Ergonomie

2 ÜErgonomie is een wetenschap die de arbeid en de omgeving waarin dit gebeurt bestudeert. ÜBelangrijk in de ergonomie: Aandacht voor de gebruiker Veelheid van factoren die men in overweging neemt Wisselwerking tussen die factoren ÜKenmerken ergonomie: Multidisciplinair Participatief Holistisch

3 Ergonomie ÜErgonomie: f (Mens, Machine, Milieu *), Methode) *) Milieu = omgeving Zoals de wet het bepaalt, vertrekt ergonomie van de idee dat "het werk moet aangepast worden aan de mens (gebruiker)". Concreet betekent dit dat de ontwerper rekening houdt met de totale mens, in zijn verschillende dimensies, maar ook met deze specifieke mens. Behalve de factoren 'machine' en 'mens', moet ook de factor 'milieu' of 'omgeving' mee in rekening gebracht worden: immers allerlei omstandigheden kunnen interfereren in de relatie tussen mens en machine: geluid, licht, temperatuur, vochtigheid, trillingen, stralingen, luchtverplaatsingen, geur/stank, werkorganisatie, sociale omgeving,... waarbij methode soms als extra bepalende factor wordt genoemd, omdat complexe methoden de gebruiksvriendelijkheid van een 'machine' niet altijd bevorderen.

4 Ergonomie ÜErgonomie: f (Mens, Machine, Milieu (omgeving), Methode)

5 Ergonomie ÜSoorten ergonomie: Correctie-ergonomie Ontwerp-ergonomie ÜMogelijke aanleidingen voor ergonomische tussenkomst: Kloof tussen ontwerper en gebruiker Verschillen tussen mensen Steeds veranderende eisen die het werk stelt Het uitwerken en aanbevelen van normen en grenswaarden

6 Ergonomische belasting ÜBelasting: Opgelegde vs. ondergane belasting Fysieke vs. psychische vs. psychosociale belastingsfactoren Wanneer er een evenwicht is tussen de draagkracht (belastbaarheid) van de mens en de belasting die uitgaat van machine & omgeving, spreekt men van een ideale (ergonomische) arbeidssituatie. Stress ontstaat wanneer deze verhouding uit evenwicht geraakt. Dit kan zowel door over- als onderbelasting.

7 Ergonomische belasting ÜErgonomische indicatoren: Fysische tekens – verhoogd hartritme Uitvoeringstekens – identieke arbeidsongevallen Gedragsveranderingen – prikkelbaarheid Subjectieve tekens – optreden van stress ÜDefinitie stress (Selye, 1936): “een reactie van het lichaam op diverse prikkels, belastingsfactoren of stressoren” ÜStress-fasen: Alarmfase Aanpassings- of weerstandsfase Uitputtingsfase

8 Werkstress ÜStijgende arbeidsdruk (tijdsdruk, tempoverhoging, groeiende verantwoordelijkheid,...) geeft momenteel meer stressverschijnselen te zien. Meer en meer spelen psychische factoren een belangrijker rol dan louter fysische factoren. ÜOnderzoek wees uit dat iemand die de mogelijkheid heeft om hinder uit te schakelen, dit soms niet doet en toch zonder stress kan verder werken, maar wie deze mogelijkheid niet had, zelfs bij geringe hinder, meer stress vertoonde. Een eigen regelmogelijkheid is dan ook een essentieel gegeven in de ontwikkeling van nieuwe technieken. ÜWerk met hoge taakeisen en weinig beslissingsruimte gaf de meeste aanleiding tot negatieve gezondheidseffecten (Karasek en Theorell, 1990)

9 Wetgeving ergonomie ÜVroeger: ARAB (Algemeen Reglement voor de Arbeidsbescherming) ÜNu: de welzijnswet en de codex over het welzijn op het werk De wet van 4 augustus 1996 betreffende het welzijn van de werknemers bij de uitvoering van hun werk, ook de "welzijnswet" genoemd, is de basiswet op het vlak van de veiligheid en de gezondheid op het werk. Deze wet schept namelijk een kader waarin de uitvoeringsbesluiten genomen worden. Deze uitvoeringsbesluiten worden voor het merendeel gebundeld in de Codex over het welzijn op het werk.

