Toekomstgericht antwoord geven op de uitdagingen van de vergrijzing

Cijfers en feiten 2011: 1,86 miljoen 65 plussers 2020: 2,22 miljoen De volgende 10 jaar groeit de groep van 80-plussers tot bijna 577.000, tegenover 540.000 nu. Vooral in Vlaanderen stijgt het aantal ouderen. Tussen 2010 en 2020 zal het aantal 65-plussers toenemen van 1,13 miljoen tot 1,35 miljoen (21%). Over 10 jaar zullen er bijna 84.000 (6%) 80-plussers meer zijn. Aantal honderdjarigen: 950 (nu) tot 2240 (2020) Gemiddelde leeftijd: 77,36 (man) – 82,64 (vrouw). Vergrijzing – verwitting (mensen worden steeds ouder) Vanaf 80 - 85 jaar -> meer kans op ziektes

Lichamelijke situatie ‘Kwetsbare Ouderen’ Sociale situatie Kwetsbare ouderen Lichamelijke situatie Draaglast Materiële situatie Niet alle ouderen zijn kwetsbare ouderen! Wanneer wordt je kwetsbaar? Ouderen zijn kwetsbaar als er een onevenwicht is in draaglast en draagkracht. Niet alleen het lichamelijke, ook materiële en sociale situatie Materieel: - huisvesting + geld Sociaal: - eenzaamheid + mantelzorgers Lichamelijk: Hoe kan de gemeente hierop inspelen? Draaglast -> door preventie: gezondheidsacties –> optimaal ouder worden ergo aan huis/ valpreventie Nooit uit te schakelen wel te beïnvloeden Draagkracht daar kan je ook als gemeente op inzetten! -> proactief handelen Ervaring van het individu speelt hierin mee: dezelfde situatie kan voor de ene anders aanvoelen dan voor de andere – weinig nodig om het fragiele evenwicht uit balans te brengen Studie van verweij en jonckers (document Veerle mail) Draagkracht

Wat is een leeftijdsvriendelijke gemeente Is een inclusieve, toegankelijke omgeving die actief ouder worden promoot

De weg naar een leeftijdsvriendelijke gemeente? transport wonen sociale, culturele, politieke participatie respect en sociale inclusie participatie en tewerkstelling communicatie en informatie gezondheid en diensten publieke ruimte en gebouwen Leeftijdsvriendelijke gemeente: Acht pijlers waarop lokale besturen acties kunnen richten. Traject vanuit VVSG samen met Vlaamse Ouderenraad en VUB (prof Verté - ouderenbehoefteonderzoek) Ondersteuning aan de gemeente – bewustmaking Analyses maken – ouderenbehoeftenonderzoek -> waar kunnen we aan werken -> integraal werken Aanvraag indienen voor label Vlaanderen – de gemeentes die zich hieraan hechten kunnen op ondersteuning rekenen van VVSG Vlaamse ouderenraad – ouderen “warm” maken Doelstelling Vlaanderen als Age friendly region Als je hieraan voldoet, kan je een label ontvangen van WHO en kan je in het netwerk belanden over de wereld heen waarin je ervaring kan uitwisselen.

Granny’s Finest http://www.youtube.com/watch?v=vqHArUtWh70 sociale, culturele, politieke participatie respect en sociale inclusie participatie en tewerkstelling Vanuit kleine projecten die inwerken op enkele van “de bollen” kan je het concept van leeftijdsvriendelijke gemeente introduceren. Gemeente faciliteert/procesbegeleider – moet niet altijd de initiatiefnemer zijn Is niet exclusief voor ouderen – bijvoorbeeld zeer ouderengericht Je kan voorbeelden niet gewoon kopiëren – er moet draagvlak zijn om initiatieven te ontwikkelen.

