De concept-contextbenadering in academisch biologieonderwijs Kerst Boersma & Leen van den Oever ICAB, 18 mei 2011

Inleiding Nieuwe examenprogramma’s havo/vwo zijn in opdracht van OCW ontwikkeld door de Commissie Vernieuwing Biologie Onderwijs (CVBO) op basis van een concept-contextbenadering Februari 2011 aangeboden aan Minister; positieve besluitvorming in najaar 2011; invoering in 2013 Is de concept-contextbenadering relevant voor academisch biologieonderwijs?

Programma workshop Knelpunten in het biologieonderwijs in het VO. Mogelijke oplossing van knelpunten in het VO met behulp van de concept-contextbenadering. Uitwerking van de concept-contextbenadering in eindtermen en lesmateriaal.Een voorbeeld. Stellingen en discussie over relevantie van de concept-contextbenadering voor het bachelor onderwijs.

Knelpunten in het huidige natuurweten- schappelijk onderwijs Te geringe relevante vanuit het perspectief van leerling, samenleving en wetenschap Te weinig samenhang binnen en tussen vakken Onbevredigende aansluiting met hbo/wo Overladenheid: te veel aanbod, te weinig tijd voor leerlingen om diepgaand te leren Te weinig aandacht voor transfer

Veronderstelling De concept-contextbenadering levert een bijdrage aan de aanpak van deze knelpunten Kan niet alleen door verandering van examenprogramma’s Veel hangt af van verdere keuzen van scholen en uitwerking van docenten in de klassenpraktijk

Ontwikkelstrategie examenprogramma’s Visiedocument Examen- programma’s (concept) Syllabi Voorbeeld modules Modules Examen- programma’s Experimentele examens Syllabi 2005-2006 2007 – 2009/2010 2010/2011

Resultaten interne en externe evaluatie Relevantie persoonlijke, maatschappelijke en wetenschappelijke relevantie is toegenomen leerlingen en docenten pilotscholen zijn over het algemeen erg enthousiast Samenhang gezamenlijke publicatie over samenhang tussen nws-vakken in school samenhang binnen vak toegenomen Aansluiting HO verbeterd, introductie van wetenschappelijke contexten en beroepscontexten

Resultaten interne en externe evaluatie Overladen-heid sterk bepaald door opeenvolgende interpretaties van eindtermen in syllabi, lesmateriaal en gegeven lessen inperking aantal eindtermen en interpretaties in syllabi Aandacht voor transfer toepassing in contexten is opgenomen in eindtermen recontextualiseren slaat aan

Concept-contextbenadering Wat is een context? Wat is een concept? Hoe selecteer je concepten en contexten? Hoe kunnen concepten en contexten in eindtermen worden opgenomen? Hoe kan de concept-contextbenadering in de klas (in lesmateriaal) worden uitgewerkt?

Wat is een context? Een handelingspraktijk is Een groep mensen die een of meer doelgerichte activiteiten uitvoeren daarbij gebruik maken van ‘tools’ (instrumenten, kennis, symbolen, taal) En zich daarbij houden aan binnen de praktijk geldende (impliciete) regels en normen. Kennis is ‘embedded’, verbonden met het handelen

Handelingspraktijk handelingspraktijk activiteit kennis natuurbeheer inventariseren planten en dieren levens- gemeenschap

Typen contexten Leefwereldcontexten Verzorgen van huisdieren Sport Natuuronderzoek Beroepscontexten Diëtist Natuurbeheer Huisarts Wetenschappelijke contexten Ecologisch onderzoek Immunologisch onderzoek Forensisch onderzoek 17 ecember 2008

Welke contexten zijn relevant? BO OB BB-vmbo BB-havo BB-vwo Leefwereldcontexten x Beroepscontexten o (x) Wetenschappelijke contexten

Wat is een concept? Een concept is een begrip dat (natuurwetenschappelijke) kennis structureert en dat daarom In meerdere contexten wordt gehanteerd C

Systeemmatrix Systeemkenmerk Organisatieniveau Biolo-gische eenheid Zelf-regu-latie Zelf-orga-nisatie Inter-actie Re-pro- ductie Evo-lutie Molecule   Cel Orgaan(systeem) Organisme Populatie Levensgemeenschap/ ecosysteem Aarde 17 december 2008

Recontextualiseren van concepten Honden fokken Ornithologisch veldonderzoek op stamboom selecteren   vogels determineren   SOORT1 SOORT2

De concept-contextbenadering in eindtermen De kandidaat kan de in domein A geformuleerde vaardigheden en de in de domeinen B t/m F genoemde concepten met name gebruiken in wetenschappelijke contexten, beroepscontexten waarvoor een wetenschappelijke opleiding is vereist en leefwereldcontexten.

