Predictie van criminaliteit en de (on)mogelijkheden van instrumenten voor risicotaxatie Alumnidag Criminologie 8 maart 2013 Joke Harte Vrije Universiteit Amsterdam NSCR

In het strafrecht Reageren op gedrag dat al heeft plaatsgevonden Ingrijpen vanwege gedrag dat mogelijk zal plaatsvinden → predictie

Interventie wel of niet opleggen? Uithuisplaatsing kind Verlenen van verlof aan tbs-patiënt Gedwongen psychiatrisch opname Persoonsbeveiliging vanwege bedreiging Bijzondere voorwaarden bij voorwaardelijk strafdeel ……

Interventie wel of niet opleggen? Wel of niet beëindigen Uithuisplaatsing kind Verlenen van verlof aan tbs-patiënt Gedwongen psychiatrisch opname Persoonsbeveiliging vanwege bedreiging Bijzondere voorwaarden bij voorwaardelijk strafdeel ……

Inspectie: vernietigend rapport zaak-Savanna donderdag 10 maart 2005 De Jeugdzorg en de Kinderbescherming hebben ernstige fouten gemaakt in de begeleiding van de peuter Savanna, die in september vorig jaar dood in de kofferbak van haar moeders auto werd gevonden. Het Openbaar Ministerie (OM) gaat de aangestelde gezinsvoogd mogelijk strafrechtelijk vervolgen.

Tbs'er misbruikt begeleidster 9 september 2012 REKKEN - Een tbs'er uit het forensisch psychiatrisch centrum Oldenkotte in het Gelderse Rekken heeft zich zaterdag tijdens verlof vergrepen aan zijn begeleidster. Hij mishandelde en misbruikte de vrouw in een maïsveld, pal over de Duitse grens bij Rekken.

Uitkomsten beslissing Recidivegevaar Geen recidivegevaar Maatregelen genomen Terechte beslissing Fout: ten nadele van betrokkene, maatschappij Geen maatregelen genomen Fout: ten nadele van slachtoffer, maatschappij

Uitkomsten beslissing Recidivegevaar Geen recidivegevaar Maatregelen genomen Terechte beslissing Vals positief Geen maatregelen genomen Vals negatief

Beslissing wel of geen tbs Recidivegevaar Geen recidivegevaar Rechter legt tbs op Terechte beslissing Overbodige tbs- behandeling Ernstig voor betrokkene Kosten maatschappij Rechter legt geen tbs op Recidive - Slachtoffers - Maatschappelijke en politieke onrust

Gemiddelde behandelduur tbs in jaren: 1998: 5,0 1999: 5,4 2000: 5,5 2001: 5,9 2002: 6,3 2003: 7,0 2004: 7,0 2005: 7,4 2006: 7,4 2007: 7,9 2008: 8,4 Kosten per jaar per patiënt: € 160.000,-

Uitkomsten beslissing Recidivegevaar Geen recidivegevaar Maatregelen genomen Terechte beslissing Vals positief Geen maatregelen genomen Vals negatief

Minder fouten maken? Beter voorspellen!

Klinisch oordeel Persoonlijk beeld; eigen ervaringen en intuïtie Gevaar van vertekeningen! - Bijvoorbeeld confirmation bias; tunnelvisie

Instrumenten voor risicotaxatie

Enkele risicofactoren Problemen in de kindertijd Middelengebruik Netwerk en persoonlijke steun Impulsiviteit Mate van inzicht in problematiek Inzet voor de behandeling Psychische stoornissen Acute symptomen Persoonlijkheidsstoornissen Problemen in arbeidsverleden Instabiliteit van relaties Motivatie voor de behandeling

Instrumenten Vaak subschalen Scoren op 3- of 5-puntsschaal Eindoordeel: Opgetelde somscore - Actuarieel Geïntegreerd door beoordelaar – Klinisch gestructureerd

Werkwijze Scoren op basis van alle beschikbare (dossier)informatie Twee onafhankelijke beoordelaars Consensus bespreking

Voorspelling algemene recidive: HKT-30 (Historisch Klinisch Toekomst 30) HCR-20 (Historical Clinical Risk-20) PCL-R (Psychopathy Checklist-Revised) PCL:SV (Psychopathy Checklist Screening Version) FP40 (Forensische Profiel vragenlijsten) VRAG (Violence Risk Appraisal Guide) FOTRES (Forensisches Operationalisiertes Therapie Risiko Evaluations System) START (Short-Term Assessment of Risk and Treatability) Beschermende factoren: SAPROF (Structured Assessment of Protective Factors)

Voorspelling seksuele recidive: SVR-20 (Sexual Violence Risk-20) RRASOR (Rapid Risk Assessment for Sex Offender Recidivism) onderdeel van Static-99 Static-99 SONAR (Sex Offender Need Assessment Rating) SORAG (Sex Offender Risk Appraisal Guide) Toezicht extramuraal: SORM (Structured Outcome Assessment and Community Risk Monitoring) LSI-R (Level of Service Inventory-Revised) RISc (Recidive Inschattings Schalen) voor reclassering

Overig: SARA (Spousal Assault Risk Assessment) huiselijk geweld CARE-NL kindermishandeling SAVRY (Structured Assessment of Violence Risk in Youth) EARL-20B (Early Assessment Risk List for Boys) EARL-21G (Early Assessment Risk List for Girls)

Verschillende beslissingen in de tbs vragen om taxatie van het risico Opleggen maatregel Verlengen maatregel Aanvragen van verlof bij Ministerie Dagelijkse beslissingen rond verlof Voortgang van de behandeling .........

