EEN VERHAAL UIT DE BUIK VAN VLAANDEREN, KIJKEN VAN ONDERUIT 1 ‘Sterk Besturen’ en Interne Staatshervorming

Van CBO tot Verrommeling 2 Commissie Bestuurlijke Organisatie (rapport 1997) – 2010 De bestuurlijke context is sedertdien weer geëvolueerd, welke trends zien we ? De discussiepatronen blijven gelijk en alles lijkt hetzelfde, het veld verandert evenwel

Bestuurskracht gemeenten (’ ) 3 Gemeentedecreet 2003  Beleids- en beheerscyclus, management  Statuut gemeenteraadsleden: nauwelijks voortgang, kloof CBS – GR neemt toe Gemeentefonds, Stedenfonds en fiscaliteit Sterk toegenomen sectorale professionalisering, zeker in steden (capaciteit is versterkt)

Bestuurskracht gemeenten (’ ) 4 Decreet Intergemeentelijke samenwerking (2001):  Sterke aanwas van IGS – vormen, was ook expliciet de bedoeling  Geen publiek – private samenwerking: leidt tot ontsnappingsroutes  Ondertussen wel één gemeente in PPS, niet groep van gemeenten  Instrumenten voor democratische controle: bescheiden effecten

Bestuurskracht gemeenten (’ ) 5 Evolutie in de verhouding gemeente – OCMW:  Gemeentedecreet en OCMW – decreet  Decreet lokaal sociaal beleid Sterke toename convenanten en planverplichtingen: sectorale lijnen  Intenties tot deregulering en verlichting planverplichtingen: bescheiden effecten

Stedenbeleid ( ) 6 Van nagenoeg onbestaande tot op de agenda Breed instrumentarium Steden hebben een eigen Kenniscentrum Relatie stad – autonome gemeenten in stedelijk gebied op de agenda

Plattelandsbeleid 7 Voor projecten: op lokaal niveau vooral het veld van provinciebesturen (Europese programma’s) Druk naar profilering en eigen instrumenten (plattelandsfonds)

Provinciebesturen ( ) 8 Provinciedecreet: gelijkschakeling interne organisatie met gemeenten (provincie = ‘lokaal’ bestuur) Bevoegdheden op het vlak van ruimtelijke ordening Verscheiden inzet naar gebiedsgerichte werking:  forse stijging van personeel, overlegstructuren, projecten  aantrekken van Europese middelen: succesvol  inbedding in provinciale organisatie: problematisch  koppeling met reguliere provincie: problematisch  evaluatie van effectiviteit en efficiëntie ?

Vlaamse overheid ( ) 9 Doorwerking van opsplitsing door BBB leidt tot versnippering, sectorale initiatieven, eigen initiatieven van agentschappen  De verrommeling zit vooral hier Capaciteit in Vlaamse administratie voor bestuurlijke organisatie: zeker niet versterkt en binnen BBB nauwelijks aandacht Praktijk van opleggen van bovenaf nam nog toe: vzw’s in de regio’s in die periode

Federale overheid ( ) 10 Blindheid op Vlaams niveau voor federale impact Hervorming van politie in een eigen bestuurlijke vorm, inspirerend voor brandweer (?) en voor intergemeentelijke samenwerking Hervorming gerechtelijke arrondissementen kan ook effecten hebben

Op hoofdlijnen ( ) 11 Versterking van de verkozen hoofdstructuur van de bestuurlijke organisatie ?  Problematisch  Eerder verdergaande uitsplitsing, agentschappen, toegenomen sectoralisering en subsectoralisering  Relatief weinig aandacht en middelen voor geïntegreerde projecten Meer subsidiariteit, Vlaamse overheid op afstand ?

Interne Staatshervorming 12 Waarom zo moeizaam ?  Weinig politiek te winnen, niet meteen zichtbaar, weinig politiek leiderschap  Vergt (moeizame) acties met termijnzicht  Dagelijkse doe - druk van sectoren, kabinetten en vakministers is steeds weer te groot  Weinig horizontaal denken en zeer weinig horizontale capaciteit op Vlaams niveau  Veel te lakse houding van gemeenten, allemaal ergens wel verweven met Vlaamse partijpolitiek en ministers  Onbetekenend Vlaams parlement als controle-instantie, te grote cumul van belangen

Streek: steeds drukker, steeds relevanter 13 Toegenomen vormen van intergemeentelijke samenwerking Toegenomen vormen van interbestuurlijke samenwerking Toegenomen publiek – private vormen Toegenomen opgelegde vormen (Vlaams en federaal) Toegenomen gebiedswerking vanuit de provincie en meer Europese programma’s

Inventaris Midden- en Zuid-West-Vlaanderen 14

15 Inventaris Midden- en Zuid-West-Vlaanderen

Sterk Besturen in een Sterke Regio 16 Autonoom project vanuit Intercommunale Leiedal: waar moet de bestuurlijke organisatie van de open regio Kortrijk heen ? Zeer interactief, veel debat  Netwerken in de regio  Rol van de overheid in die netwerken  Organisatie van de overheid in de regio Seminaries, modules, conferentie burgemeesters, stuurgroep en klankbord

Sterk Besturen in een Sterke Regio 17 Inventaris bevestigt intuïtie over toegenomen complexiteit, steeds meer samenwerkingsverbanden Vragen over  Efficiëntie en democratische kwaliteit  De rol van de overheid / overheden  De innovatieve kracht De aanpak van onderuit steunt op motivatie, betrokkenheid bij de regio, maatwerk voor scenario’s vanuit de praktijk

Hoe werken we ? 18 Thema’s in verschillende modules Evaluatie van netwerken op enkele domeinen Scenario’s voor gemeentelijke bestuurskracht  Intergemeentelijke samenwerking Seminaries over:  Buitenlandse ervaringen  Visie van bedrijfswereld  Visie van maatschappelijk middenveld  Regionaal bestuur voor ruimte, infrastructuur, mobiliteit, wonen ?

