Koninklijk besluit betreffende het opsporen van radioactieve stoffen in bepaalde materiaal- en afvalstromen en betreffende het beheer van weesbrongevoelige inrichtingen Richtlijnen voor het gebruik van een meetpoort voor de detectie van radioactieve stoffen in de niet-nucleaire sector

Weesbronproblematiek Vele toepassingen van radioactiviteit Strikt gereglementeerd KB van 20/07/01 houdende algemeen reglement op de bescherming van de bevolking, van de werknemers en het leefmilieu tegen het gevaar van de ioniserende stralingen Maximale effectieve dosis voor personen van het publiek: 1mSv/12 maanden (20mSv/12 maanden voor beroepshalve blootgestelde personen)

Weesbronproblematiek Voorbeeld 1: Algericas (Sp) – 1998  Cs-137 bron in schroot  6 miljoen euro schade Voorbeeld 2: Cs-137 (51 TBq) in puin van afgebroken ziekenhuis  4 doden  Opsporen van ongewenste radioactieve bronnen (=weesbronnen) in de klassieke afval- en recyclagesectoren  Richtlijn 2003/122/Euratom van 22/12/03 – art. 9.3: “de lidstaten moeten de invoering van systemen die toelaten weesbronnen te detecteren aanmoedigen. Daartoe worden op plaatsen waar weesbronnen in het algemeen kunnen worden aangetroffen, zoals grote schrootplaatsen en grote schrootrecyclinginstallaties of op belangrijke doorvoerpunten, waar dienstig, zoals douaneposten, controlesystemen ingevoerd.”

Weesbronproblematiek Noodzaak aan reglementair kader voor niet nucleaire-sector dat afdoende bescherming biedt: Verplicht opleggen van plaatsing van meetpoorten in bepaalde inrichtingen Opleggen van richtlijnen voor gebruik van deze meetpoorten Controle op het gebruik van meetpoorten en de richtlijnen Maatregelen inzake de afvoer van radioactieve stoffen Opleggen van maatregelen voor de inrichtingen waar het gebruik van een meetpoort niet verplicht is

Het reglementaire kader Een financieringsoplossing voor weesbronnen Globale aanpak FANC in samenwerking met NIRAS – Gewesten - Betrokken sectoren Oplossing voor: Het reglementaire kader Een financieringsoplossing voor weesbronnen Vorming en informatie van betrokken sectoren/werknemers

Identificatie van de weesbrongevoelige inrichtingen Preventie Tegen voorkomen van radionucliden in de niet-nucleaire sector Identificatie van de weesbrongevoelige inrichtingen Opleggen van de meest geschikte meetsystemen Container park Schroothandelaar < 25,000 ton/jaar Sorteercentra … Inrichtingen => Weesbrongevoelige stromen Waakzaamheidsprocedure Opleiding personeel Reactieprocedure bij het vinden van een bron Melding aan het FANC Definitie van de weesbron-gevoelige stromen Schroothandelaar > 25,000 ton/jaar Afval verbrandingsoven Smeltoven > 25,000 ton/jaar Stortplaatsen Inrichtingen => Automatisch meetsysteem Screening met meetpoorten Interventie door operatoren Reactieprocedure bij het vinden van een bron Melding aan het FANC Project van KONINKLIJK BESLUIT Tussen de flux van materiaal behandeld door de afval- en recylage industrie: IDENTIFICATIE VAN DE WEESBRONGEVOELIGE STROMEN Waarschijnlijkheid van voorkomen van weesbronnen Gebruik van de afval classificatiecodes, gedefinieerd door de Europese Commissie => WEESBRONGEVOELIGE INRICHTINGEN

Richtlijnen voor het gebruik van een meetpoort voor de detectie van radioactieve stoffen in de niet-nucleaire sector (Belgisch staatsblad 04/09/2006) Schroothandelaar > 25,000 ton/jaar Afvalverbrandinsgoven Smeltoven > 25,000 ton/jaar Stortplaatsen Inrichtingen => Automatisch meetsysteem Screening met meetpoorten Interventie door operatoren Reactieprocedure bij het vinden van een bron Melding aan het FANC Monitoring non obligatoire à ce jour.

