Programma Elkaar werkelijk verstaan. Gelovigen in gesprek Programma INLOOP 9.45 uurInloop met koffie en thee Locatie: horecagelegenheid, ingang van het gebouw uurWelkomstwoord Locatie: HG00.062, halverwege de linkervleugel op de begane grond PRESENTATIES uurPresentatie drs. Mijke Jetten Locatie: HG uurPresentatie Renée Peters BA Locatie: HG DISCUSSIE uurUitleg praktijkdeel Locatie: HG uurPauze met koffie en thee Locatie: horecagelegenheid uurDiscussie in subgroepen Locaties: HG00.062, HG00.065, HG en HG uurCentrale nabespreking Locatie: HG LUNCH uurLunch Locatie: horecagelegenheid

Mijke Jetten Zin of onzin? Interreligieuze educatie aan christenen en moslims in Nederland

Opzet presentatie Interreligieuze educatie aan christenen en moslims Mijke Jetten Deel 1 Korte terugblik op het onderzoek Deel 2 Interreligieus communiceren. Maar hoe dan? Deel 3 Spanningen: praten over praten!

Deel 1. Terugblik Interreligieuze educatie aan christenen en moslims Mijke Jetten

Deel 1. Terugblik (1) Aanleiding. Wat u mij vertelde … Interreligieuze educatie aan christenen en moslims Mijke Jetten Breed scala interreligieuze initiatieven maar … 1… gebrek aan doelformulering 2... gebrek aan methodische aanpak 3… gebrek aan effectmeting

Deel 1. Terugblik (2) Vraagstelling. Wat ik meten wil … Interreligieuze educatie aan christenen en moslims Mijke Jetten Hoe draagt een cursus voor christenen en moslims, gericht op interreligieuze communicatie, bij aan … 1… de ontwikkeling van kennis, belangstelling en vaardigheden aangaande het proces van interreligieuze communicatie? 2… ontwikkeling van kennis, belangstelling en houdingen aangaande de eigen religie? 3… ontwikkeling van kennis, belangstelling en houdingen aangaande de vreemde religie?

Deel 1. Terugblik (3) Uitvoering. Het land in … Interreligieuze educatie aan christenen en moslims Mijke Jetten Empirische onderzoek. Christenen en moslims met belangstelling voor interreligieuze communicatie. Effectstudie: voormeting & nameting Experimentele groep & controlegroep Vragenlijsten Deelnemers aan 21 dialooggroepen (christenen & moslims), oktober 2009 – april 2010 Amersfoort (♀), Amsterdam (♀ + ♀♂), Arnhem (♀ + ♀♂ + ♀♂ ), Deventer (♀♂), Doetinchem (♀♂), Dongen/Rijen (♀♂), Ede (♀ + ♀♂), Haarlem (♀♂), Heerlen (♀), Hengelo (♀♂), Rotterdam (♀♂), Terneuzen (♀), Uden (♀♂), Utrecht (♀♂), Venray (♀♂), Zwolle (♀♂ + ♀♂)

Deel 2. Interreligieuze communicatie Interreligieuze educatie aan christenen en moslims Mijke Jetten

Deel 2. Interreligieuze communicatie (1) Doelen Interreligieuze educatie aan christenen en moslims Mijke Jetten Het gesprek met de ander als leermodel ter ontwikkeling van … 1.… de eigen religieuze identiteit. ‘Wie ben ik?’; ‘Waar sta ik voor?’. 2.… aandacht voor het vreemde. ‘Wie is de ander?’; ‘Waar staat de ander voor?’. 3.… maatschappelijke samenwerking. Versterking solidariteit; vermindering kans conflicten.

Deel 2. Interreligieuze communicatie (2) Belang Interreligieuze educatie aan christenen en moslims Mijke Jetten Wederkerigheid 1.Hoe kan ik mij actief opstellen om de ander te leren kennen en begrijpen, en om mezelf verstaanbaar te maken? 2.Wat moet de ander doen om begrepen te worden, en om mij te leren kennen en verstaan? Bewustwording van de diverse aspecten van communicatie vergemakkelijkt en verdiept het interreligieuze gesprek.

Deel 2. Interreligieuze communicatie (3) Methode Interreligieuze educatie aan christenen en moslims Mijke Jetten Dialogische communicatie Dialogische communicatie [De ander in zijn eigenheid leren kennen; wederkerigheid] Religie Religie [thema vasten, bepaald godsbeeld, inhoud van een Korantekst, ritueel als het gebed] Interpretatie naar … [toegang tot de betekenis van religie] Communicatie Communicatie [vraag stellen, mening geven, instemmend geluid maken, nee knikken] Taaluiting [uitspraak die het elkaar leren kennen bevordert] Vorm [teken dat religie waarneembaar maakt, zoals gebed, kaars, kerk, kruisje, hoofddoek] Betekenis [idee waar het teken naar verwijst, zoals godsgeloof, dienstbaarheid, gemeenschapsbesef] Onthulling [de spreker maakt zijn eigen ervaringen bekend, zoals persoonlijke gedachten, gevoelens, wensen] “Ik vind het belangrijk om op vrijdag naar de moskee te gaan.” Feitelijke bewering [de spreker doet controleerbare uitspraken] “Ik ga op zaterdag naar de kerk.” Open vraag [de spreker ontlokt een reactie omdat informatie over de ervaring van de ander ontbreekt] “Waarom speelt het gebed zo’n belangrijk rol in uw leven?” Reflectie [de spreker herformuleert de ervaring van de ander] “Als ik er maar voor mijn familie ben. Dat vind ik belangrijker dan de juiste rituelen doen.” (onthulling)  “Dus eigenlijk zeg je: naastenliefde is belangrijker dan ieder dag bidden”. Gemeenschap [betekenis van religie die gedeeld wordt binnen een gemeenschap, zoals doop, geloofsgetuigenis, rituele reiniging] Persoon [betekenis van religie die geldt voor dit individu, zoals vasten verbinden met nieuwe kleren, kruisje slaan voor een test] Letter [betekenis van religie die overeenstemt met wat voorgegeven is, zonder afwijking of vrijheid; eenduidige betekenis] Geest [interpretatie om de betekenis van religie in een bepaalde context op het spoor te komen; meerduidige betekenis]

