoefend ? (3) de beroepsbeoefenaar kan indien volgende voorwaarden vervuld zijn, afwijken van de beslissing van de vertegenwoordiger: in het belang van de patiënt om een bedreiging van het leven of een ernstige aantasting van de gezondheid van de patiënt af te wenden desgevallend in multidisciplinair overleg in geval van door de patiënt benoemde vertegenwoordiger kan deze zich niet beroepen op de uitdrukkelijke wil van de patiënt

De federale commissie ‘rechten van de patiënt’ taak: informatie verzamelen de overheid adviseren de toepassing van de wet evalueren de werking van de ombudsfuncties evalueren klachten tegen ombudsfuncties behandelen nationale ombudsdienst

Naleving van de rechten elk ziekenhuis waakt erover dat de patiëntenrechten door alle medewerkers worden nageleefd (binnen de wettelijke mogelijkheden qua rechtsverhoudingen) ziekenhuis geeft inzage in de rechtsverhoudingen ziekenhuis is aansprakelijk voor tekortkomingen van de beroepsbeoefenaars, tenzij anders bepaald elk ziekenhuis richt ombudsfunctie op

Wijzigingen in andere wettelijke bepalingen het voorontwerp van de wet patiëntenrechten brengt ook wijzigingen aan in: de privacywetgeving de wet op de landverzekeringsovereenkomst