Technische bijlage voor erkende deskundigen Richtlijnen voor het gebruik van een meetpoort voor de detectie van radioactieve stoffen in de niet-nucleaire sector (Belgisch staatsblad 04/09/2006) Minimale kwaliteits- en performantievereisten voor de vast opgestelde, automatische meetinstrumenten voor de detectie van radioactieve stoffen in de niet-nucleaire sector (Project KB) Technische bijlage voor erkende deskundigen Registratieplicht van de meetpoort en aangifteplicht van een interventie De te volgen stappen bij alarm Acceptatiedrempels Maatregelen inzake stralingsbescherming Publicatie IAEA-TECDOC-1312 : “Detection of radioactive materials at borders” (September 2002) Monitoring de la radioactivité en dehors du secteur nucléaire non obligatoire à ce jour. Mais priorité à gérer en matière de radioprotection et d’uniformisation des pratiques. Marche à suivre en cas d’alarme (exploitants) + Annexe technique (experts agréés) : les différentes étapes que l’exploitant doit suivre les mesures de radioprotection à prendre les informations à communiquer à l’AFCN. L’exploitant peut isoler la source du chargement sans l’assistance d’un expert en radioprotection pour autant que la radioactivité ne dépasse pas certaines valeurs mesurées dont : un comptage à 20 fois la valeur du bruit de fonds au portique, un débit de dose de 5 Sv/h au contact de la paroi du véhicule (Si ce dépassement n’est constaté que sur un point précis de la paroi du camion et n’excède pas 20 μSv/h, l’exploitant peut également effectuer l’intervention lui-même.), un débit de dose de 20 µSv/h à hauteur de poitrine, ou encore un débit de dose de 500 µSv/h à 10 cm de la source. Film

FILM Wanneer zelf interveneren na een alarm?

Registratieplicht Registratieformulier op website: www.fanc.fgov.be Te mailen naar radioactivity@fanc.fgov.be

Algemene principes van de richtlijnen (1) Personeel ≠ beroepshalve blootgesteld  Dosislimiet = 1000µSv/jaar

Algemene principes van de richtlijnen (2) Basisprincipes van stralingsbescherming inachtnemen: - Tijd van blootstelling minimaliseren - Enkel de personen noodzakelijk voor de interventie aanwezig - Constante registratie van het dosisdebiet tijdens de interventie

Algemene principes van de richtlijnen (3) Terug naar afzender ? NEEN ENKEL en ALLEEN als = Lading uit buitenland (na akkoord FANC) Lading van ziekenhuis Afzender bezit een meetpoort die geregistreerd is bij het FANC NOOIT als dosisdebiet > 5µSv/h !

Drempels Analyse van het signaal van de meetpoort (tellen per seconde –cps) Alarmdrempel (meetpoort) : 5 s (max) Waarschuwingsdrempel : ~ 20 x achtergrond Actiedrempel ( homogene verdeling / natuurlijke radioactiviteit) : ~ 3 x achtergrond

Drempels (2)

CPS > waarschuwingsdrempel: Drempels (3) CPS > waarschuwingsdrempel: STOP Veiligheidsperimeter instellen Beroep doen op een erkend deskundige FANC verwittigen

Natuurlijke radioactiviteit / homogene verdeling Vb.: vuurvaste stenen, industrieel afval, slib van waterzuiveringsstations , …. Homogene, verdeling van de radioactiviteit in de lading (het dosisdebiet is overal hetzelfde) Als de aard van het probleem gekend is EN het poortsignaal (cps) lager dan de actiedrempel : aanvaarden

1. Meting van het dosisdebiet De interventie 1. Meting van het dosisdebiet Het voertuig geleidelijk benaderen als > 5µSv/h !! : stop en erkende deskundige oproepen Als overal op de wand van voertuig < 5µSv/h : de uitbater mag zelf de interventie uitvoeren Enkel overschrijding op één punt en < 20µSv/h : de uitbater mag zelf de interventie uitvoeren

2.Opsporen en lokaliseren van een bron (1) De interventie 2.Opsporen en lokaliseren van een bron (1) Lokaliseren : scintillatorteller of radiameter Continue opvolging van het dosisdebiet (radiameter / persoonsdosimeter) Dragen van gepaste beschermkledij