Deel 3. Spanningen: Praten over praten Interreligieuze educatie aan christenen en moslims Mijke Jetten

Deel 3. Spanningen (1) Behoefte interreligieuze gesprek Interreligieuze educatie aan christenen en moslims Mijke Jetten Afweging Is er eigenlijk behoefte aan het interreligieuze gesprek? Positieve observaties Enthousiasme voortrekkers Vervolgactiviteiten Maar ook Eerste ontmoeting (christenen én moslims) Eenzijdige interesse (christenen) Eenzijdig initiatief (christenen) Moeilijke werving (moslims)

Deel 3. Spanningen (2) Behoefte interreligieuze gesprek Interreligieuze educatie aan christenen en moslims Mijke Jetten Verklaring Is er eigenlijk behoefte aan het interreligieuze gesprek? Diversiteit motieven Persoonlijke interesse; vooroordelen wegnemen; bekering; kennis opdoen; sociale betrokkenheid; sociale plicht Diversiteit bereikbaarheid Folder; via-via; sleutelpersonen; omgang met agenda Diversiteit in geloofsopvattingen Geschiedenis van oecumene; minderheid versus meerderheid; waarheid geloof; standvastigheid geloof

Deel 3. Spanningen (3) Mogelijkheid interreligieuze gesprek Interreligieuze educatie aan christenen en moslims Mijke Jetten Afweging Is het interreligieuze gesprek eigenlijk wel mogelijk? Positieve observaties Belang gespreksvaardigheden Maar ook Ongeduld: niet ‘praten over praten’ maar geloofsverdieping (christenen én moslims) (Potentiële) miscommunicatie

Deel 3. Spanningen (4) Mogelijkheid interreligieuze gesprek Interreligieuze educatie aan christenen en moslims Mijke Jetten Verklaring Is het interreligieuze gesprek eigenlijk wel mogelijk? Diversiteit motieven Persoonlijke interesse; vooroordelen wegnemen; bekering; kennis opdoen; sociale betrokkenheid; sociale plicht Moeilijkheid Ongelijke groepen in bijvoorbeeld opleidingsniveau en taalbeheersing; generatieverschillen; verschillen tussen gemengde groepen en vrouwengroepen

Uitleg discusiegedeelte Elkaar werkelijk verstaan. Gelovigen in gesprek Discussiegedeelte

Stellingen (1) Elkaar werkelijk verstaan. Gelovigen in gesprek Discussiegedeelte Herkent u ze vanuit uw persoonlijke, lokale ervaringen? Vormen ze een belemmering in de interreligieuze dialoog? Welke oorzaken liggen eraan ten grondslag? En: hoe kunnen we er op een vruchtbare wijze mee omgaan.

Stellingen (2) Elkaar werkelijk verstaan. Gelovigen in gesprek Discussiegedeelte 1.Een interreligieuze dialoog voeren? Dat is nergens voor nodig. 2.Een interreligieuze dialoog voeren? Dat is niet mogelijk. 3.Het onderscheid tussen vorm en betekenis is nuttig voor het verdiepende gesprek 4.In een vrouwengroep verloopt het gesprek gemakkelijker 5.Christenen onthullen en moslims presenteren feiten 6.Christenen bevragen en moslims verdedigen zichzelf.

Uitleg Elkaar werkelijk verstaan. Gelovigen in gesprek Discussiegedeelte Praktisch Subgroepen: pak een kaartje. Moslims: groen Zoek na de pauze je lokaal op; maak een u-vorm Begin en eindig stipt op tijd (11.25 – uur) Wijs een voorzitter en een verslaglegger aan Héél kort voorstelrondje Inhoudelijk Bespreek twee van de drie stellingen in de envelop Let op de inhoud én op de aard van de communicatie Terugkoppeling In de groep én centraal (verslaglegger) (enkele minuten) Inhoud én aard van de communicatie

Terugkoppeling Elkaar werkelijk verstaan. Gelovigen in gesprek Discussiegedeelte

Afsluiting Elkaar werkelijk verstaan. Gelovigen in gesprek Discussiegedeelte

Wat kunt u van ons verwachten? En wat vragen wij van u? Elkaar werkelijk verstaan. Gelovigen in gesprek Discussiegedeelte Cursus Gebruik (elementen van) het materiaal, maar koppel terug Informeer ons: (hoe) gaat u verder? Bekendmaking en verslaglegging via ons netwerk en website ( Ondersteuning vanuit de RU Nijmegen Begeleiders: evaluaties en bedankje Onderzoek Vervolg: studiedag met resultaten effectmeting Via mail: regelmatige update

Lunch Elkaar werkelijk verstaan. Gelovigen in gesprek Lunch