DIRECTE DEMOCRATIE naar ZWITSERS MODEL Aangevuld met aanbevelingen Initiative & Referendum Institute Europe IRI* v230308b

Zwitserland  26 Kantons waarvan 6 halve  2005 : 4,86 miljoen stemgerechtigden  2007 : inwoners

Drie instellingen  Verplicht referendum Meerderheid der stemmen en Kantons Meerderheid der stemmen  Optioneel (facultatief) referendum  Referendum op volksinitiatief Met mogelijkheid van tegenvoorstel door het parlement (dubbel JA) Alle referenda zijn BINDEND

Verloop van een referendum  INITIATIEF (burger, kanton,..)  VOORSTEL (ontwerp)  NAZICHT (vorm, onderwerp, bevoegdheid..)  REFERENDUM  TOEPASSING

INITIATOREN  Individueel  Belangengroepen  Leden van het parlement  Deel van de administratie  Kantons  Federale Raad

VERPLICHT REFERENDUM  Grondwetswijzigingen - meerderheid der stemmen en kantons  Internationale verdragen of toetredingen tot internationale organisaties - meerderheid stemmen

FACULTATIEF REFERENDUM  Federale wetten  Federale decreten  Internationale verdragen handtekeningen binnen 100 dagen na de parlementaire beslissing. -Of 8 kantons -Automatische opschorting

REFERENDUM OP VOLKSINITIATIEF  Volksinitiatief  Kanton initiatief handtekeningen binnen 18 maanden  Parlementair tegenvoorstel - dubbel JA  Terugtrekking van het initiatief mogelijk

REFERENDUM OP VOLKSINITIATIEF  Indirect initiatief -Het Zwitsers model verloopt via het parlement (tegenvoorstel en terugtrekking)  Direct initiatief - Het Californisch referendum wordt direct aan de bevolking voorgelegd.

PROCEDURES  Handtekeningdrempel kiesgerechtigden - meer dan 5% geeft daling van het gebruik - meer dan 10% is onbruikbaar  Handtekening werving - volksinitiatief nationaal : 12 tot 18 maanden - optioneel : 2 tot 4 maanden

PROCEDURES  Wijze van handtekeningwerving - vrij : ter aanmoediging van het debat De recente invoering, en het succes, van het stemmen per post heeft aangetoond dat dit een grote invloed heeft op de handtekening werving. Dit effect was niet voorzien.

PROCEDURES  Bewoordingen - Kan mits advies van de overheid - de inhoud moet echter vrij zijn van tussenkomst van de overheid. - de tekst moet duidelijk zijn - De tekst bevat ook de titel van het referendum. - De vraag mag niet misleidend zijn - Nazicht kan bv door het grondwettelijk hof

VOORAFGAAND  Nodige tijd tussen lancering en stemming  Financiering moet transparant en desgevallend beperkt zijn (privaat en staat)  Gelijke toegang tot media met een algemene publicatie voor alle kiesgerechtigden  Toezicht door een onafhankelijke instelling

DE STEMMING  Geen referendum op een verkiezingsdag (partijpolitieke beïnvloeding )  De “stemdag” uitbreiden naar een “stemperiode”.  De stemming is geheim gedurende gans de stemmingsperiode

NA DE STEMMING  Beslissing bij gewone meerderheid zonder opkomstquorum - Quorums boven 25% lokken boycot uit.  Geen “niet bindende referenda”.  Een vrije en eerlijke periode na het referendum met bv mogelijkheid klacht neer te leggen bij de bevoegde rechtbanken.

ECONOMISCHE EFFECTEN  Zuiver representatieve systemen zijn minder efficient dan Directe Democratie - Directe Democratie presteert 5 tot 20 % beter dan de zuiver representatieve Democratie

CORRUPTIE  In landen met Directe Democratie is de corruptie beduidend lager. - Het blijkt dat de corruptie zelfs gelijk loopt met de handtekeningdrempel. Hoe lager de handtekeningdrempel hoe minder corruptie.

MEERDERHEID EN OPKOMST  Opkomst quorums hoger dan 25% moeten vermeden worden. In de praktijk geeft een hoger quorum altijd aanleiding tot boycotacties die in het voordeel zijn van de NEEN stemmers. De gewone meerderheid van de deelnemers is de rechtvaardigste regel (mandatering).

ONDERWERPEN  Dezelfde dan de verkozenen in de Representatieve Democratie

TOEZICHT EN ADVIES  Sommige landen hebben een onafhankelijke “referendum commissie”. - Raadgeving aan de initiatiefnemers - Bestudering van de voorstellen - Nazicht van de handtekeningen - Toezicht op het verloop van het referendum - Opstellen van de brochure

FINANCIERING  Transparant en desgevallend beperkt  Mogelijkheid tot subsidiering bij het behalen van de handtekening drempel

Algemene gegevens  Sinds 1848 hebben de Zwitsers aan 540 referenda op nationaal niveau kunnen deelnemen  Zij stemmen gemiddeld vier maal per jaar over een twintigtal onderwerpen op nationaal niveau.  Ongeveer de helft van alle optionele referenda worden aanvaard en een tiende van de volksinitiatieven.  Deelname is gemiddeld rond de 40%.

The Initiative & Referendum Institute Europe  Guideboook to direct democracy in Switzerland and beyond Met dank aan DEMOCRATIE NU