1Goesting in de Regio 19 Maatschappelijk ondernemen in de regio moet worden gestimuleerd, ook omwille van druk op het politieke milieu Regio met traditioneel sterke betrokkenheid van bedrijven, maar die lijkt ook sterk af te kalven  Aanvoelen dat het publieke initiatief sterk is toegenomen Teveel regelgeving, te veel centralisme, te sectorale opsplitsing  Te weinig ruimte voor maatschappelijke innovatie die zich van overheidsdenken in sectoren niets aantrekt Meer mogelijk maken: sterke coalities met maatschappelijk middenveld  Ondersteuning van dat vernieuwende middenveld durven herzien, ook op lokaal vlak  Nieuwe vormen van publiek – private samenwerking

2Netwerken evalueren 20 Types van netwerken, steeds meer overheidsgericht? Veel samenwerkingsverbanden maar weinig publieke evaluatie / debat / audits Koppeling naar deelnemende besturen vaak zwak en weinig aandacht voor Betrokkenheid gebruikers beperkt

Netwerken evalueren 21 Visitatie door externen van regionale samenwerkingsverbanden:  Intercommunale Leiedal  Welzijnsconsortium  Gebiedswerking van de provincie  RESOC Onderlinge relaties, profilering, toekomst

3Subsidiariteit snijdt 22 Pleiten voor sterke gemeenten vergt ook zelfkritiek:  Fusies zijn halfslachtige operatie geweest  Geen nieuwe operatie wenselijk, maar dan wel grenzen willen relativeren  Flexibel omgaan met schaal en bevoegdheden  Toen al debat over streekbestuur  Gemeente – OCMW – lokale instellingen  Intralokale efficiëntiewinsten  Interlokale samenwerking versterken  ‘Shared services’: nog veel winst te halen

Subsidiariteit snijdt 23  Sterke samenwerking vergt sterke gemeenten  Sectorale professionaliteit is toegenomen, horizontale professionaliteit veel minder  Positie gemeenten in samenwerkingsverbanden: eigen verantwoordelijkheid  Durven evalueren / auditen / publiek debat aangaan

4Rol van de provincie 24 Gebiedswerking: soms nuttig en innoverend, soms te zeer profilering en ook provincie soms te uniform en sectoraal Binding gebiedswerking met reguliere provincie is wel een probleem voor geloofwaardigheid provincie Inbreng provincie in netwerken: evaluatie evenzeer nodig

Rol van de provincie 25 De pragmatische benadering: rollen en taken evalueren, afspraken maken, opvolgen De discussie over de staatshervorming:  Hebben de provincies de gebiedsgerichte werking ‘verdiend’ ? Hebben zij hun organisatie daarop afgestemd ?  Wel veel netwerking maar hefbomen liggen vaak in Brussel  Is er voor innovatieve intermediaire taken een verkozen bestuur nodig ?  Hebben we niet al teveel overheid, partijpolitiek, bureaucratie?  Sterke bewegingen op streekniveau: subsidiariteit vanuit streekniveau prioritair, gebiedswerking versterkt dit

5Vlaanderen interactief 26 Vlaanderen in de regio: interactief  Regio vrij laten in zijn organisatie (wel wat, niet hoe)  Onderhandelingen met de regio voor strategische planning (politiek niveau)  Sterke projectorganisaties met decentralisatie op streekniveau en beleidsruimte voor uitvoering Bvb: interbestuurlijke grondbank  Specifiek toezicht afschaffen en vervangen door bundelende audits / visitaties

Vlaanderen actief 27 Drie generaties Vlaamse overheid ?  Eerste generatie: zoveel mogelijk zelf doen en centraliseren  Tweede generatie: meer in partnerschap, zie convenanten (maar nog sterk top-down)  Derde generatie:  Innovatie van onderuit, Vlaanderen tekent kaders en houdt afstand, stimuleert  Vlaanderen als één overheid in cont(r)act met de regio’s ?

Verwijzing naar Wallonië 28 Eerste fase: beperken van provinciale bevoegdheden Tweede fase:  Regio’s helemaal bevoegd voor alles wat met de provincies te maken heeft (wijziging Grondwet)  Keuze voor ‘communautés de territoires, à l’échelle de bassins de vie’ (p256)  Gedeconcentreerde taken van regio’s; la gestion de l’intéret supralocal; le pilotage des intercommunales  Samenstelling op basis van gemeentebestuurders (minimale en proportionele vertegenwoordiging)

6 Streekbestuur op maat ? 29 Mogelijk maken (niet opleggen) dat regio doorgroeit naar Leiedal +  Bovengemeentelijke bevoegdheden door streekbestuur op basis van gemeenten  Binnen onderhandelde afspraken met Vlaamse overheid en decentralisatie naar de regio (ruimtelijke ordening, infrastructuur, mobiliteit, wonen)  Gemeenten: bevoegdheden aanpassen aan de schaal en sommige taken naar streekbestuur  De logica van de subsidiariteit