Praktijkvoorbeeld(en) van E-learning in de SLO van CVO VIVO Uitwisselingsvoormiddag digitaal leren 4 mei 2009 – Stéphanie Van Marcke

Praktijkvoorbeeld(en) van E-learning Een praktijkvoorbeeld: online discussie kwaliteitszorg binnen de module Onderwijs en Maatschappij Enkele voorbeelden binnen diverse modules

Discussie kwaliteitszorg op een forum Bij aanvang: didactisch ontwerp van e-leren (ADDIE- model) Voorbeeld waarin de lerende ‘kan’ optreden als co- designer van het leerproces (peer-instruction) Opdracht rechtstreeks afgeleid van de basiscompetenties van de leraar : “9.1 De leerkracht kan deelnemen aan het maatschappelijke debat over onderwijskundige thema's. 9.2 De leerkracht kan dialogeren over zijn beroep en zijn plaats in de samenleving.” De opdracht is een opleidingspraktijk opdracht (OP) en omvat 0,2 SP ADDIE= ANALYSIS, DESIGN, DEVELOPMENT, IMPLEMENTATION, EVALUATION Eerste stap: analyse Hiermee bedoelen we dat de zogenaamde uitgangspunten goed bekeken, besproken en geanalyseerd moeten worden. Er zijn drie inhoudelijke uitgangspunten die van belang zijn: ‘doelstelling(en)’, ‘vakinhoud’ en ‘voorkennis’. Deze drie factoren bepalen voor meer dan 90% de randvoorwaarden waarbinnen de ‘oplossing’ gerealiseerd kan worden. Daarnaast zijn er uiteraard andersoortige randvoorwaarden: beschikbare elektronische leeromgeving, aantal te verwachten studenten, beschikbare tijd van de docent(en), studiebelasting etc... Tweede stap: ontwerp Na de analyse gaan de onderwijsontwikkelaars aan de slag met het uitwerken van de inhoud en de structuur van de taken. Derde stap: ontwikkeling Nu de cursus op papier is beschreven en doordacht, kunnen alle materialen worden gemaakt. De teksten worden uitgeschreven, videofragmenten worden opgenomen, figuren worden geproduceerd, animaties worden gemaakt, een toetsprogramma kan worden gebruikt, zodat in de volgende stap de omgeving kan worden opengesteld. Vierde stap: implementatie & praktijk Als alle materialen fysiek of digitaal klaarliggen moeten ze gebruiksklaar worden gezet. Vaak betekent dit vooral dat de ELO ermee wordt ingericht. Ook kan het betekenen dat een reader wordt samengesteld, gekopieerd en ter beschikking wordt gesteld. Vijfde stap: evaluatie Naar goed gebruik vindt aan het eind van de rit een terugblik plaats. Ging alles zoals gepland, waar wel, waar niet, wat kan beter en hoe ziet de bijstelling er dan uit. Bron: Handboek Zelfstandig Leren Het ADDIE-model is een bekend implementatie-model dat onder andere gebruikt wordt bij het ontwikkelen van software en leerpakketten. Het ADDIE-model is een zogenaamd watervalmodel, waar de ene fase als een soort van waterval naar de volgende fase gaat. Analyse: Analyse van het probleem. Nadenken over de doelen, de doelgroep ... Ontwerp: Ontwerpen van de oplossing (op papier). Het ontwerpen van een structuur en een scenario voor de cursus / leereenheid. Het bedenken van leeractiviteiten. Ontwikkeling: Ontwikkelen van de cursus: content verzamelen, een leerpad maken ... Implementatie: De cursisten gaan aan de slag met het materiaal. De lesgever begeleidt het proces. Evaluatie: Na elke stap komt er een evaluatie, waarna er eventueel bijgestuurd kan worden.

Discussie kwaliteitszorg: opdrachtsformulering Opdrachtfiche op papier met stappenplan (benodigdheden, timing, evaluatiecriteria, etc.)  ev. in de toekomst screen recording Stappenplan ook deels opgenomen op de elo i.c. eloV Aanleiding voor deze opdracht : publicatie van de doorlichtingsverslagen in januari 2007 door de krant De Standaard. Momenteel : nieuw decreet op kwaliteitszorg in de maak De publicatie van de doorlichtingsverslagen heeft niet alleen het debat aangezwengeld over de informatiebehoeften van het brede publiek MAAR heeft ook vragen gelanceerd over de wijze waarop de kwaliteitscyclus in onderwijs (interne en externe kwaliteitszorg) vorm krijgt. NIEUW: gedifferentieerde doorlichtingen, rekening houdend met de interne kwaliteitszorg binnen de scholen. Elke instelling onderzoekt en bewaakt op systematische wijze haar eigen kwaliteit. !De instelling kiest zelf de wijze waarop zij dit doet