Granny’s Finest Breiplaatsen in Rotterdam waar dit project plaatsvindt

sociale, culturele, politieke participatie

Participatie De groep ouderen blijft groeien De ouderen van vandaag zijn niet die van vroeger => mensen die dit jaar 60 worden beleefden jeugd in de sixties Maatschappelijke verandering: Vroeger: oud worden = terugtrekken + wachten op fysieke aftakeling Vandaag: oud worden = andere noden en wensen + verlangen om actief in de samenleving te staan + verwachting om zo ook behandeld te worden Snel over de eerste twee puntjes gaan gezien ze in het begin van de presentatie uitgelegd zijn. Ouderen van vandaag zijn actiever en mondiger Actief burgerschap als methode om mensen te laten participeren en gehoord te worden wil gehoord worden ACTIEF BURGERSCHAP

Participatie Plaats nemen in maatschappij op verschillende niveaus: Sociaal en cultureel: actieve rol in de samenleving Politiek: rechtstreeks door in partij actief te zijn, onrechtstreeks door adviesraad bij te wonen

Sociaal en culturele participatie Maatschappelijke participatie: andere mensen of groepen van dienst zijn Bijv: betaalde arbeid, inzet in vrijwilligersorganisaties, bieden van informele hulp Consumptieve participatie: activiteiten met focus op zelfontplooiing en welzijn Bijv: theater, musea, sportwedstrijden, (dorps)restaurants, pretpark, bibliotheek, cursussen (fotografie…) Netwerkparticipatie: ongeorganiseerde omgang met familie, vrienden, buren + georganiseerde omgang in clubverband (bijv OKRA) Maatschappelijke participatie: vrijwilligers, mantelzorgers … vrijwilligers – verschillend aanbod – vrijwilligersloket – buurtwerken buurtactiviteiten –> mensen kennen - vrijwilligers moeten gesoigneerd worden (vorming, omkadering, feestje…) Consumptieve participatie: gemeente richten cursus in via eigen dienstverlening of via partners– levenslang leren - Netwerkparticipatie: Dorpsrestaurant als globaal voorbeeld

Politieke participatie Decreet stimulering inclusief ouderenbeleid en beleidsparticipatie van ouderen (2012) => Vlaamse regering vraagt expliciet om ouderen actief in het gemeentebeleid te betrekken Gestimuleerd maar geen verplichting -> er is geen financiering voorzien Belangrijk in het concept van leeftijdsvriendelijke gemeente Knelpunten i.p.v. adviesorgaan eerder georganiseerd theekransje: Reanimeer: engageer jongere leden? Geef focus: organiseer themagebonden werkgroepjes Politiek luistert niet: Voorzie gefundeerde adviezen en niet enkel neerslag van wensen/noden/frustraties Nodig experten uit die meer uitleg geven (wordt opgenomen in verslag en doorgegeven aan gemeenteraad) Ouderenadviesraad (seniorenraad, bejaardenraad)

Ouderenadviesraad In 1e plaats adviesverlenend orgaan: zowel op vraag als op eigen initiatief adviezen en suggesties formuleren aan de gemeenteraad Heeft zelf geen beslissingsrecht Basis: ontmoetingsplaats voor de oudere burgers die gemotiveerd zijn de stem van ouderen te laten spreken Moet bevolking weerspiegelen (scholingsgraad, leeftijden, geslacht, geloof, socio-economische status…) Rol van de gemeente: - initiëren van de ouderenadviesraad - mee uitwerken => in kaart brengen waarover men advies kan brengen => zelf hun analyse laten maken - rol van de seniorenconsulent Raad niet representatief voor bevolking: Bezoek de mensen die afgeschrikt worden door vergaderformat thuis om ze te bevragen naar behoeften

Politieke participatie Decreet stimulering inclusief ouderenbeleid en beleidsparticipatie van ouderen (2012) => Vlaamse regering vraagt expliciet om ouderen actief in het gemeentebeleid te betrekken Ouderenadviesraad (seniorenraad, bejaardenraad) Integrale participatie

Integrale participatie Overstijg de sectorale werking en de categoriale werking Sectoraal en categoriaal overstijgen => verschillende domeinen moeten aan bod komen & verschillende doelgroepen met elkaar in dialoog Ouderen zijn niet enkel bekommerd om verzorging en goede voetpaden. Ze zijn ook geïnteresseerd in cultuur. Net als jongeren, of personen met een handicap. Eén groep voor vele thema’s, verschillende groepen voor één thema. Ouderen zijn een groep in de maatschappij, een sterk ouderenbeleid slaagt erin om een kruisbestuiving te doen met andere beleidsdomeinen, andere bevolkingsgroepen

Integrale participatie Ouderen-raad Cultuur-raad Jeugd-raad Gemeente-raad De verschillende raden kunnen een afgevaardigd lid naar een andere raad sturen om daar info te delen, info te vergaren, standpunten af te toetsen… …-raad Sport-raad

