Specificeren van informatiesystemen Jan Martijn van der Werf Ontwerpgericht onderwijs 1.1 (2IO05) 7 september 2009

Wat krijg je voorgeschoteld? Nieuw: Hollandse Mosselpan Met frites of brood

Samen kom je er wel uit…

Specificeren van informatiesystemen Jan Martijn van der Werf

Wat is een informatiesysteem? verzamelt, verwerkt, presenteert, transformeert en interpreteert gegevens binnen een organisatie Informatie: gegevens die een betekenis hebben voor de ontvanger

Informatiesystemen en hun kader Scope (kader): Vaststellen van de grenzen van de organisatie Wat doet de organisatie? Wie zijn de stakeholders en wat is hun belang? Stakeholder: Iemand die een belang binnen de organisatie heeft Doel: Wat is de functie van het IS binnen de organisatie?

Voorbeeld: bibliotheek LibVrij De bibliotheek “LibVrij” is een bibliotheek die zich richt op het uitlenen van boeken. Van de meeste boeken zijn meerdere exemplaren aanwezig. Een stichting bepaalt het aankoopbeleid en beheert de financiën. Daarnaast heeft LibVrij een aantal bibliothecaressen in dienst die de collectie van de bibliotheek beheren. Leden van de bibliotheek kunnen, eventueel met hulp van de baliemedewerkers, voorstellen doen ter uitbreiding van de collectie en boeken lenen en opzoeken. Iedereen kan lid worden van LibVrij. De directeur wil graag een IS om de collectie van LibVrij te beheren.

Voorbeeld: bibliotheek LibVrij Kader: Stakeholders: Doel: De bibliotheek LibVrij heeft een collectie die beheerd wordt door bibliothecarissen. Iedereen kan lid worden van LibVrij. Leden van de bibliotheek kunnen, eventueel met hulp van de baliemedewerkers, voorstellen doen ter uitbreiding van de collectie en boeken lenen en opzoeken. Niet-leden Leden Bibliothecarissen Baliemedewerkers Directeur Stichting Het IS moet het beheer van de collectie ondersteunen

Requirements fase Vastleggen van eisen waaraan het IS moet voldoen: Wat is de rol van het IS? Welke gebruikers werken met het IS? Hoe werken de gebruikers met het IS? Welke gegevens verwerkt het IS? Welke gegevens presenteert het systeem? Aan wie? …

Requirements document Document dat het IS beschrijft Specificatie van het IS: Kader en doel van het IS Stakeholders Gebruikers van en hun acties met het IS Hoe wordt het IS gebruikt? Gegevens in het IS Requirements compleet & consistent “Contract” tussen organisatie en ontwikkelaars In de taal van de stakeholders!

Specificeren van gebruikers Gebruiker (actor): Iemand die met het systeem werkt Voert taken uit met het systeem

Gebruikers in Libvrij Lid Baliemedewerker Bibliothecaris Zoekt een boek Leent een exemplaar van een boek Levert een uitgeleend boek in Baliemedewerker Leent een exemplaar van een boek uit Ontvangt een ingeleverd boek Schrijft een nieuw lid in Bibliothecaris Voegt nieuwe boek toe aan de collectie Bestelt een nieuw exemplaar van een boek Verwijdert een boek uit de collectie

Requirements document Specificatie van een IS: Kader en doel van het IS Stakeholders Gebruikers van en hun acties met het IS Hoe wordt het IS gebruikt? Gegevens in het IS Compleetheid requirements Consistentie requirements

Gebruik van het systeem: use cases Beschrijft een stuk functionaliteit van het systeem Use cases hebben geen overlappende functionaliteit Bevat een aantal stappenplannen: scenario’s Positieve scenario’s: Scenario dat uitgevoerd moet kunnen worden Alternatieven Negatieve scenario’s: Scenario dat niet uitgevoerd moet kunnen worden

Scenario’s Beschrijft de interactie met het systeem Tussen gebruikers en systeem Mogelijke volgorde waarin acties met systeem plaatsvinden Concreet In natuurlijke taal Opgebouwd uit: Acties van gebruikers Acties van het systeem Actie: Atomair: niet opsplitsbaar in kleinere zinvolle acties Geef de intentie van de actie weer!

Richtlijnen bij het maken van scenario’s Gebruik simpele zinnen Maak het een stappenplan Maak duidelijk wie aan zet is Schrijf in het vertellersperspectief Houd het doel voor ogen Gebruik geen “Als Dan Anders”. Dit zijn 2 scenario’s!

NIET in een scenario Niet concreet: Vaag taalgebruik: “De gebruiker vult de juiste gegevens in” Vaag taalgebruik: “De benodigde papieren worden bijeengeraapt” Samengestelde acties: “Het systeem plaatst een bestelling bij een leverancier die bereid is het product te leveren” Implementatiegericht “A vult gebruikersnaam in. A drukt op <tab>. A vult wachtwoord in. A klikt op OK”

Voorbeeld 1 Mevrouw L. Eestgraag wil graag lid worden van Libvrij. Bij de balie wordt ze geholpen door baliemedewerker B. Ali. Hij registreert mevrouw L. Eestgraag en reikt haar een pasje uit.