Discussie kwaliteitszorg : opdrachtsformulering Als leerkracht zul je vroeg of laat geconfronteerd worden met kwaliteitszorg op school. (…) Om je wegwijs te maken in de diverse aspecten van de kwaliteitszorg, zullen we op eloV in kleinere groepjes een discussie voeren vanuit jouw persoonlijk standpunt. De cursisten kregen hier drie weken de tijd voor (timing werd reeds aangepast.) Ondersteuning was mogelijk tijdens een afstandsmoment. Er wordt van jou verwacht dat je één originele bijdrage levert op een stelling (zie stappenplan) gefundeerd door minstens twee argumenten waarbij je verwijst naar relevante achtergrondliteratuur en / of je eigen ervaring vanuit de bedrijfswereld of binnen het onderwijs. Vervolgens reageer je minimaal twee keer op een bijdrage van een medecursist. Je wordt wellicht ingeschakeld in het zelfevaluatieproces van je school. Daarnaast komt om de 6 jaar de onderwijsinspectie langs. Een doorlichtingsteam kan jouw vak / studierichting doorlichten.

Discussie kwaliteitszorg Log in, ga naar de cursusomgeving van Onderwijs en Maatschappij. http://elov.vvkso.be

Discussie kwaliteitszorg

Opdracht Discussie kwaliteitszorg: stappenplan Stap 1: Doorlopen van een leerpad Alvorens tot de discussie kan worden overgaan, is het noodzakelijk om eerst enkele begrippen en procedures i.v.m. kwaliteitszorg te leren kennen. Vandaar dat er vooraf een leerpad moet worden doorlopen. Stap 2 : Groepsdiscussie vanuit persoonlijk standpunt (in kleinere groepjes max. 10 personen) (oorspronkelijk ook nog een vervreemdingsdiscussie vanuit diverse rollen) Stap 3 : Feedback raadplegen

Discussie kwaliteitszorg : stap 1 Een leerpad is een opeenvolging van leerstappen om op een gestructureerde manier bepaalde kennis onder de knie te krijgen

Discussie kwaliteitszorg stap 1

Discussie kwaliteitszorg: stap 1

Discussieforum : stap 1 Eventueel in de toekomst : werken met een adaptief leerpad. bepaalde inhouden enkel zichtbaar maken voor enkele of een groep gebruikers, of slechts nadat een bepaalde toets werd afgelegd (al dan niet na het behalen van een bepaalde score) of andere inhouden werden doorlopen. Op die manier kan men een adaptief leerpad creëren en studenten toelaten om op eigen tempo en volgens hun eigen leerstijl de cursusinhouden te doorlopen.

Discussie kwaliteitszorg : stap 2 Groepsdiscussie Oorspronkelijk eerst een vervreemdingsdiscussie en nadien een discussie vanuit persoonlijk standpunt. Bundeling van interessant bronnenmateriaal betreffende deze materie onder de knop actua

Discussie : stap 2 (vervreemdingsdiscussie) Met een groep van 6 à 8 personen zullen jullie een vervreemdingsdiscussie voeren over de publicatie van de doorlichtingsverslagen en zelfevaluatie door scholen 'opgelegd' (?) door de overheid. Iedere cursist neemt een rol op zich.  Onder de map tref je de diverse rolomschrijvingen aan met enkele richtinggevende vragen die de discussie op gang kunnen laten komen en houden.  + bijkomende info

DISCUSSIE : stap 2 (vervreemdingsdiscussie)

DISCUSSIE: stap 2 (vervreemdingsdiscussie) Voordeel: wederzijdse afhankelijkheid > cursisten leren de standpunten van de diverse actoren kennen en stellen vragen aan elkaar ….

Discussie : stap 2 (vanuit persoonlijk standpunt) Stellingen De schoolcultuur is bepalend voor de kwaliteit van zelfevaluatie. Interne (door de school zelf)  en externe evaluatie (door de inspectie/ eventueel ook pedagogische begeleidingsdiensten) vullen elkaar aan. Als je met je school aan zelfevaluatie doet, kun je dat best met het hele team in één keer doen. Dit kan bijvoorbeeld op een pedagogische studiedag. Als je als leerkracht een mening wil geven tijdens een zelfevaluatie, doe je dat best anoniem (bvb. door eerst een formulier in te vullen).