Politieke participatie Decreet stimulering inclusief ouderenbeleid en beleidsparticipatie van ouderen (2012) => Vlaamse regering vraagt expliciet om ouderen actief in het gemeentebeleid te betrekken Ouderenadviesraad (seniorenraad, bejaardenraad) Integrale participatie Participatie ouderen meerjarenplanning (BBC)

Participatie ouderen meerjarenplanning Beheers- en Beleidscyclus: proces om een beleidsplan op te stellen dat sterk in elkaar zit. Verschillende fasen overlopen: hoe kan participatie hierin vorm krijgen? Planning vb. wijkbabbels: wat zijn mijn prioriteiten voor deze wijk? Lokaal dienstencentrum Uitvoering vb. mee beslissen over de inrichting/programma van lokaal dienstencentrum Praten & doen: vb. verven, vrijwilligerswerking… Evaluatie: vb. tevredenheidsbevraging Participatie kan zowel met burgers (paars) als met lokale actoren (groen caw, sociaal verhuurkantoor….) Verplicht participatie voeren bij de beleidsvoorbereiding (planningsfase), uitvoering en evaluatie Burgers betrekken (gemeente en ocmw decreet) Cultuur/milieu/lsb: verplicht actoren te betrekken Planningsfase -analyse: omgevingsanalyse (extern) + interne analyse (personeelsbeleid, organisatiestructuur) Deze geven een beeld van de maatschappelijke en organisatorische uitdagingen en mogelijkheden waarmee het bestuur geconfronteerd wordt. -beleidsbepaling: bestuursakkoord + prioritaire beleidsdoelstellingen bepalen: welke uitdagingen neemt het bestuur op? Wat willen we bereiken? -actieplanning: doelstellingen in acties gieten Strategisch meerjarenplan: Prioritair beleid en overig beleid Elke beleidsdoelstelling (prioritair beleid als overig beleid) heeft een actieplan -resultaten -acties -budget Bij een beleidsdoelstelling horen altijd actieplannen: -binnen welke termijn zal dit gebeuren -wat zal het bestuur ondernemen om de beleidsdoelstelling te realiseren -raming van de jaarlijkse ontvangsten en uitgaven die eraan verbonden zijn Technische aangelegenheid: doelstellingen vertalen in acties Zal meestal gebeuren door medewerkers/ambtenaren Het is ook mogelijk om burgers/actoren te betrekken, hen mee verantwoordelijkheid te geven Wanneer participatie organiseren? Keuze aan het lokaal bestuur Omgevingsanalyse concretisering doelstellingen in actieplannen eerste bepaling van mogelijk te bereiken doelstellingen finaal document dat ook naar de raad gaat Standpunt VVSG: Beleidsbepaling: voorbehouden domein van de mandatarissen Analysefase: zeker en vast Actieplanning: technische aangelegenheid Vb. Geel Focusgroepen laten spreken over 6 centrale thema’s (vb. leefbaarheid, vrije tijd…) Input van adviesraden Enquête bij de bevolking om prioriteiten te stellen Traject met de adviesraden om duidelijke afspraken te maken van wederzijdse verwachtingen

Lokaal dienstencentrum wonen sociale, culturele, politieke participatie respect en sociale inclusie communicatie en informatie Gezondheid en diensten -> valpreventie – dokters – informatieve activiteiten rond bv, diabetes, thuiszorgondersteunende diensten

Lokaal dienstencentrum wonen Ergo aan huis: valpreventie Klusjesdienst Minder mobielen centrale

Lokaal dienstencentrum Informatieve activiteiten rond bv. diabetes, valpreventie Bloeddrukmeter Warme maaltijden Thuiszorg-ondersteunende diensten …

Lokaal Dienstencentrum Ontmoetingsruimte Telefooncirkels Recreatieve, vormende en informatieve activiteiten Centrumraad Informatie- en aanspreekpunt Doorverwijsfunctie

participatie en tewerkstelling Woonzorgzone Woonzorgzone participatie en tewerkstelling