2.Opsporen en lokaliseren van een bron (2) De interventie 2.Opsporen en lokaliseren van een bron (2) Als dosisdebiet > 20µSv/h (op borsthoogte) : STOP ! → erkende deskundige oproepen Als dosisdebiet op 10cm van de bron > 500µSv/h: STOP ! → erkende deskundige oproepen Als dosisdebiet < 20µSv/h → overgaan tot afzonderen van de bron

De interventie 3. Homogene besmetting Kortlevende radionuclide = snel verval (meting na 7 dagen of gekend radionuclide)  wachten tot bijna volledig verval (verbrandingsoven) of dosistempo in contact < 5µSv/h (stortplaats) Langlevende radionuclide  karakterisatie door erkend deskundige

De opslag Tijdelijke stockage op de site is toegestaan De afvalstoffen opslaan in een vat (met het radioactiviteitssymbool duidelijk aangebracht!) + vat in een af te sluiten lokaal (dosislimiet) Inventaris van opgeslagen materiaal bijhouden

De opslag Indien: Dosistempo aan buitenwand < 1µSv/h (0,5µSV/h indien het permanent bezette werkplaats betreft) Dosistempo binnen het lokaal < 100µSv/h (gemeten ter hoogte van de borst)  Beroep doen op een erkende deskundige

Controle op besmettingen Na de bron te hebben afgezonderd: vrachtwagen met de resterende lading opnieuw door de poort laten passeren Verifiëren of de beschermkledij niet besmet is (contaminatie meter) Indien geen contaminatie meter ter beschikking: beschermkledij in het vat tesamen met de opgeslagen afvalstoffen opbergen om later ook af te voeren

Administratie REGISTRATIE van de meetpoort bij het FANC AANGIFTE van interventies aan het FANC INVENTARIS van de opgeslagen radioactieve stoffen: jaarlijks overmaken aan het FANC Standaardformulieren: zie website Contactpersonen: Daan Vander Meersch (daan.vandermeersch@fanc.fgov.be) Katleen De Wilde (katleen.dewilde@fanc.fgov.be)

Doel van deze richtlijnen: Besluit Doel van deze richtlijnen: Verzekeren van stralingsbescherming Uniformiseren van de aanpak

FILM Wanneer zelf interveneren na een alarm?

In de praktijk … Theoretische oefeningen De aangifte De interventie

Oefening 1 Geg. : alarm aan meetpoort : 4563 cps Achtergrond : 0,1 μSv/h = 1301 cps Profiel: Extra gegevens indien nodig: Meting op de wand van vrachtwagen met handtoestel: 3654 cps Meting op de wand van vrachtwagen met handtoestel: 4,8 μSv/h Afzender bekend, de lading zijn vuurvaste stenen afkomstig van afbraakwerken

Oefening 1 OPLOSSING:

Oefening 1 WAT ALS… het alarm bij meetpoort 28032 cps zou bedragen? de lading afkomstig is van het buitenland?

Oefening 2 Geg. : alarm aan meetpoort op 1 januari 2011 : 4563 cps Lading afkomstig van een rusthuis Achtergrond : 0,1 μSv/h = 1301 cps Profiel : Extra gegevens indien nodig: Bron blijkt een zak met pampers Dosistempo op 1 januari 2011 in contact met vat met pampers: 0,6 μSv/h Dosistempo op 4 januari 2011 in contact met vat met pampers: 0,51 μSv/hDosistempo op 7 januari 2011 in contact met vat met pampers: 0,32 μSv/h

Oefening 2 OPLOSSING:

Oefening 2 WAT ALS… Het dosistempo in contact met de gevonden zak 30 μSv/h zou bedragen? Het dosistempo op borsthoogte met de gevonden zak 30 μSv/h zou bedragen?

De aangifte !! Dient tijdig en correct ingevuld opgestuurd te worden naar radioactivity@fanc.fgov.be om in aanmerking te komen voor financiële tussenkomst door NIRAS!!

Zoek de veelgemaakte fouten in de verschillende aangifteformulieren!

De interventie Er is zonet een alarm afgegaan aan de meetpoort. Het meetpoortsignaal laat toe om zelf te interveneren (<waarschuwingsdrempel). Ga maar aan de slag! Kies het juiste materiaal Doe de interventie Vul het aangifteformulier in Vertel over je bevindingen