Discussie stap 2: stellingen Aangezien scholen een maatschappelijk opdracht vervullen, dienen de doorlichtingsverslagen in de media gepubliceerd te worden. Het is dan ook geoorloofd om scholen te vergelijken. Zelfevaluatie door scholen moet opgelegd worden door de overheid. Eventueel zelf een nieuwe discussielijn aanmaken !

Discussie kwaliteitszorg: Stap 2

Discussie kwaliteitszorg: stap 2

Discussie kwaliteitszorg stap 2

Discussie Kwaliteitszorg: beoordelingscriteria Kwantitatief: (3 punten) Je post jouw bijdragen ten laatste tegen donderdag 5 maart 2009. Je post op één stelling jouw gefundeerde mening met minimaal twee argumenten. Je post minimaal twee reacties op de bijdrage van een ander groepslid. Kwalitatief: (17 punten) Je hanteert de correcte onderwijsterminologie. Je formuleert je bijdrage in een vlot geschreven, verzorgde tekst (correcte zinsbouw, spelling, ...) Je toont inzicht in het onderwerp. Jouw bijdragen getuigen van persoonlijke verwerking (verwijzing naar achtergrondliteratuur, eigen ervaringen vanuit bv. de bedrijfswereld of binnen het onderwijs)

Discussieforum : voor- en nadelen Voordelen Inhoudelijke diepgang Synthesevermogen Plaats- en tijdsonafhankelijk Rekening houdend met leertempo Verplichting om te participeren Coöperatief leren (ervaringen uitwisselen, achtergrondliteratuur) Leerstijl van de doeners / nadenkers Archiveren is mogelijk Traag, discussie komt langzaam op gang. Forum is niet echt overzichtelijk Geen face – to – face discussie : wat met eerder verbaal vaardige cursisten ?, cursisten met nog een actievere, dynamischere leerstijl ? Groepen SO : schriftelijke communicatie Laatste posts: overname van de vorige

Discussieforum : voorwaarden Randvoorwaarden: internetaansluiting, … Docent treedt op als coach / is zichtbaar aanwezig Onderverdeling in subgroepen : eventueel in eerste instantie ervoor zorgen dat er geen kijkje kan genomen worden in andere groepen / achteraf wel of omgekeerd. Duidelijke afspraken : Timing, lengte van de postings (kwantitatieve en kwalitatieve criteria) Samenwerkingsvaardigheden kunnen niet zomaar worden verondersteld (zelfs bij volwassenen) ICT-vaardigheden Infosessie elo

Discussieforum : knelpunten + toekomstperspectieven Modereren overlaten aan cursisten : in een modulair systeem moeilijk haalbaar Peerassessment : hoe ? eventueel: cursisten selecteren zelf de volgens hen meest ‘kwalitatieve bijdrage’ Argumenten bij de stellingen worden door de cursisten zelf opgelijst in een wiki (synthese van de discussie) of bvb. via google docs Eventueel terug streven naar heterogene groepen (cursisten met diploma SO leren bij van cursisten met diploma HO en omgekeerd) Een expert neemt een kijkje op het forum … / webconferentie ?

Discussieforum : knelpunten + toekomstperspectieven Rol van de docent nog meer expliciteren : hoe vaak aanwezig op het forum en op welke manier. Deadlines : eventueel twee één voor de originele bijdrage op één van de stellingen Een andere deadline voor de reacties op de bijdragen van de medecursisten. Beloningen / sancties Rollen toekennen : voorstander /tegenstander van een stelling, criticus, … Hoe vaak : dagelijks, wekelijks … Manier : inhoudelijke interventie, organisatorische interventie, Beloningen : bvb. bepaal bij hoeveel punten de cursisten recht hebben op een beloning Sanctie : bvb. cursisten die weinig bijgedragen hebben verplichten tot samenvatting van de