De concept-contextbenadering in eindtermen Domein C: Zelforganisatie Subdomein C1: Zelforganisatie van cellen 23. De kandidaat kan met behulp van de concepten genexpressie en celdifferentiatie in contexten op het gebied van energie, gezondheid en voedselproductie benoemen op welke wijze de ontwikkeling van cellen verloopt, verklaren op welke wijze verstoringen van de ontwikkeling ontstaan en beargumenteren op welke wijze stoornissen in de ontwikkeling kunnen worden voorkomen of worden aangepakt.

Didactiseren van een handelingspraktijk focus handelingspraktijk context activiteit OLA-1 OLA-2 concept concept1 concept2

Ziekteverwekkers, afweer en behandeling (5 havo)

Opbouw lessenreeks Context 1: Aanval van de mrsa Een meisje dat bij de brand in Volendam (2001) ernstig gewond raakte overleed; ziekenhuizen wilden haar niet opnemen wegens mrsa besmetting. Context 2: Wie krijgt de laatste prik? Er is een tekort aan griepvaccin. Wie moet de laatste griepprik hebben? Schakelen Virussen, bacterien en schimmels worden met elkaar vergeleken; samenhang met andere onderwerpen wordt uitgewerkt Toetscontext: Bloeddonatie en transfusie Problemen rond het doneren van bloed en de transfusie van bloed.

Context 1: Aanval van MRSA De inspectie voor de volksgezondheid in Nederland onderzoekt het medisch handelen rond de dood van de 15-jarige Volendamse Anja Kok, die op 19 juli 2001 overleed als veertiende slachtoffer van de Nieuwjaarsbrand vijf jaar geleden. Na de brand werd Anja drie maanden in het brandwondencentrum in Luik verpleegd. Nadien werd ze naar Nederland overgebracht, maar daar liep het helemaal fout. "De dood van Anja kon voorkomen worden, maar we vonden geen ziekenhuis dat haar wilde verplegen," zeggen de ouders. Hoofdvragen: 1. Hoe kon de situatie ontstaan dat een patiënt die medische hulp nodig had, niet op tijd geholpen kon worden in het ziekenhuis? 2. Hoe kan deze situatie in de toekomst voorkomen worden?

Context 1: Aanval van MRSA De volgende drie experts kunnen gezamenlijk een goed beeld geven hoe de situatie rond Anja kon ontstaan: Analist medische microbiologie Internist infectioloog Verpleegkundig beleidsmedewerker Leerlingen formuleren vragen voor iedere deskundige en beantwoorden die m.b.v. een informatiepakket Maak een conceptmap op basis van de vraag: Hoe ontstaat de situatie dat een onschuldige Staphylococcus een groot gevaar vormt?

Context 1: Aanval van MRSA Leerlingen moeten de volgende concept map aanvullen: Discussie over stellingen. afweerstelsel beschermt tegen MRSA is resistent tegen meeste soorten kan ondersteunen antibiotica

Waarom is de concept-context- benadering relevant voor academisch biologieonderwijs? Stelling 1: Het is noodzakelijk te weten met welke vooropleiding biologiestudenten met hun studie beginnen. Stelling 2: De concept-contextbenadering is relevant voor het bacheloronderwijs.

Stelling 1: Het is noodzakelijk te weten met welke vooropleiding biologie studenten met hun studie beginnen Beter voorbereid op een universitaire opleiding biologie, onder meer door orientatie op wetenschappelijke contexten Hebben maatschappelijke en wetenschappelijke relevantie van de (studie) biologie leren zien Hebben ervaring met het onder woorden brengen van betekenissen van concepten Hoe kan een bachelorprogramma biologie hier adequaat op aansluiten?

Stelling 2: De concept-contextbenadering is relevant voor het bacheloronderwijs Handboeken (als Campbell & Reece) bevatten ingeblikte biologische kennis en zijn gedecontextualiseerd; de biologie is ontdaan van zijn betekenis Studenten slagen er veelal slecht in bevredigende omschrijvingen van biologische concepten te geven Sterker richten op concepten binnen de vakgebieden van de biologie? Richten op de betekenis van biologische kennis in lopend onderzoek? En/of op de historische ontwikkeling van concepten?

http://www.nibi.nl http://www.betanova.nl Afsluiting Opmerkingen, vragen, discussie? Bedankt voor de aandacht!! Nadere informatie http://www.nibi.nl http://www.betanova.nl