Worden hierdoor minder fouten gemaakt? oftewel Wat is de kwaliteit van de instrumenten?

Kwaliteit (Harte & Breukink, 2010) Betrouwbaarheid Predictieve validiteit Vals positieven

Scores mogen niet afhangen van beoordelaar Betrouwbaarheid Scores mogen niet afhangen van beoordelaar Interbeoordelaarsovereenstemming ICC (Intraclass Correlatie Coëfficient) 0 geen voorspellende waarde 1 perfecte voorspellende waarde (Goed >= .60)

Betrouwbaarheid 95 ICC scores over 12 van de 26 instrumenten Waarde ICC Aantal Slecht (ICC <.40) 1 Matig (.40 <= ICC < .60) 9 Goed (.60 <= ICC < .75) 33 Uitstekend (ICC >= .75) 52

Predictieve validiteit In hoeverre voorspelt het instrument toekomstig gedrag? Voorspellingen vergelijken met daadwerkelijke recidive: Prospectief Retrospectief

Predictieve validiteit In hoeverre voorspelt het instrument toekomst gedrag? Predictieve validiteit AUC (Area under de curve) .50 geen voorspellende waarde 1 perfecte voorspellende waarde (Goed >= .80)

Predictieve validiteit 103 AUC-waarden over 18 van de 26 instrumenten Waarde AUC Aantal Onvoldoende (.50 <= AUC <.60) 10 Matig (.60 <= AUC < .70) 41 Redelijk (.70 <= AUC <.80) 34 Goed (.80 <= AUC <.90) 15 Zeer goed (.90 <= AUC) 3

Proportie dat zal recidiveren 95% Betrouwbaarheidsinterval Score Static 99 n Proportie dat zal recidiveren Groepsniveau Individueel niveau 107 0.13 0.08 – 0.21 0.00 – 0.84 1 150 0.07 0.04 – 0.12 0.00 – 0.82 2 204 0.16 0.12 – 0.22 0.01 – 0.85 3 206 0.19 0.14 – 0.25 0.01 – 0.86 4 190 0.36 0.30 – 0.43 0.03 – 0.91 5 100 0.40 0.31 – 0.50 0.04 – 0.92 6+ 129 0.52 0.43 – 0.60 0.06 – 0.95 Uit: Hart, S.D., C. Michie & D.J. Cooke (2007). Precision of actuarial risk assessment instruments. Evaluating the ‘margins of error’ of group v. individual predictions of violence. British Journal of Psychiatry, 190 (suppl. 49), s60-s65.

Vals positieven Wie ontvangt ten onterechte de interventie? Dat weten we niet!! Maar retrospectieve studies naar predictieve validiteit geven een indicatie.

Tbs-gestelden die zich nooit hebben onttrokken tijdens verlof Recidive inschattingen voor tbs-gestelden die zich nooit hebben onttrokken tijdens verlof en tbs-gestelden die dit wel hebben gedaan. Retrospectieve inschatting van het risico op onttrekking volgens het instrument Tbs-gestelden die zich nooit hebben onttrokken tijdens verlof Tbs-gestelden die zich hebben onttrokken aan verlof Laag 11 (10%) 3 (1%) Matig 79 (70%) 59 (28%) Hoog 23 (20%) 152 (71%) Totaal 113 (100%) 214 (100%) Hildebrand, M. e.a. (2006). Onttrekkingen tijdens verlof, ontvluchtingen en recidive tijdens de tbs-behandeling in de jaren 2000-2005. Utrecht: EFP.

Conclusie: Worden er met risicotaxatie-instrumenten op individueel niveau minder fouten gemaakt? Nee (Harte & Breukink, 2010)

Conclusie meta-analyse (Fazel e.a.; 2012): Methode: Verzamelden 73 steekproeven uit 13 landen met in totaal 24.847 beoordelingen. Resultaten: - 91% van mensen met laag risico recidiveerde niet - 44% van mensen met medium of hoog risico recidiveerde wel Conclusie: Instrumenten zijn niet geschikt voor het voorspellen op individueel niveau

Conclusie Predictie op individueel is en blijft lastig Men moet zich goed bewust zijn van beperkingen en mogelijke fouten

Daar ligt wel een belangrijke rol voor risicotaxatie-instrumenten Maar we kunnen wel Beslissingen zo goed mogelijk onderbouwen Beslissingen zo inzichtelijk mogelijk maken Effect van behandeling in kaart brengen Daar ligt wel een belangrijke rol voor risicotaxatie-instrumenten

Harte, J.M. & Breukink, M.D. (2010). Objectiviteit of schijnzekerheid? Kwaliteit, mogelijkheden en beperkingen van instrumenten voor risicotaxatie. Tijdschrift voor Criminologie, 52, 52-72. Fazel, S., J.P. Singh, H. Doll & M. Grann (2012). Use of risk assessment instruments to predict violence and antisocial behavior in 73 samples involving 24 827 people: Systematic review and meta-analysis. British Medical Journal, 2012;345:e4692 doi:10.1136/bmj.e4692. j.harte@vu.nl