Discussieforum: reacties van cursisten De opdracht heeft me meer inzicht gegeven in het thema ‘zelfevaluatie’. Ik stond ook eens stil bij de functie van de doorlichting en zie dit ook steeds meer als een positief ‘beoordelingsapparaat’. Het is een thema waar je niet zomaar over kunt praten. Het was nodig om over voldoende achtergrondinformatie te beschikken. Je wordt geconfronteerd met andere meningen en dat zet je aan om je eigen mening bij te schaven. Een aangenaam lesalternatief : Omdat het de mogelijkheid biedt op een moment waarop het voor de cursist best schikt, toch zich terdege te verdiepen in de materie, op een manier waarbij men zich gesteund weet door de docent Om de opdracht tot een goed einde te brengen, was veel tijd nodig. Ik wil hierbij wel vermelden dat het achteraf gezien goed bestede tijd was. Zelf zou ik het liever als een gewone les zien. Zelf heb ik de eerste weken bijna dagelijks gekeken als er nieuwe items waren om te reageren, maar de groep kwam maar laat in gang. Ik heb niet meer dan een oppervlakkige basiskennis over kwaliteitszorg, ondanks een vrij ruime tijdsinvestering. Dat ligt deels aan het feit dat ik traag schrijf, en deels aan het feit dat de informatiedichtheid in de fora eerder laag was. Het is moeilijk om in de veelheid van informatie de relevante artikels te vinden.

Discussieforum: reacties van cursisten … Gelukkig zorgen de beeldfragmenten ook voor een duidelijk algemeen beeld. Mijn mening moest groeien met het lezen van informatie en het doornemen van de commentaren van de medestudenten Deze opdracht vind ik ideaal om deze - mag ik zeggen- niet gemakkelijke materie te verwerken. Ik heb ettelijke zeer boeiende meningen gelezen. Ik heb nu ook een basiskennis over kwaliteitszorg in het onderwijs. Wederom is gebleken dat dit voor mij verruimend werkt. Ik ben nogal een stille en oefeningen van die aard helpen mij. Na alle vakken te hebben doorlopen ben ik blij dat er een opdracht in zat die er eens uitsprong qua originaliteit. Ook een beetje jammer is dat sommigen zich in hun bijdrage tot 1 à 2 zinnen beperken. Dan is het moeilijker om op zo'n bijdrage een repliek te geven. Het kan misschien handig zijn om in het vervolg met twee ronden per discussie te werken: iedereen geeft zijn eerste idee, dan wordt die periode afgesloten, en daarna kan je daarop gaan reageren. Nu riskeer je immers dat iedereen zo lang mogelijk gaat wachten om zijn reactie op iemand anders te posten, omdat hij eerst wil zien wat alle anderen schrijven…

Discussie Kwaliteitszorg : CONCLUSIE Eerder een interactievorm dan een samenwerkingsvorm. Bij een vorm van samenwerkend leren dienen diverse voorwaarden vervuld te zijn zoals Positieve wederzijdse afhankelijkheid Zorgen voor individuele aanspreekbaarheid Zorgen voor directe interactie Aandacht besteden aan het groepsproces

Enkele andere voorbeelden Didactische Competentie Algemeen (DCA) Leerkracht en Verantwoordelijkheden (LEV): - zelfstudiepakketten (leerpaden) - geautomatiseerde zelfevaluatietesten (differentiatie naar diploma en moeilijkheidsgraad)

Enkele andere voorbeelden DCA: aanmaak van een e-portfolio waarin het groeiproces van de cursist centraal staat. Diverse opdrachten die ofwel formatief ofwel summatief worden beoordeeld Reflectiecyclus in portfolio (leervragen → reflectie & zelfevaluatie na iedere portfolio-opdracht en op het einde van de module) Uitwerken opdrachten valt soms binnen contactonderwijs maar meestal binnen afstandsonderwijs (ondersteuning is mogelijk > inschrijving via Tolinto) Communicatie over de opdrachten gebeurt o.a. via het discussieforum Diverse zelfevaluatietests

Enkele andere voorbeelden LEV: zelfstudiepakketten (leerpaden) : bvb. Cursisten dienen het leerpad EHBO door te nemen tijdens een afstandsmoment in voorbereiding op de praktijkgerichte sessie geautomatiseerde zelfevaluatietesten (differentiatie naar diploma en moeilijkheidsgraad)

Bronnen BAARS, Gerard J.A. (red) Digitale didactiek. Praktische stappenplannen voor het gebruik van ICT in het hoger onderwijs. Uitgeverij LEMMA, Den Haag, 2009, 148 pagina’s. www.eliseleren.be online cursus voorjaar 2007 www.tollnet.be www.digitaledictatiek.nl

Vragen ? Stephanie.vanmarcke@cvovivo.be