10 Wetgeving ÜArtikel 5 van de welzijnswet legt aan de werkgever de algemene verplichting op de nodige maatregelen te treffen ter bevordering van het welzijn van de werknemers bij de uitvoering van hun werk. Hij moet daarbij de preventiebeginselen in acht nemen. Deze beginselen zijn overgenomen uit de kaderrichtlijn "veiligheid en gezondheid".  risico's voorkomen;  evaluatie van risico's die niet kunnen worden voorkomen;  bestrijding van de risico's bij de bron;  vervanging van wat gevaarlijk is door dat wat niet gevaarlijk of minder gevaarlijk is;  voorrang aan maatregelen inzake collectieve bescherming boven maatregelen inzake individuele bescherming;  aanpassing van het werk aan de mens, met name wat betreft de inrichting van de werkposten en de keuze van de werkuitrusting en de werk- en productiemethoden, met name om monotone arbeid en tempogebonden arbeid draaglijker te maken en de gevolgen daarvan voor de gezondheid te beperken.

11 Wetgeving ÜDe relaties tussen de verschillende betrokken partijen en de daarmee gepaard gaande verantwoordelijkheden kunnen als volgt worden samengevat (KB 27maart 1998): de werkgever staat er voor in dat er een welzijnsbeleid wordt gevoerd in de onderneming. Zoals bepaald in het koninklijk besluit inzake het welzijnsbeleid, is elke werkgever verantwoordelijk voor de structurele planmatige aanpak van preventie door middel van een dynamisch risicobeheersingsysteem. Hij moet het algemeen beleid uitstippelen, instructies geven aan het leidinggevend personeel over de uitvoering van het beleid. Hij draagt daarvoor de volledige eindverantwoordelijkheid.

12 Wetgeving de leden van de hiërarchische lijn, dat wil zeggen de leidinggevenden zowel op hoog niveau als op laag niveau, van manager tot ploegbaas, voeren elk binnen hun bevoegdheid en op hun niveau het beleid van de werkgever met betrekking tot het welzijn van de werknemers uit. Hun verplichtingen zijn omschreven onder artikel 13 van het koninklijk besluit van 27 maart 1998 betreffende het beleid inzake het welzijn van de werknemers bij de uitvoering van hun werk. de preventieadviseurs geven advies over alle aangelegenheden die betrekking hebben op het welzijnsbeleid en staan alle betrokken partijen bij. Zij dragen een beroepsverantwoordelijkheid. de werknemers hebben de verplichting mee te werken aan de uitbouw van het beleid van de werkgever. Hun verplichtingen worden opgesomd in artikel 6 van de wet.

13 Risicoanalyse ÜWat is een goede risicoanalyse: Teamwerk (gebruik experts) Inventariseer risico’s via brainstormen (zonder discussie of commentaar) Neem de tijd Benoem alle risico’s, ook de overduidelijke ÜVermijd: Het niet doen Het alleen doen Het niet nemen van acties voor de potentiële risico’s Niet documenteren Vertrouwen op het verleden (dat hebben we al eens gedaan)

14 Geluid ÜGeluid: trillingen die door het oor geregistreerd kunnen worden Frequentie geluidsgolven bepaalt de toonhoogte Amplitude bepaalt de geluidsdruk of geluidssterkte De hoorbaarheid wordt uitgedrukt als decibel ÜSchadelijke invloeden ÜGeluidsdrempels ÜIn het koninklijk besluit van 16/01/2006 worden volgende actie- en grenswaarden gedefinieerd: onderste actiewaarden voor blootstelling: LEX, 8h = 80 dB(A) en Ppiek = 112 Pa, (135 dB(C) in verhouding tot 20 µPa); bovenste actiewaarden voor blootstelling: LEX, 8h = 85 dB(A) en Ppiek = 140 Pa, (137 dB(C) in verhouding tot 20 µPa); grenswaarden voor blootstelling: LEX, 8h = 87 dB(A) en Ppiek = 200 Pa, (140 dB(C) in verhouding tot 20 µPa). ÜPreventie ÜMeer informatie:

15 Licht ÜLicht: ‘zichtbaarheid’ van dingen maar ook ‘zo duidelijk mogelijk’ ÜLichtgrootheden Lichtstroom Lichtsterkte Verlichtingssterkte - hoe jonger hoe minder licht vereist is ÜKleurwaarneming de aard van het licht heeft invloed op de gewaarwording ervan ÜContrasten ÜMeer informatie:

16 Klimaat ÜKlimaat van een omgeving wordt bepaald door 4 factoren: Temperatuur Vochtigheid Tocht Straling ÜComfort ÜVentilatie ÜMeer informatie:

17 Trillingen ÜSoorten trillingen ÜInvloed op het lichaam: F I T Frequentie Intensiteit Tijd ÜPreventie: Aard van de bouw Isolatie van materialen Jobrotatie Werkorganisatie ÜMeer informatie:

18 Besluit ergonomie ÜErgonomische prioriteiten: Urgentiebehandeling Technologische prioriteit Personele voorkeur Economische (politieke) restricties ÜMeer informatie: Ergonomische aandachtspunten catering: Methoden en instrumenten voor een ergonomische en psychosociale analyse: