Hdst 8 (in boek hfdst 9): beleidsanalyse (Overheids)beleid is een aspect, een onderdeel van politiek, een resultaat van politiek; het betreft het geheel van regels waarmee een politieke overheid de samenleving in de ene of de andere richting probeert te sturen Beleid maken is keuzes maken. -welke problemen moeten door de politiek geregeld worden en welke niet (vaststellingen) - wat zijn de oorzaken van een probleem (verklaring) hoe (met welke middelen) kan het probleem geregeld worden (oplossingen) (de antwoorden op deze vragen zijn niet neutraal, hangen af van de ideologische bril waardoor je naar de wereld kijkt)

Beleidsanalyse- Analyse des politiques publiques – Policy analysis – Sociologie de l’action publique Beleidsanalyse: deelgebied van de politieke wetenschappen Bestudeert vnl: -Hoe een probleem plots wordt beschouwd wordt als een probleem dat door de politiek moet geregeld worden (agendering) -Hoe beslissingen worden genomen (besluitvorming) - welke actoren zijn er betrokken bij de totstandkoming van beleid, wie heeft welke invloed op de besluitvoerming -waarom maakt men deze keuzes en geen andere -Waarom men deze keuzes maakt en géén andere (besluitvorming) -Hoe het beleid wordt uitgevoerd (beleidsuitvoering) -welke actoren betrokken -hoe beïnvloeden ze de inhoud van het beleid

Het beleidscyclus model Overheidsbeleid is een zeer complex proces, het is een voortdurende stroom van kleine en grote beslissingen waarbij héél véél verschillende actoren kunnen betrokken zijn Om het complexe proces van beleidsvoering te analyseren gebruiken we een model: het beleidscyclus model Agendavorming Beleidsvoorbereiding BesluitvormingBeleidsuitvoeringBeleidsevaluatie  ----------------------------------------------------------------------------------------------------

Agendavorming Fase waarin problemen gesignaleerd worden, er wordt vastgesteld dat een bepaalde situatie niet overeenkomt met de wenselijke situatie, en dat er dus iets moet gebeuren om dat probleem op te lossen Verschil systemische vs. institutionele agenda (Cobb & Elder, 1983) (publieke agenda – politieke agenda) Onderzoeksvragen: welke problemen komen op de publieke agenda terecht en waarom Selectiemechanismen: ideologie, cultuur, tijdsgeest (belang van framing), afwezigheid van actoren die het probleem op de agenda plaatsen

Hoe raakt een thema op de politieke agenda? -Rol van actoren van bovenaf -Rol van actoren van onderuit (actie voeren, goed comuniceren, goed framen) -Events: drama’s, rampen, gebeurtenissen (ontsnapping Dutroux: politiehervorming; moord op Luna en Niangadu Oulematou : herziening wapenwet; electorale opgang Vlaams blok: integratiebeleid; rellen: stedenbeleid; moord crêche Dendermonde: veiligheid kinderdagverblijven, hittegolf: rusthuizen en sociale vereenzaming…) -Indicatoren: internationale en/of wetenschappelijke rapporten

Belang van deze fase: tijdens de agendavorming wordt bepaald hoe er over een probleem gepraat wordt; perceptie op dit moment bepaalt vaak hoe de verdere fasen van het beleidsproces zullen verlopen Vb: -zie handboek: Irak probleem van massavernietigingswapen -rellen: probleem van huisvesting?; agressieve jongeren?; discriminatie door politie?; drugsdealen? Sociale deprivatie? perceptie op het moment van de agendavorming zal bepalen welk soort beleid zal gevoerd worden

Beleidsvoorbereiding Tijdens beleidsvoorbereidingsfase wordt -geformuleerd hoe de zaak aangepaakt zou kunnen worden (wat is het probleem? Wat is de oorzaak van het probleem?) Wie moet betrokken worden bij het beleidsproces Valt vaak samen met eerste fase, of kan er zelfs aan voorafgaan Vaak vrij technisch, maar ook strijd en competitie 2 onderzoeksvragen: -hoe verloopt de afweging van de verschillende mogelijkheden? -wie wordt daarbij betrokken? Administratie, partijen, parlementairen, minister en kabinetsmedewerkers, experten, academici, stakeholders

Besluitvorming Beslissingen worden genomen, na overweging van verschilende mogelijkheden, en afweging van voor- en nadelen ervan Soms komt men niet tot deze fase, vroegtijdige stopzetting van het beleidsproces Betreft voornamelijk actoren binnen de politieke instellingen : parlementen en regeringen Beslissingen die niet genomen worden : even relevant voor politieke wetenschapper als beslissingen die wel genomen worden

Welke beslissingen worden genomen? Wat zijn de drijfveren om te komen tot een bepaalde beslissing? Waarom is men tot deze beslissing gekomen en niet tot een andere? -is besluitvorming een rationeel proces? rationele-actor-theorie: keuze voor die oplossing die beste middel is om vastgestelde doel te bereiken; realistische variant van deze theorie: bounded rationality -is besluitvorming een irrationeel proces? verward en chaotisch: een proces van muddling trough: optelsommen van kleine (incrementele) beslissingen zonder duidelijk doel, die op lange termijn wel kunnen leiden tot grondige transfromatie

Belangrijke verklarende factoren omtrent besluitvorming? 3 ‘i’: interests (belangen), institutions (instellingen) en ideas (ideeën) -belangen: een partij, minister, groep van parlementsleden neemt een beslissing of juist niet omdat ze daar belang bij heeft (type belangen: vote seeking, office seeking, electorate seeking, …) -instellingen: men komt tot een bepaalde beslissing omdat de regels en structuren daartoe aanzetten -ideeën: rol van ideologische voorkeuren

Hoe beslissen? HOE komt men tot beslissingen: rol van institutionele context (geheel van geschreven en ongeschreven regels) Vbn: unicameraal of bicameraal systeem; gewone meerderheid, gekwalificeerde meerderheid of unanimiteit; al of niet coalitieregering; alarmbelprocedure; mogelijkheid tot annulatie van wet door volksraadpleging; respect voor grondwet en controle grondwettelijk hof Actoren kennen regels en anticiperen erop

Beleidsuitvoering Beleidsuitvoering (eng: implementation, fr: mise en oeuvre): concretiseren en praktisch realiseren van de regels waarover een beslissing genomen werd Essentieel (want als geen uitvoering was al het voorgaande nutteloos) maar niet vanzelfsprekend Hindernissen bij uitvoering: helderheid (belang van uitvoeringsbesluiten en omzendrieven) en voortdurende strijd Bottom-up approach: essentiële fase die volwaardig meeschrijft aan het beleid Actoren: overheidsadministratie, of, uitbesteed

2 klassiekers over beleidsuitvoering Street-level bureaucrats (Michael Lipsky, 1980) Implementation: How Great Expectations in Washington Are Dashed in Oakland ... (Jeffrey L. Pressman & Aaron Wildavsky (1973, 1e uitgave)

Beleidsevaluatie Formele beleidsevaluatie: studie die het beleid (pos of neg) beoordeelt adhv aantal criteria (doeltreffendheid (effectiviteit), doelmatigheid (efficiëntie), draagvalk, … Constante informele beleidsevaluatie (terugkoppeling)

Stijlen bestuur: meerderheid of consensus Legt de meerderheid haar wil op (meerderheidsdemocratie: winner takes it all) of probeert men met zoveel mogelijk leden van de samenleving rekening te houden (consensusdemocratie: machtsdeling) Beslissing via consensus: pacificatiedemocratie, consociational democracy, konkordanzdemokratie: gesegmenteerde maar toch stabiele democratieën door bestuursstijl (België als vb bij uitstek; Arend Lijphart; Luc Huyse)