Lezen van een scenario Bepaal wie betrokken zijn bij het systeem Bepaal alle atomaire acties Korte zinnen met actieve werkwoorden De gebruiker die de actie uitvoert

Use case: lid worden Scenario 1: (positief) L. Eestgraag geeft haar gegevens aan baliemedewerker B. Ali. Baliemedewerker B. Ali voert de gegevens van mevrouw L. Eestgraag in. Het systeem valideert dat L. Eestgraag nog geen lid is. Het systeem maakt L. Eestgraag aan als lid. Het systeem print een pas. Baliemedewerker B. Ali reikt het pasje uit aan L. Eestgraag. Scenario 2: (positief) Het systeem notificeert dat L. Eestgraag al lid is. Baliemedewerker B. Ali geeft L. Eestgraag haar lidmaatschapsnummer. Scenario 3: (negatief)

Voorbeeldscenario 2 L. Eestgraag is op zoek naar het boek “Hoe maak ik use cases?”. Ze gaat naar een pc en zoekt het boek op in het systeem. Er zijn nog 3 exemplaren aanwezig, te vinden in kast L12. Ze pakt het boek en gaat naar de balie. Baliemedewerker B. Ali leent het boek aan haar uit, waarna ze na 3 weken het boek komt terugbrengen.

Use case: Uitlenen van een boek Scenario 1 (Positief) L. Eestgraag zoekt het boek op titel. Het systeem toont de aanwezigheid van 3 exemplaren in kast L12. L. Eestgraag geeft het exemplaar aan B. Ali om het te lenen. B. Ali scant het exemplaar in. Het systeem registreert het exemplaar als uitgeleend aan L. Eestgraag. L. Eestgraag brengt het boek terug naar B. Ali. Het systeem registreert het exemplaar als teruggebracht door L. Eestgraag. Scenario 2 (Positief) L. Eestgraag geeft het boek aan B. Ali om het te lenen. B. Ali scant het boek in. Het systeem geeft aan dat L. Eestgraag al 8 boeken heeft geleend. B. Ali legt het exemplaar terug in kast L12.

Requirements document Specificatie van een IS: Kader en doel van het IS Stakeholders Gebruikers van en hun acties met het IS Hoe wordt het IS gebruikt? Gegevens in het IS Compleetheid requirements

Specificeren van gegevens Entiteit: “Voorwerp” waar het IS mee werkt Heeft eigenschappen: attributen Heeft relaties met andere entiteiten Entiteittype: Verzameling entiteiten met dezelfde eigenschappen en relaties

Terug naar Libvrij: Entiteittypen: Boek Exemplaar Lid Medewerker Titel Druk ISBN nummer Heeft een aantal exemplaren Exemplaar Aanschafdatum Aanwezig Lokatie Hoort altijd bij één boek Is toegevoegd door een medewerker Lid Naam Begin lidmaatschap Einde lidmaatschap Leent exemplaren van boeken Medewerker Functie Werkzaam Leent exemplaren van boeken uit aan leden

Compleetheid requirements Iedere entiteit wordt door minimaal 1 actie gebruikt Create Retrieve Update Delete Iedere actie gebruikt minimaal 1 entiteit (in principe) Hulpmiddel: “CRUD Matrix”: Geef per actie aan wat deze met de entiteiten doet

Hulpmiddel 1: “CRUD” Matrix Entiteiten Entiteit 1 Entiteit 2 … Actie 1 Actie 2 C R RU Actie n D Acties Wat doet de actie met de entiteit? C, R, U, D of een combinatie daarvan Controles: Iedere actie doet iets met een entiteit Entiteiten moeten gecreeerd en gebruikt worden

Compleetheid requirements Acties: Iedere actie moet gebruikt zijn in een scenario Ieder scenario bestaat uit minstens 2 acties Hulpmiddel: “Actie-Scenario Matrix” Geef per scenario aan welke acties worden gebruikt

Hulpmiddel 2: Actie-Scenario Matrix Scenario’s S1 S2 … Sn Actie 1 √ Actie 2 Actie n Acties Wordt de actie gebruikt in het scenario? Controles: Iedere actie moet voorkomen in een scenario Ieder scenario heeft minimaal 2 acties

Rol requirements document in OGO 1.1 Analyse van het huidige systeem Planning & taakverdeling implementatiefase Maken van een testplan Schrijven van handleiding

Requirements document Document dat het IS beschrijft Specificatie van het IS: Kader en doel van het IS Stakeholders Gebruikers van en hun acties met het IS Hoe wordt het IS gebruikt? Gegevens in het IS Requirements compleet & consistent “Contract” tussen organisatie en ontwikkelaars In de taal van de stakeholders!

OGO Vergaderingen Groep OGO ruimte Vergadertijd Tutor 1 HG 10.39 Ma 11.00 – 11.30 Jan Martijn van der Werf 2 HG 10.42 Ma 11.30 – 12.00 3 HG 10.43 Ma 12.00 – 12.30 4 HG 10.44 Vr 13.45 – 14.15 Marc Voorhoeve 5 HG 10.46 Vr 14.15 – 14.45 6 HG 10.59 Vr 14.45 – 15.15 7 HG 10.61 Helen Schonenberg 8 HG 10.62 9 HG 10.38 10 HG 10.40 Elisabeth Melby 11 HG 10.45 12 HG 10.57