Woonzorgzone “Voetgangerscirkel” Voldoende rustplaatsen en oversteekplaatsen Openbaar vervoer: aanpassen opstapplaatsen Mindermobielencentrale Voorbeeld: automatische schuifdeuren en bij elke ingang werden de drempels wegwerken. De Promenade, een wandeling in het hart van Ingelmunster! De Promenade is een wandeling in de kern van Ingelmunster, die verschillende nuttige infopunten in onze gemeente verbindt. Ontdek De Promenade en verken het hart van Ingelmunster! ‘De Ppromenade’ biedt u een uitdagende en verrijkende wandeling aan in het centrum van Ingelmunster. Tijdens de wandeling komt u langs verschillende infopunten. Per infopunt, met uitzondering van de luifel op het marktplein, kan u meer informatie terugvinden over verschillende hulp- en dienstverleningscentra uit de omgeving. Stapstenen ‘De Promenade’ is een initiatief van het Sociaal Huis en de gemeente Ingelmunster in het kader van het Woonzorgproject ‘Thuis in welzijn’. Het logo van dit project werd verwerkt in stapstenen, als bewegwijzering voor de route. In het logo toont het dak van het huis in welke richting u de route kan volgen. In samenwerking met de werkgroep Toegankelijkheid werd deze wandeling ook toegankelijk gemaakt voor personen met een beperking. Zo werd het voetpad voor rolstoelgebruikers verlaagd en bloembakken en palen verplaatst om de doorgang te vergemakkelijken.

Woonzorgzone Zorgwonen - kangeroewonen Assistentiewoningen Serviceflats Aanleunwoningen Woonzorgcentra Sociale huisvesting Levensloopbestendig wonen Premies voor aanpassen huis

Woonzorgzone Apothekers Huisdokters Samenwerking tussen thuiszorg, thuisverpleging, woonzorgcentra, huisartsenkring, ziekenhuis…

Woonzorgzone Infopunten/dienstverlening naar de “wijk” brengen Socio-culturele activiteiten organiseren => sociaal weefsel versterken => “mobiel” dienstencentrum …

participatie en tewerkstelling Woonzorgzone Klusjesdiensten Strijkdiensten Poetsdienst … Vrijwilligerswerking: gezelschapsdienst, vuilnisbak buitenzetten… participatie en tewerkstelling

Woonzorgzone Speelt op veelheid van domeinen Intense samenwerking tussen OCMW en stad/gemeente - meerjarenplanning Samenwerking tussen thuiszorg en ouderenzorg = zorgcontinuïteit Samenwerking tussen verschillende besturen (OCMW’s uit de omgeving) Samenwerking met verschillende initiatiefnemers = zorgafstemming Samenwerking met de buurt = participatie Meerjarenplanning: plan kleine acties op lange termijn -> groeiproces -> geïntegreerd werken: bvb doelstelling: een levensloopbestendige wijk/stad -> concretiseer in kleine stapjes Heb oog voor participatie – niet elke buurt is gebaat met hetzelfde plan - maatwerk

Woonzorgzone Lokaal bestuur coördineert overleg lokaal sociaal beleid de toegang tot de dienst- en hulpverlening voor alle inwoners van de gemeente te verzekeren Lokaal bestuur biedt diensten aan Oog voor iedereen en bijzondere aandacht voor kwetsbare groepen Marktregulerend werken naar kwaliteit en betaalbaarheid Vernieuwing introduceren – flexibiliteit in aanbod bewaken - aanvullende maatregelen voorzien => kan enkel vanuit kennis en ervaring! Efficiëntiedenken, alles uitdrukken in kosten Niet alles dat geteld kan worden, is waardevol Niet alles wat waardevol is, kan geteld worden (Einstein) Sociale rol -> kwetsbare groepen -> zal altijd een kost hebben Kan inzetten op andere vormen van woonzorg: dienstencentra – assistentiewoningen – kortverblijf – dagverzorgingscentra - … Kan inzetten op vernieuwing: kangeroewoningen – nachtopvang

De weg naar een leeftijdsvriendelijke gemeente? transport wonen sociale, culturele, politieke participatie respect en sociale inclusie participatie en tewerkstelling communicatie en informatie gezondheid en diensten publieke ruimte en gebouwen

Leeftijdsvriendelijk is ook … Kindvriendelijk Dementievriendelijk Mantelzorgvriendelijk Ondernemingsvriendelijk Gezonde gemeente Gezinsvriendelijk Uitbouwen van een woonzorgzone Dementievriendelijk is meer gefocust en kan onderdeel zijn van leeftijdsvriendelijk

Contactgegevens: Veerle Baert: Age friendly city, dementievriendelijke gemeente Evi Beyl:financiering ouderenzorg Annelies De Ridder: woonzorg ouderen Tine De Vriendt: thuiszorg en lokale dienstencentra Tim Reddé: lokaal ouderbeleid Melanie De Maerschalk: vorming woonzorg